Agaat
Marlene Van Niekerk
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Arena, cop. 2000 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : NIEK |
31/12/2000
Triomf is een allegorische, maar daarom niet minder naar de keel grijpende analyse van de manier waarop de apartheid mensen in een web van eigengereide waan gevangen hield. Of, zoals een van de personages het uitdrukt: "We hebben mekaar toch." 'Triomf' is de naam die eind van de jaren '50 werd gegeven aan de nieuwbouwwijk die op de plaats van het met de grond gelijkgemaakte Sophiatown verrees. Een wijk die bestaat uit troosteloze woonblokken, door de regering voorbestemd voor minder gefortuneerde blanken die in en rond Johannesburg moesten trachten te overleven. Van Niekerk focust op de Benades, de bewoners van het huis nr. 127 in de Marthastraat, een wel heel merkwaardig gezin, bestaande uit twee broers, hun zus en de zoon van die laatste. Die zoon, Lambert, trekt, zij het schijnbaar ongewild, alle aandacht naar zich toe. Voor zijn veertigste verjaardag, op 24 april, de dag nota bene voor de eerste grote verkiezingen (wat meteen de politieke dimensie van het boek in het licht stelt), hebben zijn broers Pop en Treppie voor de verrassing van zijn leven gezorgd: ze hebben een hoertje ingehuurd, zodat Lambert nu eindelijk eens een echte vrouw zal hebben. Want dat hij het, net als Pop en Treppie, ook met zijn moeder Mol doet, is en blijft een noodoplossing. Voor Mol is haar beschikbaarheid een daad van zelfopoffering die de goede zaak moet dienen: "Zo heeft ze ze allemaal bij elkaar weten te houden." Gezien vanuit het personage Lambert, zoekt Van Niekerk in haar roman aansluiting bij de thematiek van de Vatersuche. Na zijn -- overigens totaal mislukte -- avontuur met het verjaardagshoertje komt Lambert achter de familiegeheimen, waarachter de anderen zich altijd hebben verborgen om hem de waarheid omtrent zijn afkomst te onthouden. Die waarheid komt hard aan: "Hij voelt over zijn gezicht. Een monster, een duivelmonster. Geen wonder! Geen wonder dat hij zo'n misbaksel is, geen wonder dat hij niet eens een meid kan naaien! Geen wonder dat alleen zijn moeder goed genoeg is voor hem! Het zit in de familie! De pest!" Zet Van Niekerk in deze passus met haar 'uitroeptekenstijl' alles misschien iets te nadrukkelijk in de verf, weet je als lezer dat het moment van inzicht er ooit moet komen, de manier waarop Lambert uiteindelijk het noodlot aan zichzelf openbaart, blijft huiveringwekkend. Verder trekken de personages voortdurend in cirkels om mekaar heen. Van hen kijkt Treppie het meest realistisch tegen de maatschappelijke ontwikkelingen aan. Toeval of niet, maar het is ook hij die de vaste bezoekers van de Marthastraat 127 het radicaalst afwijst. Op geregelde tijdstippen komen getuigen van Jehovah, daartoe ooit door Lambert aangezocht, hun nietszeggende bijbelpraatjes verkopen; daarnaast komen, met het oog op de nakende verkiezingen, af en toe ook vertegenwoordigers van de NP, de Nationale Partij, hun geloof in het superieure blanke ras verkondigen, een geloof in "de hogere zaken, het behoud van hogere zaken, en het beheer ervan, onze taal en cultuur, voor onze kinderen en hun kinderen. Dat is een van de belangrijkste rechten van de minderheden." Treppie, die zichzelf aanvoerder en opjutter van de Benades noemt, weet aan het slot van de roman dat hun geen uitkomst wacht.
Marlene van Niekerk kijkt het nieuwe Zuid-Afrika recht in de ogen. Aan het slot van de roman, wanneer het huis van de Benades trouwens volledig wit is geverfd, trekken de kleurlingen de wijk, waar ze bijna veertig jaar voordien zijn uit verdreven, weer binnen. En voor echte problemen zorgt dat niet. Alleen, zo lijkt ze te willen zeggen, je moet die nieuwe realiteit ook durven onder ogen zien. Af en toe, zonder haar visie ook nadrukkelijk te expliciteren, poneert de auteur daarbij een aantal uitspraken die veel, zoniet alles zeggen. Een voorbeeld: "Mensen worden eenzaam als ze denken dat ze beter zijn dan anderen." Die eenzaamheid is het alles overheersende thema in het boek. Ronduit schitterend is de metafoor van de ijskasten die in de familie zo'n belangrijke rol spelen. Treppie, Pop en Lambert zijn altijd wel ergens doende om oude ijskasten te herstellen, alsof ze hun leven, dat zich op het randje van de waanzin voortsleept, willen bevriezen. Triomf kan worden gelezen als 'de verzamelde werken van slijtage en verval' en biedt in die zin een indrukwekkend beeld van het failliet van een ideologie. Marlene van Niekerk heeft haar visie op bijzonder overtuigende wijze vorm gegeven. De mekaar relatief snel opvolgende hoofdstukken, waarin de vier leden van het Benade-gezin om beurten aan bod komen, geven de roman vaart en kracht mee. De vertalers zijn er bovendien in geslaagd ook in het Nederlands iets van het eigen Benade-idioom te bewaren. [Jooris Van Hulle]
Drs. T. Kraan
Dit boek beschrijft een jaar uit het leven van vier leden van een familie aan de zelfkant van de samenleving, in een blanke wijk in Zuid-Afrika. Het is het jaar van de eerste democratische verkiezingen en de rode draad door het verhaal is de angst voor wat er gaat gebeuren als de zwarten eenmaal aan de macht zijn. Dit boek, dat op vele gebieden taboedoorbrekend is, werd in Zuid-Afrika en daarbuiten heel positief ontvangen en ontving vele prijzen. Hoewel de auteur er niet helemaal in geslaagd is de spanning tot het einde erin te houden, is het boek, o.a. door de rijkheid aan verwijzingen en de sympathie die de karakters, ondanks zichzelf, oproepen, zeer de moeite van het lezen waard. De vertalers, die voor een bijna onmogelijke opgave stonden, zijn er uitstekend in geslaagd het Afrikaans te vertalen en de sfeer van het verhaal te behouden. Volle bladspiegel. Van de Zuid-Afrikaanse schrijfster (1954) verscheen eerder de verhalenbundel 'De vrouw die haar verrekijker had vergeten'*.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.