Cleo, 15 jaar, rood haar, vader onbekend
Stan Lauryssens
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Halewyck, 1998 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 928.8 LAUR |
Peter Dupont
ru/eb/14 f
Tweeëntwintig jaar geleden ontmoette Lauryssens Willem Sassen voor het eerst in München. Hij was zo gebiologeerd door het verhaal van Sassen - een Nederlands-Limburger die als oorlogscorrepondent tijdens WO II de 'stem van de SS in Vlaanderen en Nederland' werd genoemd - dat hij niet lang daarna naar Argentinië vloog. Daar was Sassen na de oorlog naartoe gevlucht.
«Tien dagen verbleef ik ten huize Sassen, luisterde naar zijn Eichmanntapes en praatte nachten door. Sassen zette het oude Engelse bandopnemertje tussen ons. Terwijl zijn metaalachtige stem door de kamer klonk, imiteerde Sassen Eichmann. Vertelde die bv. over Auschwitz, hoe hij met commandant Höss bij een ijzeren grill de neus ophaalde voor honderden dode joden die werden verbrand, dan werd Sassen de Obersturmbannführer die de vernietiging van de joden van nabij had meemaakt. De jodenzuiveraar.»
Lauryssens schreef er toen ook een boek over. «Veel te snel eigenlijk, want pas nu ben ik rijp genoeg om iets van de achtergronden te begrijpen. Het boek was slechts een tip van de ijsberg.» Lauryssens kreeg onlangs pas toegang tot de rapporten van de Argentijnse geheime politie en die van de Mossad. Hij sprak met mensen die de gestapo-ambtenaar en Sassen nog gekend hebben, groef zich in dossiers in. Hier volgt zijn verhaal.
Argentinië
Met zijn bureau IV-B-4 was SS-Obersturmbannführer Adolf Eichmann tijdens de oorlog verantwoordelijk voor de deportatie van miljoenen joden naar de dodenkampen. Een bureaucraat pur sang die de opdracht van de führer - de eindoplossing (de term 'Endlösung' werd voor het eerst door Eichmann gelanceerd op de beruchte Wannsee-conferentie) van het joodse vraagstuk - tot in de puntjes organiseerde. Lauryssens: «Voor Eichmann was een bevel een bevel. Zijn obsessie: iedere jood vernietigen. Iets wat niet veel moeite kostte: vanachter zijn bureau verplaatste Eichmann fiches - elke fiche betekende mensenlevens - en zat hij de hele dag te telefoneren. Hij was een van de vijf of tien managers van de Holocaust.»
'Der kleine Jude' - zoals zijn schoolkameraadjes hem noemden - was verantwoordelijk voor 'joodse aangelegenheden' binnen de Gestapo en begon met zijn smerige werk in 1935 in Berlijn. Daar moest hij een fichesysteem aanleggen van joden en andere subversieve elementen binnen het Duitse Rijk. De kroon op zijn arbeid kwam in 1941 toen begonnnen werd met de vernietiging van joden. Lauryssens: «Hij gaf toe dat hij van zijn werk hield, was er trots op dat hij het op de beste manier uitvoerde: de joden werden steeds vervoerd in gesloten beestenwagens en altijd langs de kortste weg.»
Na de oorlog verdiende Eichmann een tijdje de kost in Duitsland als kippenkweker onder de naam Otto Henninger. Maar toen de grond hem te heet onder de voeten werd, ontsnapte hij dankzij een franciscaner monnik naar Genua. Vandaar vertrok hij in de lente van 1950 met de hulp van de Oostenrijkse bisschop Hudal naar Argentinië, dat na de Tweede Wereldoorlog bereid was vier miljoen vluchtelingen op te nemen.
Lauryssens: «Eichmann liet zijn familie overkomen en begon een nieuw leven als de 44-jarige Richard Klement. Spoedig kon hij aan de slag als topograaf in de noordelijke provincie Tucumán. Wat hij niet wist: de Argentijnse geheime dienst volgde hem vanaf zijn eerste stap op Argentijnse bodem tot zijn kidnapping in 1961 door een Israelisch commando.»
