Herinneringen aan Socrates
Xenophon
Cornelis Verhoeven (Auteur), Jacques de Visscher (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Pelckmans, 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 157.2 VERH |
15/01/2013
De twee interviews die Jacques De Visscher in de jaren tachtig met Cornelis Verhoeven had voor de BRT vormen het pièce de résistance van de bundel Voorbij alle vanzelfsprekendheid, waarin ook een drietal teksten van Verhoeven (over wonen) en enkele beschouwingen van De Visscher over Verhoevens denken zijn opgenomen.
Er moet zich tussen hen een filosofische vriendschap hebben ontwikkeld waarin hun denken zich steeds verder uitkristalliseerde, want tussen beide dialogen zie je duidelijk het verschil. In 1980 is Verhoeven nog altijd op zijn hoede. De toon is formeel, de uiteenzetting soms bijna plichtmatig. Zeven jaar later is dat anders, dankzij de grotere vertrouwdheid met de gesprekspartner. Het gesprek krijgt een grotere filosofische diepgang, waarin Verhoeven zijn eigen denkbeelden niet spaart. Geen ‘inleiding tot’ de verwondering is de filosofie nu voor hem, maar een ‘oefening in’. Hij noemt dat metafysica. In de metafysica zoekt Verhoeven ‘het verduren van een situatie waarin de vanzelfsprekendheden afbrokkelen.’
Het is opmerkelijk dat hij daaraan direct een motie van wantrouwen jegens de taal vastkoppelt. Woorden plachten hem immers dierbaar te zijn. In de postuum verschenen bundel Dierbare woorden bespreekt hij er zo’n vijfhonderd. En in zijn beschouwing ‘Cornelis Verhoeven en het gegeven van de ethiek’ baseert ook Jacques de Visscher zich in het nu verschenen boek op Verhoevens aandacht en liefde voor het woord. Toch is die liefde niet zonder voorbehoud. Verhoeven had een fikse hekel aan elk moralisme, dat hij al snel zag opduiken in ogenschijnlijk onschuldige woorden of zinswendingen.
Het handelingsprimaat zit de moderne cultuur in het bloed, en precies op dat punt tekent zich in Verhoevens denken niet alleen een cultuurkritiek af, maar ook een ethiek die te terughoudend is om zichzelf zo te durven noemen. De filosofische les ervan roept op tot een bepaalde houding, niet tot een gebod — en die houding is wat Verhoeven hier ‘metafysisch’ noemt. Ze bestaat in een verstandhouding met de werkelijkheid zelf.
Is iedere ethiek, zelfs iedere filosofie, niet gericht op de werkelijkheid? Was het maar waar, antwoordt Verhoeven. Ons spreken legt daar een laag overheen die we op den duur voor de wereld zelf gaan aanzien. Een zekere reserve tegenover de taal is dus de voorwaarde voor een levenshouding die werkelijk beschouwelijk wil zijn. Op deze manier is ‘beschouwelijkheid’ het tegenovergestelde van spiritualisme of wijsgerig idealisme. Het denken is er niet almachtig in, maar ontdekt juist in zijn wereldbetrokkenheid ingebed te zijn in iets dat het de plaats toewijst waarin het niet heersen kan, maar wel wonen mag.
Tegen die achtergrond vormen de drie voordrachten over ‘wonen’ een gelukkige voortzetting van deze intuïtie. Want wonen is iets anders dan ergens verblijven. De materialiteit van het huis (of de stad of streek) die wij bewonen, dient niet alleen ter identificatie, maar verleent ons ook een identiteit die ons overkomt als een geschenk. Het onttrekt zich aan onze macht, als iets dat er ís, zonder dat wij het gemaakt hebben.
(Dit is een abstract van een artikel van Ger Groot. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 6 2012.)
[Ger Groot]
Dr. D.G. van der Steen
Dit boekje is een eerbetoon aan Cornelis Verhoeven (1928-2001), een eigenzinnig filosoof. Begonnen als docent klassieke talen was hij op latere leeftijd hoogleraar wijsbegeerte geworden in Amsterdam, maar wars van alle academisch gedoe. Oorspronkelijk denker, fijnzinnig schrijver, ironisch en sceptisch, ver van alles wat riekt naar mode en markt. Ter herinnering aan hem heeft Jacques de Visscher, emeritus hoogleraar filosofie in Gent en Nijmegen, deze bundel samengesteld. Naast twee interviews van De Visscher met Verhoeven, respectievelijk uit 1980 en 1987 bevat die bundel drie lezingen van Verhoeven rond het thema wonen, en drie korte teksten van De Visscher over Verhoeven, zijn visie op ethiek en zijn bibliotheek. Een bescheiden aanvulling op het vele dat er van en over Verhoeven is verschenen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.