Juf verdient een standbeeld (en de meester ook)
Laïla Koubaa
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : KOUB |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : KOUB |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : KOUB |
Simon J. Bellens
i /ul/26 j
Valladolid, 1550. Twee geestelijken houden voor een eminente jury een theoretische discussie over het heetste hangijzer van die tijd. Delen de indianen in gekoloniseerd Amerika in een onvervreemdbare menselijke vrijheid? Of zijn het kannibalen, een degradatie van menselijkheid, natuurlijke slaven? Het Dispuut van Valladolid ging de geschiedenis in als het eerste morele debat over de kolonisatie. Maar de slavernij stond er niet ter discussie, wel de behandeling van slaven: welk geweld was toegestaan? Centraal in het Dispuut stond de illusie van de goede slavenmeester, die zijn onderdanen uitbuit, maar dan wel met empathie.
In zijn nieuwe roman Het leven en de dood van Jacob Querido beschrijft Bart Koubaa hoe tachtig jaar later de jonge Jacob Querido, zoon van een Joodse suikerhandelaar in Amsterdam, op aandringen van zijn vader met de onlangs opgerichte West-Indische Compagnie meereist naar de Braziliaanse haven Recife.
Hij zal er zijn oom, een goede slavenmeester, bijstaan op zijn suikerrietplantage. De Nederlanders proberen in Recife de suikerteelt te veroveren op de Portugezen en Querido beleeft die geschiedenis vanaf de eerste rij. Door de Sefardische Jood, een lid van een gemeenschap die nauw betrokken was bij de opmars van het jonge Nederlandse koopmanskapitalisme, naar Brazilië te brengen, plaatst Koubaa hem in het brandpunt van de luister en de gruwel van de Nederlandse Gouden Eeuw.
Na de dood van zijn oom ontwikkelt Querido zich tot een illuster zakenman, niet alleen in suiker, ook in kitshaara, een cocaïne-achtige drug. Hij is zo mogelijk nog een beter slavenmeester dan zijn oom. Zijn eerste besluit is om slaven van Joodse mensenhandelaars een vernederende besnijdenis te besparen. Turkse tarwe geeft hij hen niet, want dat is paardenvoer, en hij kapt samen met de slaven het suikerriet. Niettemin profiteert hij van het 'levend ebbenhout'. Keer op keer verlangt hij naar het 'zoete donkere lichaam' en de 'amandelvormige ogen vol Afrikaans vuur' van de slavin Musoke.
Querido overtuigt zichzelf ervan dat er echte harmonie tussen hem en zijn slaven bestaat. Op een avond zit hij buiten in een schommelstoel en zegt hij: 'Ik ben werkelijk in het paradijs terechtgekomen en daar is Sodom en Gomorra.'
Koeienkop
Door zijn taalspel met jiddisch, scheepvaart- en koopmansjargon en zijn afkeer van psychologische verklaringen creëert Koubaa een schijnbaar verafgelegen universum. Zoals Querido er niet helemaal in slaagt om in de Nieuwe Wereld door te dringen, zo dringen wij niet helemaal door in hem. Hij krijgt wel emotionele diepgang, maar we begrijpen nooit helemaal waarom hij doet wat hij doet. Nu eens is hij de zachtaardige jongeman, dan weer de vrome Jood, nu eens de hoerenloper, dan de gewiekste handelaar.
Laten we niet doen alsof omstandigheden onbelangrijk zijn. Ze maken ons niet tot wie we zijn, maar ze voeden karaktertrekken die elders misschien onder de oppervlakte zouden zijn gebleven. 'Als de priesters en de profeten hier langer dan twee weken op een schip zouden hebben rondgedobberd, wachtend op de wind om uit te zeilen, zouden ze andere waarheden hebben verkondigd', zegt een timmerman met wie Querido vriendschap sluit. In Jacob groeien andere eigenschappen dan Joodse vroomheid en jongensachtige naïviteit, al krijgen we die nooit expliciet te zien, hoe verknipt of fataal ook.