Mercedes
Het oeverloze gesnoef van 'Ricardo' Klement tegenover nazivrienden in de ABC Bierstube in Buenos Aires en in Tucumán trok al snel de aandacht van Willem Sassen. Deze Nederlandse SS'er, ooit nog hoofdredacteur van De Telegraaf, was in de herfst van 1948 in Buenos Aires geland. Hij verdiende zijn brood met artikels voor het nazi-propagandablad 'Der Weg' en als opzichter bij de CAPRI-maatschappij. Bovendien runde Sassen een eigen persbureau, werd hij correspondent van Stern en pr-adviseur van Evita Peron.
Lauryssens: «Een gefrustreerde Eichmann zocht naar (h)erkenning in Argentinië en dat zou hem uiteindeljk de das omdoen. Van een kleine officiertje belast met het jodenvraagstuk, was Eichmann snel belangrijk en machtig geworden. Iemand die met Heydrich - hoofd van de Gestapo - en Himmler - hoofd van de SS - aan tafel zat. Wat hij zei, gebeurde. Maar in Argentinië betekende hij niets, droeg hij een valse naam en was een lid van de grote pathetische nazigemeenschap. Om den brode moest hij - de man die ooit door Europa reed in de geconfisceerde Mercedes van de familie Rothschild - in een Argentijnse Mercedesfabriek aan de band werken. Zoiets kon hij na tien jaar niet meer verdragen. Een probleem: waar hij zijn kop liet zien, wilden ze zijn vel. Sassen was een godsgeschenk.»
Sassen zocht naar een manier om de geschiedenis van Eichmann te gelde te maken. Begin 1955 kreeg hij Eichmann zo ver dat hij in detail wilde beschrijven wat hij tijdens de oorlog had gedaan en gezien. Lauryssens: «Eichmann kon eindelijk alles van zich afpraten en in de geschiedenisboeken komen. Sassen beloofde hem een boek dat na zijn dood zou verschijnen. In het prachtige huis van Sassen zouden de mannen in totaal 120 uren met elkaar praten. Alles werd opgenomen en uitgetikt.»
Mertens
Het zijn brokken uit deze onthutsende gesprekken die Lauryssens decennia later te horen kreeg en hem een inzicht zouden geven in de psychologie van Eichmann. Want hoewel beiden bevriend waren, stelde Sassen Eichmann irritante en niets ontziende vragen die de man van zijn stuk brachten en hem een standpunt deden innemen.
Sassen haalde zijn achtergrondinfo bij zijn Nederlands-Limburgse vriend Anthony Mertens, die in België woonde. Lauryssens: «Als Waffen-SS'er wist Sassen weinig van de jodenkwestie. Kampen had hij nooit bezocht, de rol van Eichmann kende hij niet. In Argentinië kon hij nauwelijks info over de oorlogsvervolging vinden. Dus ging Mertens voor Sassen in Amsterdam naar het Jewish Information Centre en vond er een schat aan info over Eichmann. Hetzelfde gebeurde in het Centre de l'Information in Parijs waar hij op het persoonlijke dossier van Eichmann botste. Mertens ging ook met overlevenden van de kampen en kennissen van de Obersturmbannführer praten. Via Mertens besefte Sassen met een klap wie er voor hem in de ABC Bierstube zat. Aan deze man was geld te verdienen.»
«Straf ook: Mertens heeft er nooit iets aan zijn familie over verteld. Bijna een half jaar hebben we iedere week twee maal met elkaar gepraat. Mertens werkte toen als hoofdredacteur voor het anti-apartheidsmagazine 'To the Point' in Antwerpen. Pas na zijn dood - hij stierf in 1996 - mocht ik over hem en zijn zwarte verleden schrijven.»
