Juf verdient een standbeeld (en de meester ook)
Laïla Koubaa
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, cop. 2010 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 4640 |
ML
em/ov/26 n
De in ons land binnengewaaide Maria van Barcelona wordt er van verdacht de draagster te zijn van een hardnekkig en dodelijk virus. Ze komt aan de kost als prostituee in een etablissement op de zeedijk waar ze ook door een inspecteur wordt verhoord. Deze plot is maar een van de vele verhaallijnen die de lezer kan volgen in deze sterk gelaagde roman.
"Het is een totaal anders dan mijn vorig werk De Leraar, dat een rechtlijnige verhaalstructuur had. Ik houd nogal van verandering. Je kunt dus het boek even goed lezen als Ensors neergeschreven Intrede van Christus in Brussel, waarbij de Oostendse meester heel wat raakvlakken vertoont met mijn eveneens schilderende Maria. Maar lezers hebben er ook al een kerstverhaal in gezien of een maatschappelijke satire, een allegorie met tal van associaties of een parabel. Anderen vinden het dan weer een surrealistisch of anarchistisch werk of noemen het een politieke roman. Zelf ik zie mijzelf als een links geëngageerd auteur. Het virus uit het verhaal bedreigt zelfs mijn verhaallijn ! Noem het dus gerust een antiroman."
In het boek staat Oostende voor het bekrompen, donkere, grijze noorden versus het vrije heldere zuiden in Barcelona. Ensor versus Gaudi. "Ik houd van beide steden. In de zomer vertoef ik in Barcelona, maar ik kom ook erg vaak en graag naar Oostende. Wie hier door de stad dwaalt, ervaart nog altijd de bijna tastbare atmosfeer die de stad ooit moet hebben gehad tijdens de belle époque, de tijd van Leopold II en bij uitbreiding Ensor. Ja, ter voorbereiding van mijn boek, waaraan ik drie jaar gewerkt heb, ben ik vaak op prospectie gekomen om de beschreven locaties en gebeurtenissen correct te kunnen verwerken."
En wie de stad kent, kan visueel Maria's tochten door Oostende reconstrueren : de Drie Gapers en de gaanderijen, de Sint-Petrus en -Pauluskerk, het staketsel, het Leopoldpark en radio 't Vissertje. Ook de aangespoelde neppotvis of het Saharastof dat hier ooit neerdwarrelde komen aan bod. En de aandachtige lezer merkt al rap dat de namen van de politie-inspecteur en tolk ontleend zijn aan Ensors vrouwelijke entourage.
Sinds een paar jaar richten de Oostendse stadsvernieuwers hun blik naar het trendzettende Barcelona. De auteur lijkt alvast verrast over die toevalligheid. Een gegeven dat wonderwel als een laatste puzzelstukje in deze associatieve roman past.
Bart Koubaa schreef eerder al de romans Vuur (2000), Lucht (2005), Het gebied van Nevski (2007) en De Leraar (2009). Maria Van Barcelona is uitgegeven bij Querido en kost 19,50 euro.
Dirk Leyman
ob/kt/20 o
'Maria van Barcelona': ontspoorde spielerei van Bart Koubaa
Met De leraar (2009) goot Bart Koubaa zijn eigengereide talent in een strak keurslijf. Maar in opvolger Maria van Barcelona gaat hij weer de experimentele toer op. België is behekst door een nietsontziend virus, dat binnengesmokkeld zou zijn door een Catalaanse vrouw. Het leidt tot een redelijk krankjorum boek.
Koubaa (1968) heeft voor zichzelf een grillig literair parcours uitgestippeld. De Gentenaar heeft zich sinds zijn debuut Vuur (2000) nooit bekommerd om toegevingen aan het grote publiek. Het etiket van writer's writer wenkte, zeker ook omdat Koubaa nogal wat complexe wetenschappelijke en taalkundige kwesties in zijn romans te berde brengt.
Hoe anders ging het eraan toe in De leraar. Daarin schetste Koubaa een hallucinant beeld van de etterbuil die zich in het brein van een moegetergde leraar had genesteld. Honderdtwintig puntige hoofdstukjes zorgden voor een spannend verhaal met een afloop die de betere misdaadthriller naar de kroon stak.