Wat drijft Het leven en de dood van Jacob Querido dan wel voort, als het niet die psychologische diepgang is en zelfs niet de geschiedenis? De gruwel, de gruwel. Het begint met een aanvankelijk komische scène van een stier die zich niet op een schip laat hijsen en terug naar het strand spartelt. Een Friese koe probeert hetzelfde, maar bezwijkt en wordt dan maar ter plekke geslacht. Verlamd door de aanblik van de afgehakte koeienkop, sputtert de stier niet meer tegen. Daarna gaat Pandora's doos genadeloos open.
Telkens weer breekt bij Koubaa de gruwel in, onverwachts maar nooit helemaal. Het is het aandrijfmechanisme van een coming-of-ageverhaal dat zich dankzij de taal in een bedrieglijke roes voltrekt. Heel toegankelijk is de weg naar Jacob Querido's Nieuwe Wereld niet, maar wie de oversteek waagt, wacht net als hem een angstaanjagend paradijs, een heerlijke koortsdroom.
Querido, 192 blz., 20,99 € (e-boek 11,99 €)
Marnix Verplancke
i /ul/10 j
Omdat in Brazilië de familiale suikermolens uit handen van de West-Indische Compagnie en hun Portugese rivalen gered moeten worden en Salomão Querido zich in Amsterdam liever inlaat met het uitgeven van boeken, stuurt hij zijn zeventienjarige zoon Jacob naar zijn plantage. Jacob, die altijd getwijfeld heeft of hij wel echt de zoon is van zijn vader, en door zijn verbanning zijn geliefde Judith achter moet laten, vat de reis met De Gouden Salamander met een zwaar gemoed aan en wanneer hij vijf maanden later voet aan wal zet in Recife kan het hele suikeravontuur hem gestolen worden, maar veel keuze heeft hij niet. Dus maakt hij er het beste van, vijftien jaar lang, tot hij als een vroegoud wrak zijn ondergang tegemoet gaat.
Het leven en de dood van Jacob Querido gaat over kolonialisme, slavernij, godsdienstvrijheid, de Spinoza-gelijke maatschappelijke positie van de jood in het welvarende Hollandse handelsrijk, de mythe van de edele wilde, de vernietiging van de aarde door de op winst en overheersing uit zijnde Europeaan, drugshandel, heimwee en vaderschap, maar toch vooral over die ene fundamentele vraag: wat doen we hier in godsnaam?
Wanneer Bart Koubaa toont hoe De Gouden Salamander na anderhalve week dobberen op een windstille zee verandert in een vochtig hol dat zelfs de haaien links laten liggen en waarin alle voedsel beschimmelt en de mannen zich overgeven aan sodomie, lijken we in Lawrence Norfolks barokke De neushoorn van de paus verzeild te zijn. Wanneer hij het heeft over de kleine maar soms levensgevaarlijke politiek die de Hollandse kolonisatoren moeten bedrijven, waan je je in David Mitchells De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet . Jacob Querido is een tragische held, een man die het goede wil doen en daar soms ook in slaagt, maar voor het overige een futiel leven leidt, alvorens een al even futiele dood te sterven. Wat we hier op deze wereld te zoeken hebben? Niets dus.
****
Querido, 192 blz., € 20,99.
Alice Verheij
Bart Koubaa (1968) heeft met ‘Het leven en de dood van Jacob Querido’ een zorgvuldige en harde historische roman geschreven. De hoofdpersoon, de jonge joodse Jacob, wordt door zijn vader naar de suikerplantage van zijn oom in Brazilië gestuurd, familie en liefje achterlatend. Het is 1630 en de West-Indische Compagnie controleert de handel op de West. In Koubaa’s roman gaat het er niet zachtzinnig aan toe. De overtocht is zwaar en gevaarlijk, het leven op de plantage keihard. Slavernij, uitbuiting en uitputting zijn de norm op de plantage en de jonge Jacob moet pogen zich door het leven te slaan. Hij is van geen betekenis, probeert het goede te doen, maar het goede is vaak niet duidelijk. Na vijftien jaar in een wereld die hij niet zelf koos, gaat het steeds slechter met Jacob die betrokken raakt bij een opstand. Hij verliest zijn positie en wordt speelbal van de gebeurtenissen en de wraak van zijn vijanden. Uiteindelijk poogt hij terug te keren naar Amsterdam, met als enige bezit het schilderij dat zijn vader hem stuurde. Deze roman boeit van het eerste tot het laatste woord.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.