Ethica
Aristoteles
Aristoteles (Auteur), Piet Gerbrandy (Vertaler), Casper De Jonge (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Historische Uitgeverij, © 2017 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 153.2 ARIS |
Patrick De Rynck
us/ug/04 a
Het moet de meest invloedrijke lesvoorbereiding van een prof ooit zijn: de Poëtica van Aristoteles. Dankzij deze collegenotities maakte het Westen kennis met begrippen als plot, eenheid, peripetie, karakter … En met katharsis, waarvan we nog altijd niet weten wat Aristoteles ermee bedoelde. Hét centrale vernieuwende concept van Aristoteles' Poëtica ontbreekt in het lijstje hierboven: uitbeelding. In het Grieks: mimèsis. Wij, mensen, hebben daar van ons spelende kindsbeen af nood aan, observeert de oude Griek. Literatuur, en ook film en opera, en dans en instrumentale muziek beelden een mensenhandeling uit die zich zou kunnen voordoen.
Schrijvers doen dat in taal. Die handeling moet een auteur volgens Aristoteles in een samenhangende plot presenteren. Een verhaal dus. Door dat 'zou kunnen' zijn verhalen universeel en krijgen ze filosofische waarde. Geen toeval dat literatuur, esthetica en wijsbegeerte tot op vandaag een Siamese drieling zijn. Aristoteles emancipeerde de literatuur ook: ze is het waard op zichzelf bestudeerd te worden. Laat deze eerbiedwaardige pedigree een troost zijn voor de vaak belaagde literatuurwetenschappers.
Door alle fundamentele vraagstukken die met zijn uitgangspunt verbonden zijn, blijft Aristoteles' Poëtica relevant. Hij reageerde er ook mee op Plato's verbanning van fictie uit diens ideale staat, wegens imitatie van de imitatie die onze waarneembare wereld toch al is. Het gaat in de Poëtica, dat heeft u al begrepen, over veel meer dan wat wij onder 'poëzie' verstaan. Het Griekse epos-in-hexameters is nu de roman, toneelteksten schrijven we meestal niet meer in verzen, en film is er als nieuwe kunst bijgekomen. De tragedie, die een afgeronde handeling ten tonele brengt, is voor Aristoteles de volmaakte vorm, ondanks zijn lof voor de ependichter Homeros die volgens hem op eenzame hoogten staat, onder meer omdat hij eigenlijk halve tragedies schreef, met personages die vaak het woord voeren. Show, don't tell, zoals het devies voor (scenario)schrijvers nog altijd luidt. Homeros had het al begrepen.
Weerstand
De tragedie, dat is uiteraard de Griekse tragedie zoals Aristoteles die kende. Dat betekent: in verzen, met 'hoogstaande' personages, met muziek … En vooral met een stevig opgebouwde plot, één samenhangende handeling waarin geen mus functieloos van een dag mag vallen. Sofokles' Oidipous benadert volgens hem het ideaal. De Poëtica is ook daarom boeiend: je leest hier een geïnformeerde, (bijna) eigentijdse Griek die het heeft over de oertragedies van Sofokles, Aischylos, Euripides … Er hangt ook een zweem van droefenis over het boek: sinds Umberto Eco's De naam van de roos (1980) weten we met z'n allen dat het tweede deel, 'het boek van de lach' over de komedie, verloren is gegaan.
De Poëtica roept vooral de jongste tijden ook weerstand op. Moet dat, een Hollywoodachtig cleane plot en zoveel coherentie? Is de wereld niet te complex en absurd? Er is ook het typisch Aristoteliaanse teleologische denken dat heel veel literatuurgeschiedenissen heeft misvormd: literatuur groeit organisch van iets 'primitiefs' naar een hoogtepunt. Je vindt die redeneertrant ook terug in zijn doeldenken over de tragedie: 'Door medelijden en vrees een verlichting (dat is dus de befaamde katharsis) van dergelijke emoties bewerkstelligen', vertalen Casper de Jonge en Piet Gerbrandy Aristoteles' wellicht meest befaamde stuk zin, waarvan de interpretatie al enkele bibliotheekjes heeft opgeleverd. Wat het ook betekent, emoties zijn voor Aristoteles positief, in tegenstelling tot wat ze voor zijn leermeester Plato waren: bedreigingen voor het intellect. Voor Aristoteles zijn ze functioneel bij een correcte oordeelsvorming. De vrees en het medelijden waar je als toneeltoeschouwer mee te maken krijgt, in een onschadelijke context, hebben volgens hem een aangename uitwerking, zoveel is zeker.
Zorg
Dit is de derde Nederlandse Poëtica-vertaling in dertig jaar. Ze is gebaseerd op een nieuwe editie van de Griekse tekst, die voor het eerst ook rekening houdt met de Syrisch-Arabische overlevering van Aristoteles' geschrift. De reeks waar de vertaling toe behoort, 'Aristoteles in vertaling' van de Historische Uitgeverij, is gestart in 1998 en telt inmiddels elf delen. Dat is stilaan imposant en ongezien. Voor alle boeken geldt: ze zijn voorbeeldig uitgegeven, met het uitgebreide voor- en nawerk dat deze vaak lastige teksten nodig hebben. En met prachtige registers, lijsten van eigennamen ... Ze getuigen van een acribie en een toegewijde zorg die onheilspellend zeldzaam worden in uitgeversland.
Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Piet Gerbrandy en Casper de Jonge, Historische Uitgeverij, 160 blz., 25 €.
E.A. Hemelrijk
In de serie 'Aristoteles in Nederlandse vertaling' is 'Over de dichtkunst' ('Poëtica') verschenen. Van dit bekende werk van de Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v. Chr.) is alleen het eerste boek, over epos en tragedie, over. Het tweede boek, over de komedie, is verloren gegaan wat tot veel speculatie heeft geleid (onder andere in 'De naam van de roos' van Umberto Eco). Dit eerste boek is nu vertaald door de Amsterdamse en Leidse classici Piet Gerbrandy en Casper de Jonge, die het voorzien van een zeer goede inleiding en nawoord over de receptie door de eeuwen heen. Belangrijke begrippen worden in een glossarium toegelicht en een namenregister en lijst van literaire werken helpen de lezer verder. Maar bovenal is het een prestatie dat dit belangrijke werk nu in een heldere en prettig leesbare vertaling beschikbaar is voor het Nederlandse publiek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.