Attila
Vanaf 1951 zette de Mossad de jacht in op Eichmann. Isser Harel, hoofd van de Mossad, zou van een van de zonen van Eichmann de eerste aanwijzing krijgen dat de Gestapo-beul nog in leven was. De halfjoodse vader van het vriendinnetje aan wie Klaus Eichmann de identiteit van zijn vader onthuld had, verwittigde de Israeli's. Niet veel later startte operatie Attila: de Israeli's wilden Eichmann dood of levend. Vanuit Zuid-Amerika bereikten hen ook de geruchten dat een van de Argentijnse correspondenten van Reuters - de Israeli's wisten toen nog niet dat het over Sassen ging - de memoires van een oorlogsmisdadiger probeerde te verkopen aan Time/LIFE.
Spoedig kreeg de Mossad enkele pagina's van Sassens manuscript onder ogen. Een Israelisch commando vertrok naar Argentinië. Eichmann kreeg lucht kreeg van de nakende dreiging en verhuisde naar een zelfgemaakte bunker op een geheime plek in Buenos Aires. Door Willem Sassen te schaduwen, konden de Israeli's Eichmann localiseren en op 11 mei 1960 werd hij door de Mossad gekidnapt voor het proces van de eeuw. Lauryssens: «Eichmann vond dit geen drama. Eindelijk kon hij via de tv zijn verhaal vertellen.»
Clinton
Enkele uren nadat officieel bekend werd gemaakt dat Eichmann in Israel zat, kreeg Sassen van 's mans vrouw de toestemming om de publicatierechten van Eichmanns bekentenissen te verkopen. Time/LIFE zou uiteindelijk de memoires voor een peulschil kopen. Samen met Eichmanns zoon Dieter verkocht Sassen daarop nog eens de exclusieve rechten aan het weekblad Stern, dat ook Eichmanns fotoalbum kocht.
Lauryssens: «In Israel praatte Eichmann ondertussen alle nazi's die hij gekend had aan de galg. Zo gaf hij toe dat hij kamparts Jozef Mengele enkele keren in Buenos Aires ontmoet had, maar op dat moment had Mengele al lang het hazenpad gekozen. Later zou de Mossad Sassen betalen om de woonplaats van de man in Brazilië te zoeken.»
«Eichmann gaf de Israelische politie ook de namen en woonplaatsen van de administratieve officieren van Auschwitz. Tot op dat moment was slechts tien procent van hen bij naam gekend. Een jaar na de kidnapping zaten alle stafmedewerkers van Bureau IV-B-4 in een cel op hun straf te wachten. Maar nooit vermeldde Eichmann de naam Sassen.»
De Israelische ondervrager vond in de manuscripten van Sassen een belangrijke bondgenoot. De SS'er probeerde zijn oorlogsrol te minimaliseren en loog dat hij zwart zag, maar werd elke keer de mond gesnoerd door het onweerlegbare bewijsmateriaal dat de Israeli's o.a. via Sassens manuscripten in handen was gekomen.
Eichmanns proces startte op 1 april 1961. Op 30 mei 1962 werd zijn as in het geheim over de Middellandse Zee uitgestrooid.
Willem Sassen overleefde twee aanslagen van nazi's die hem verdachten van verraad en boerde goed. Na enkele jaren Rome keerde hij terug naar Argentinië, werkte o.a. als pr-adviseur van de Chileense dictator Pinochet en zijn Paraguayaanse collega Stroessner. Aan zijn vriendschap met Klaus Barbie, de slachter van Lyon, kwam een einde toen die in Bolivia gearresteerd werd en op een vliegtuig naar Frankrijk werd gezet.
Sassen leeft nog altijd in Argentinië. Over Eichmann praat hij niet meer. Lauryssens: «Logisch. Zijn dochter Saskia, een wereldautoriteit op het gebied van stadsplanning, woont in New York en zit in een denktank die president Clinton adviseert. Als de pers te weten komt dat deze Clinton-adviseur ooit het lievelingetje was van Eichmann, de dochter die hij nooit heeft gehad, dan weet je wat er gebeurt. Wist je trouwens dat Sassens zoon Cyriel in het Limburgse Helchteren woont? Sassen bezoekt hem er elk jaar.»