Met Maria van Barcelona lijkt Koubaa opnieuw voor een sterk plotgestuurd boek te hebben gekozen. Het uitgangspunt klinkt intrigerend én onheilspellend. België wordt belaagd door een hardnekkig virus dat zich razendsnel verspreidt. Het tast het gezond verstand aan en "in het ergste geval krijgt de besmette patiënt een aanval variërend van een paar minuten tot twee weken gebalk, waarop de dood kan volgen". Stilaan raakt het openbare leven "door bokkensprongen en gebalk" van de wijs. Koubaa steekt hier de draak met de hysterie over het varkensgriepvirus.
De oorzaak van het virus is het voorwerp van de vreemdste gissingen, maar een groep "onafhankelijke denkers" wijst ene Maria van Barcelona aan, een veertigjarige in Oostende aangespoelde vrouw uit Barcelona, die ervan verdacht wordt het virus te verspreiden. Omdat er weinig zinnige sporen zijn, wordt de vrouw tot uitputtens toe ondervraagd door politie-inspecteur Boogaerts in het café Medusa, waar ze zich heeft 'verschanst' na een keten van dramatische gebeurtenissen. De uitgebreide 'reconstructie' van het verhoor, dat grotendeels het boek vult, laat zich lezen als een snoer van koortsdromen van Maria van Barcelona. Ze maken ons niet meteen wijzer over de gebeurtenissen, maar wel krijgen we haar onorthodoxe levensloop geserveerd. Maria van Barcelona is een kruising tussen een waarzegster, een prostituee en een would-be wetenschapper. Of is ze toch een speelbal in handen van de geheimzinnige professor Guardiola, "een van de weinigen op aarde die aan een afgeleide van de snaartheorie werkt, de M-theorie", bij wie ze in Gent haar onderzoek volvoerde? Guardiola doet denken aan de neuroloog professor Van Nieuwenhuyze, die in Het gebied van Nevski ook al mee de handeling stuurde. De vrouw, een onversneden FC Barcelona- en Johan Cruijff-fan, dist de meest onwaarschijnlijke verhalen op, waarin ook een biografie van J.W. Turner een rol speelt: Turner, schilder met licht. Voortdurend weeft Koubaa maritieme motieven in. En welke mysterieuze rol is weggelegd voor figuren als Oscar, Zapata, de Klipdas (haar vader) en Lukas, van wie ze op het strand van Oostende de laatste foto maakt voor zijn mysterieuze dood? En zijn finaal de varkensgriepvaccins niet de boosdoeners, als "massavernietigingswapen"?
In Maria van Barcelona komen, vaak op ingenieuze wijze, nogal wat obsessies van Koubaa samen schilderkunst, fotografie, Spanje en Oostende, noem maar op. Maar het deeg wil maar niet rijzen. In dit fantasierijke pandemonium, waar ook de schaduw van James Ensor present is, strooit Koubaa met royaal gebaar de raadsels in het rond en wordt de lezer overvoerd met theorietjes en knipoogjes. Uiteindelijk leidt het tot een bijna dadaïstische, geheel ontspoorde roman, waar de plot strange enough, met zo'n interessant uitgangspunt bijzaak wordt. Houdt Koubaa ons een lachspiegel voor? Ook dat valt niet meteen te achterhalen. Eén ding is zeker: de trappist vloeit rijkelijk in deze spielerei. Inderdaad: misschien moet je een paar glazen van het zware gerstenat verstouwd hebben om deze roman ten volle te kunnen smaken.
Bart Koubaa
Maria van Barcelona
Querido, 19,95 euro.
Bart Koubaa strooit royaal de raadsels, theorietjes en knipoogjes in het rond
Sofie Gielis
ua/an/07 j
Je weet dat het diepzinnig is, maar toch zit je te schuiven op je stoel
Een onbekend virus legt België lam. Wie besmet is, verliest zijn gezond verstand en in een vergevorderd stadium veroorzaakt de infectie gebalk tot de dood erop volgt. Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van het virus, maar de ordediensten zitten met de handen in het haar. Een spoor leidt naar Maria van Barcelona. Met de hulp van een tolk Catalaans-Nederlands legt inspecteur Boogaerts de vrouw op de rooster. Maria stort haar hart uit in een met Westmalle tripel overgoten bekentenis die, tot ergernis van haar ondervrager, weinig relevante informatie oplevert en alsmaar absurder wordt. Inspecteur Boogaerts drinkt, ergert zich, knijpt zijn blaas samen en valt in slaap. De lezer is gewaarschuwd.
