Hij was een zwarte : over oorlog en collaboratie
Louis Paul Boon
Chris Van der Heijden (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Contact, 2001 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : NEDERLAND 945.3 |
31/12/2001
In deze studie over Nederland en de Tweede Wereldoorlog stelt historicus Chris van der Heijden dat over de oorlog meer dan een halve eeuw is gedacht in termen van 'goed' en 'fout'. Die polarisering was tijdens de oorlog weliswaar aanwezig, maar de auteur komt tot de vaststelling dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders zich in een grijs gebied bevonden waar niet een bewuste morele keuze maar toeval, omstandigheden en klein opportunisme de positie bepaalden. De auteur verklaart dit door de Nederlandse situatie vlak voor de oorlog te onderzoeken. Nederland was een rustig land dat bovendien gedurende de Eerste Wereldoorlog zijn neutraliteit had weten te handhaven. Na de onverhoedse Duitse inval in 1940 probeerde men dan ook zo snel mogelijk weer terug te keren naar de rust van vroeger. Dat lukte aanvankelijk, maar naargelang het conflict toenam, werd ook Nederland meegezogen in de internationale strijd. De Duitse terreur nam toe en de Nederlanders zagen zich gedwongen te reageren, en zulks meer uit noodzaak dan uit morele overwegingen.
De moraal was tijdens de oorlog niet zo diep geworteld als achteraf vaak werd beweerd, en weer ontstond de reflex om vlak na de oorlog het allemaal weer te vergeten en terug te keren naar de 'onschuld' van voor de oorlog. De kentering kwam pas in de jaren '60. De protestbewegingen in die jaren stelden pertinente vragen over de machtsverhoudingen binnen de samenleving en het begrip 'fascisme' leek niet gestorven met het einde van de oorlog. Op een moment dat de oorlog in toenemende mate werd geassocieerd met de holocaust, publiceerden historici als Lou de Jong en Jacques Presser werken die met betrekking tot de oorlogstijd een opdeling van de toenmalige Nederlandse bevolking voorstonden in helden en verraders, boeven en slachtoffers. Met deze moralistische visie zijn ondertussen reeds twee generaties opgevoed, stelt de schrijver, en dat terwijl de modale Nederlander noch held, noch verrader was, maar een gewone burger die probeerde te overleven.
Dat deze enigszins aparte invalshoek van de auteur evenwel geen vergoelijking na de feiten inhoudt, mag ondubbelzinnig blijken uit het voorwoord: "Vergoelijking van wat destijds gebeurde, is niet mogelijk en niet gewenst. Daarvoor is de noodzaak om in morele termen over oorlog en moord te blijven denken te groot."
De auteur fundeert zijn visie aan de hand van talrijke bronnen en publicaties van tijdens en na de oorlog. Vele numerieke gegevens werden verwerkt in overzichtelijke tabellen en grafieken. De stijl blijft het hele boek door onderhoudend en de inhoud richt zich tot iedereen met belangstelling voor mens en maatschappij. Van een historicus met een vlotte pen. [Staf Schoeters]
Dr. J.L.G. v. Oudheusden
Het boek vormt een afrekening met het beeld van de Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog, zoals de historicus Lou de Jong uitvoerig heeft beschreven in zijn standaardwerk 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'. De Jong ging uit van een duidelijke tweedeling tussen 'goede' en 'foute' Nederlanders, en had niet veel aandacht voor de grijze middenmoot. Hierop is in vakkringen al jaren geleden kritiek geuit. De historicus Van der Heijden ('Zwarte Renaissance'*) wil met 'Grijs verleden' aantonen, dat het alledaagse leven van de Nederlanders juist vaak gekenmerkt werd door volgzaamheid en zich schikken in het lot. Vooral voor de eerste helft van de bezetting gold, dat het gewone leven doorging. Van der Heijden benadrukt elementen van wanorde, onzekerheid, gedraai en opportunisme. In zijn streven het 'held versus schurk-verhaal' te relativeren en nuanceren, en allerlei clichés te ontkrachten, is hij wel erg selectief in de keuze van argumenten. Niettemin een prikkelend boek, een must voor wie zich interesseert voor de bezettingsgeschiedenis.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.