God en geweld : over de oorsprong van mens en cultuur
René Girard
René Girard (Auteur), Gianni Vattimo (Auteur), Pierpaolo Antonello (Redacteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Pelckmans, 2008 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 230.3 GIRA |
31/12/2009
Deze bundeling van drie gesprekken tussen Vattimo en Girard, die ? op initiatief van de eerste ? in de loop van tien jaar zijn gehouden, is het verhaal van de leerling die de meester ervan wil overtuigen dat hij de consequenties van diens werk beter heeft begrepen dan de meester zelf.
De mimetische theorie van Girard, steunend op de mimetische begeerte en het zondebokmechanisme, beschrijft de mens als een wezen dat nooit heeft kunnen omgaan met zijn eigen geweld, dat hem al van in het begin tot zelfvernietiging gebracht zou hebben, mocht hij het niet hebben gekanaliseerd in het eensgezinde lynchen van een onschuldige zondebok. De onbegrijpelijke rust die volgde op die lynchpartij, leidde ertoe dat de zondebok werd vergoddelijkt; uit diens bloed zijn alle godsdiensten en culturele instellingen ontstaan. De kern van de joods-christelijke openbaring ? met als hoogtepunt 'het kruis' ? is de volledige onthulling van dat zondebokmechanisme, dat, om te kunnen functioneren, altijd onbewust verliep. Het christendom is zo bezien een antireligieuze godsdienst die ? in de gedaante van een traditionele godsdienst ? in een lang historisch proces stelselmatig alle transcendenties onmogelijk maakt door het geweld dat eraan ten grondslag ligt, bloot te leggen. De secularisatie, de moderniteit is m.a.w. geen reactie tegen het christendom, maar het resultaat van de doorwerking van 'het kruis' in de Europese geschiedenis. Vattimo noemt secularisering zelfs de zelfverwerkelijking van het christendom, en dat is meteen het vertrekpunt van de discussie die in dit boek gevoerd wordt.
Voor Vattimo is de dood van God, zoals door Nietzsche geponeerd, de kénosis, de verzwakking van Zijn transcendentie die moet leiden tot de deconstructie van alle ontologische waarheden (ook 'de mens', 'de natuur', 'het subject'...). Hij herinterpreteert Heidegger via Girard en meent dat hij zo een filosofisch instrument in handen heeft om alle metafysica te ontmaskeren, wat uiteindelijk zal leiden tot een wereld waar de christelijke liefde zal bloeien. Vattimo zweert bij een soort relativistisch nihilisme dat hij gelijkstelt met de uiteindelijke voltooiing van het christendom. Hij ziet dus in het autoritaire van transcendente structuren de bron van geweld en miserie.
Girard gaat daar niet mee akkoord, want hij ziet juist in de afbrokkeling van die traditionele structuren een bron van nog groter geweld, omdat ze juist ontstaan zijn om de mens tegen zichzelf te beschermen. Voor Girard ligt geweld besloten in de sociale betrekkingen en is het geen eigenschap van bepaalde personen of machtinstanties. Het proces van secularisering dat zich vandaag over de hele wereld voltrekt, gaat bijgevolg gepaard met grote uitbarstingen van mimetisch geweld, dat de ondergang van de mens zou kunnen betekenen, precies omdat het oeroude zondebokmechanisme ? door het christendom ? van zijn effectiviteit is beroofd. Daarom verdedigt Girard ook de term 'waarheid' en gaat hij in tegen het politiek correcte relativisme, dat volgens hem geen inzicht heeft in het eigen geweld. Vattimo gebruikt de beroemde formule van Nietzsche 'alles is slechts interpretatie' om zijn relativisme te motiveren, maar Girard wijst erop dat bij de Nietzsche van vlak voor zijn geestelijke instorting nog slechts twee perspectieven van belang waren: het perspectief van de vervolgers (het slachtoffer wordt terecht, ten behoeve van de gemeenschap gedood) vs. het perspectief van de vervolgde (het slachtoffer is onschuldig en is onterecht gedood). Volgens Girard is dat laatste een antropologische en tevens een religieuze waarheid.
Het mooie aan dit boekje is dat de uiteenlopende standpunten perfect weerspiegeld worden in de manier van discussiëren. Terwijl Girard probeert te argumenteren, gebruikt Vattimo eerder de sloganeske, provocerende taal van de doorgewinterde debater, en dat toont misschien de keerzijde van zijn liefdevol relativisme: het per se gelijk willen halen. [Dieter Clarisse]
Dr. Taede A. Smedes
René Girard en Gianni Vattimo zijn twee van de meest vooraanstaande filosofen. Bovendien zijn beiden gelovig, zij het op hun eigen eigenzinnige manier. Dit boekje kan voor drie doelen dienst doen. Het kan gelezen worden als een inleiding op het filosofische werk van de twee denkers (met name op Girards zondebok-theorie en Vattimo's 'zwakke denken'). Het kan ook gelezen worden als een discussie tussen twee grootmeesters van de hedendaagse continentale filosofie over christendom, relativisme, secularisering en religieus geweld. En het kan gelezen worden als een poging om de veranderde rol van het christelijk geloof in de Westerse samenleving te analyseren en te duiden. Want beide denkers menen dat het christelijk geloof door de secularisering niet wordt verdreven, maar dat secularisering juist het resultaat is van het christendom. In dit boekje staan drie transcripties van debatten tussen Girard en Vattimo, aangevuld door een essay van beiden waarin ze op elkaar reageren. De vertaling is goed, hoewel de typo's op iedere pagina storend werken. Zeer leesbare bladspiegel. Geen index.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.