Stel dat het de bedoeling van een auteur is dat zijn lezer zich verveelt, is een boek dan geslaagd als de lezer zich werkelijk verveelt? Of schreef de auteur dan gewoon een slaapverwekkend boek met een saai uitgangspunt? Bart Koubaa heeft voor zijn roman Maria van Barcelona een vreemd ritme gekozen. Hij haast zich door de beschrijving van de feiten en de context en rekt de onzinnige bekentenis, waarvan je zelfs niet weet of ze over de feiten gaat, oneindig uit. De enige reden waarom die eindeloze stroom vol te houden is, is omdat Koubaa hem indeelt in korte hoofdstukken en de indruk weet te wekken dat de inspanning die zijn lezer doet, ergens toe zal leiden. De schrijver suggereert samenhang en kondigt een opheldering aan die vervolgens niet komt. Dat kan een strategie zijn: suggereer dat de lezer iets gemist heeft, dat hij niet begrijpt wat de werkelijke kern van het boek is. Dat blijkt ook uit de verantwoording waarmee het boek afsluit. Daarin wordt verwezen naar zowel Sir Isaac Newton als naar een Turks volkslied en Fawlty Towers.
Er zit duidelijk een vernislaag van maatschappijkritiek op het verhaal. De verteller wijst er in zijn intro bijvoorbeeld op dat luisteren naar Maria van Barcelona de enige manier is om het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie tot een goed einde te brengen. De Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd komt uitgebreid aan bod en er wordt geraakt aan thema's als het boerkaverbod en de Palestijnse kwestie, maar waar gaat het eigenlijk over? Het is zoals tijdens een langdradig toneelstuk in een gerenommeerde schouwburg: je weet dat het diepzinnig is, maar toch zit je te schuiven op je stoel.
Bovendien is de stijl nogal smakeloos. Een echte dame plast niet gehurkt tussen twee strandcabines, maar als Maria op het strand van Oostende haar slipje omlaag trekt, wordt dat meteen ordinair: 'De kille wind verleidde mijn zinderende geslacht, ik bakende mijn territorium af'. Als een hond herinneringen losmaakt, breekt Maria ze bruut af: 'Ik had geen tijd voor nostalgie, ik moest een nieuw maandverband aanbrengen'.
Bart Koubaa heeft met eerder werk bewezen dat hij wel wat literaire acrobatie aankan. In Maria van Barcelona speelt hij met genres, maar deze keer brouwt hij er geen intrigerend verhaal mee. Een raar verhaal is nog geen goed verhaal.
De meeste schrijvers komen er bekaaid af als ze vergeleken worden met Elsschot, maar Koubaa vraagt erom door een pastiche te schrijven met een Maria van lichte zeden in het middelpunt. Maria van Barcelona doet haar best, maar ze komt niet aan de enkels van Maria Van Dam. Het dwaallicht verscheen meer dan zestig jaar geleden, maar is beter geschreven en wellicht zelfs actueler dan de uitputtingsslag waarin Bart Koubaa zijn lezer wil onderdompelen.
DE AUTEUR: Bart Koubaa won de Debuutprijs voor zijn roman 'Vuur' (2000).
HET BOEK: het lijkt wel een pastiche op 'Het dwaallicht'.
ONS OORDEEL: een raar verhaal is niet per se een goed verhaal.
BART KOUBAA
Maria van Barcelona.
Querido, 308 blz., 19,95 euro.
Frank Hellemans
em/ov/03 n
Gelaagd zeker. Maar geslaagd? In Maria van Barcelona , zijn vijfde roman, laat Bart Koubaa alle remmen los, maar echt vaart krijgt zijn roman daardoor niet. Integendeel zelfs. Na een beloftevolle opening waarin wordt gesuggereerd dat de verteller een maatschappijkritische satire wil schrijven over het non-event dat de varkensgriephype was, waaiert het boek uit tot een essayistische bespiegeling over licht en vrijheid in het Catalaanse Barcelona versus Belgische duisternis en bekrompenheid in het grijze Oostende.
Door het publiekssucces van De leraar, waarin hij min of meer rechtlijnig een ontluisterend portret tekende van een leraar die geleidelijk aan alle trappers kwijtraakte, moet Koubaa gedacht hebben dat hij eindelijk eens naar hartenlust kon freewheelen. Hij ging op literaire vakantie om het schrijvershoofd vrij te maken. Koubaa, die altijd al vanaf zijn debuut Vuur een geëngageerd schrijver is geweest, wou blijkbaar een hommage brengen aan zíjn Barcelona waar hij zich helemaal thuis voelt en enkele maanden per jaar naartoe trekt. Maria van Barcelona van het gelijknamige boek krijgt uitgebreid de tijd om Koubaas fascinatie voor die stad te ventileren: 'De zon is (er) waarlijk God.' En de mensen zijn er 'onafhankelijkheidsstrijders' die altijd 'klaarstaan voor het grootse avontuur'. En natuurlijk is er Barça, het voetbalteam, en Johan Cruijff, de magiër, en lekkere pulpo (inktvis) en ongegeneerde conversaties tussen de locals die zonder complexen hun hart luchten.