Stan Lauryssen: 'De fatale vriendschappen van Adolf Eichmann'. Uitgeverij Van Halewyck, 332 blz., 798 fr.
Vuurwerk van Dali
Na zijn journalistieke jaren, werkte Stan Lauryssens in de kunstsector. «Ik verkocht kunst - o.a. aquarellen en tekeningen van Dali - aan middenstanders die met hun zwarte geld geen blijf wisten. Sommige mensen herinneren zich misschien nog hoe ik met een charmezanger over de vloer kwam.» Sassen werd evenwel opgepakt, ging twee weken de nor in en vluchtte naar Spanje, waar hij een nieuw leven opbouwde. Hij organiseerde er bv. de internationale kunstbeurs van Barcelona. Op een moment werd zijn Spaanse vrouw gevraagd om de dementerende schilder Salvador Dali enkele dagen per week voor te lezen. «Dat werkte kalmerend op Dali, die geregeld last had van woedeaanvallen,» zegt Lauryssens. Voor hem betekende het een toegang tot de onmiddellijke kring rond Dali. Wat hij daar allemaal leerde, vormt de basis van zijn volgende boek 'Dali en ik' dat voor de zomer bij Van Halewyck verschijnt. Lauryssens: «Dali sliep bij een 10-jarige jongen, organiseerde enorme seksfuiven. In zijn seksgroepjes zaten o.a. Andy Warhol, Mia Farrow en Ali McGraw. Hij maakte sekscomposities, liet bv. de knapste callgirls vrijen met de tien lelijkste mannen van New York in het St. Regis Hotel. Waar het kon, stak Dali vuurwerkstokjes in. Daarna ging het licht uit en liep hij tussen zijn werk. Het kostte hem maanden voorbereiding.»
«Zijn laatste jaren schilderde Dali trouwens niet zelf meer. Een ingehuurde tekenaar van de Disney studio's deed dat. De man vertelde me dat hij tussen 1976 en 1981 400 Dali's had gemaakt. Waarschijnlijk had ik nog werk van hem verkocht. Hij was ingehuurd door Dali's vrouw en zijn secretaris toen Dali zijn pen niet meer kon vasthouden. Een ramp want iedereen wou toen een Dali.»
Adolf en Salvador
Momenteel werkt Lauryssens aan een derde boek, dat waarschijnlijk in november verschijnt. Lauryssens: «'The man who invented the Third Reich' (het verschijnt ook in het Engels) zal niet over Adolf Hitler gaan. Hitler was net als Salvador Dali iemand die alle ideeën als een spons in zich opzoog en die onder de vorm van kunst - nationalistische en antisemitische politiek in het geval van Hitler - weer uitspuwde.»
«Ik ontdekte dat de term 'Das Dritte Reich' niet van Hitler komt maar van de Duits-Nederlandse schrijver Arthur Müller Vandenbroek. Diens boek 'Das Dritte Reich' verscheen in 1923 en werd door zijn vriend Hitler met veel aandacht gelezen. Een jaar later verwerkte de toekomstige führer de ideeën van Müller Vandenbroek in 'Mein Kampf'. De dandy en syfilislijder Müller Vandenbroek, die niet het charisma of de politieke intelligentie had van Hitler, pleegde in 1925 zelfmoord. Hitler liet meteen alles wat naar zijn overleden vriend verwees verdwijnen: de brieven, de dagboeken, de foto's. Vanaf dan kwam het idee van een 'Derde Rijk' officieel van hem, niet van een gedegenereerde syfilislijder. Hitler ging erg grondig tewerk, want vandaag is niets over Müller Vandenbroek geweten of terug te vinden. Ik vond nog een exemplaar in de Wiener Library, de zogenaamde Holocaust Bibliotheek. Toeval wil dat de Duitse jood Wiener, op de vlucht voor de nazi's, met zijn mooie bieb naar Amsterdam en later naar Londen vluchtte. In die bieb stak 'Das Dritte Reich'.»
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.