Toch trekt Maria naar Gent, dat van alle Vlaamse steden nog het meest op Barcelona lijkt, aldus de verteller. Ze wil aan de plaatselijke kunsthogeschool een project maken rond het belang van de fotografische blik. Professor Guardiola, haar mentor met de naam van een Barcelonese stervoetballer, had haar danig onder de indruk gebracht met de stelling dat 'we veranderen door te kijken'. Maria komt uiteindelijk terecht in Oostende - 'een golf die uit een fles werd bevrijd' - om er als prostituee te werken én beschuldigd te worden van de verspreiding van een virus dat mensen doet balken als een ezel voordat ze sterven. Een politie-inspecteur verhoort haar en zo vormt Maria's reconstructie van het gebeurde de hoofdmoot van deze roman. Ergens wordt gesuggereerd dat haar Spaanse promotor die haar in Oostende komt opzoeken verantwoordelijk is voor de import van het virus vanuit Mexico, maar echt duidelijk wordt het niet omdat Koubaa allesbehalve een thriller wou schrijven.
Noem het een allegorie of een parabel waarin de verteller via zijn vrijgevochten Barcelonese mondstuk Maria de Belgische 'binnenvetters en grijze koningen' de levieten wil lezen: 'België heeft geen ruggengraat, het moet dringend gekraakt worden. Maar nee, wachten en maar wachten op een doktersvoorschrift zodat het de tien beurten bij de kinesist terugbetaald krijgt. Alles is grijs en grauw als steenkool.' Alleen de Tripel Westmalle mag er zijn en enkele schilders, zoals James Ensor of William Turner, die de vrolijke anarchie (Ensor) of de lichtcultus (Turner) in hun werk predikten.
Koubaa mag zich nog zo uitsloven om dit grondschema te bedekken met allerlei betekenislagen - je kunt deze roman ook lezen als een kerstverhaal met een Maria, een Jozef en een ezel of als een schildersroman die het licht celebreert - maar helpen doet het niet om deze romaneske imitatie van de onaffe Sagrada Familia een eigen smoel te geven. Het blijft bij een te cerebrale spielerei rond een basistegenstelling - licht versus duisternis en vrijheid tegenover bekrompenheid - die te dik in de verf wordt gezet. Koubaa had zich misschien beter iets meer tijd gegund en vooral de eerste les voor elke schrijver behartigd: kill your darlings . Nu zwelgt hij in de eigen associaties tot de lezer zich geërgerd afvraagt wat hij met dit privéfeestje eigenlijk te maken heeft. Hij voelt zich alleszins niet uitgenodigd en na een tijdje simpelweg buitengesloten.
Koubaa heeft zijn pleziertje nu gehad. Tijd om opnieuw aan het echte werk te beginnen.
BART KOUBAA, MARIA VAN BARCELONA , AMSTERDAM/ANTWERPEN, QUERIDO, 308 BLZ., 19,95 EURO, ISBN 9789021438849.
Drs. P. van der Haar
De vijfde roman van de Vlaamse fotograaf en auteur (1968), die in 2000 debuteerde met het bekroonde ‘Vuur’, is een stilistisch uitstekend geschreven, maar volledig chaotisch verhaal. De Catalaanse Maria van Barcelona wordt in een Vlaams café ondervraagd als verdachte; zij zou in Belgie een kwaadaardig virus hebben verspreid, waardoor de besmette mensen gaan balken. Ondertussen is zijzelf getuige geweest van een moord, maar de foto’s die zij daarvan en van de dader maakte, zijn zoek evenals haar vriend Lukas. Het zijn de hoofdlijnen van een als collage met korte hoofdstukjes aan elkaar geplakt verhaal zonder kop of staart. Je zou er een politieke duiding van de onheilspellende situatie in België in kunnen lezen, maar de bewust dadaïstische aanpak maakt elke duiding onmogelijk. Het verhaal biedt van alles – misschien een overweldigende leeservaring –, maar is in wezen een ontkenning van de lezer. Die blijft in totale verwarring achter of haakt reeds na enkele hoofdstukken af. Paperback; vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.