Leaves of grass
Walt Whitman
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2007 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 1216 |
31/12/2008
Kid, een schilder van middelbare leeftijd, keert terug naar het eiland van zijn jeugd om afscheid te nemen van zijn stervende vader. Zijn partner Nina krijgt ondertussen bezoek van een jongeman, Alex, die beweert Kids zoon te zijn. Vóór Nina had Kid een korte liaison met een Brusselse, die enkele weken daarna zwanger bleek te zijn, maar Kid daarvan niet op de hoogte stelde. Na de dood van zijn moeder spoort Alex zijn biologische vader op, en reist hij hem achterna. De dag na hun eerste ontmoeting wordt Alex vermoord ? door Kid?
Het leidmotief in deze roman is het offer van Abraham. Beurskens getroost zich de moeite om de lezer het juiste Bijbelhoofdstuk aan te wijzen. Alex blijkt het heilige boek nl. goed te kennen: "Ik vermoed dat Genesis 22 over Abraham gaat". In Genesis 22 vraagt God aan Abraham om hem zijn enige zoon Isaak te offeren. Op het moment dat Abraham wil toeslaan, houdt een engel hem tegen, waarna Abraham een ram offert.
Sinds Kid als kind dit tafereel afgebeeld zag in een kerk, leeft hij met de traumatische angst om door zijn vader geofferd te worden (niet toevallig betekent het Engelse woord 'kid' ook 'jong geitje'.) Kids angst is de angst voor een geloof dat zo sterk is dat de gelovige bereid is alles eraan op te offeren. Tijdens de bergwandelingen met zijn vader stond de jonge Kid dan ook oudtestamentische angsten uit. Toen "op een fraaie dag de ezel mee naar boven ging" op weg naar een plekje waar "een ram te grazen was gezet" ? ongeveer zoals het in Genesis gebeurt ? sloeg Kid schreeuwend op de vlucht. De relatie met de vader zou nooit meer goed komen: Kids angst maakt een vertrouwensband onmogelijk.
Impliciet wijst de roman een reductionistische psychologische lectuur af. Over de schilderijen van Kid schreef een criticus ooit: "Wat het doek zijn betekenis geeft, is niet het psychologische factum, maar de wijze waarop de schilder zijn emotionele en intellectuele krachten organiseert". In Kid komt een complex van 'krachten' samen in het beeld van Abrahams offer. Kids breuk met de religie is ook een breuk met de voortplanting, want dat is volgens hem de inzet van Genesis 22: enkel de bereidheid om te doden kan het nageslacht verzekeren. Kid moest worden geofferd "om het belang van de voortplanting dramatisch te benadrukken".
Kid vreesde zijn vader vanwege zijn geloof, maar tegelijk voelt hij zich schuldig omdat hij zijn vader heeft belet om zijn geloof te bewijzen. Verzoent Kid zich na de dood van zijn vader met diens geloof? Op die vraag biedt de roman geen antwoord. Op de berg tracht Kid aan te knopen bij zijn jeugd en de band met de vader te herstellen door zijn kinderlijke tekenoefeningen opnieuw op te nemen. Deze scène suggereert dat in Kids modernistische poëtica de traumatische relatie met de vader resoneert: "'Kitsch!' roept Kid. Nee, 'Papa!' roept hij".
Het raadselachtigst gegeven in de roman is de suggestie dat Kid Alex 'offert', zoals hij zelf vreesde door zijn vader geofferd te worden. Is Kid de dader? En wat met de herder? Kid ontwaakt in een ravijn met een black-out en hoort "het heldere geluid van koel weglopend water", dat hij doorgaans associeert met de halsbellen van de geitenherder. Indien Kid de jongen heeft gedood, wijst hij dan finaal de voortplanting en het geloof van zijn vader af, of wilde hij dat geloof bevestigen door het offer? Een interveniërende engel was er helaas niet.
In Beurskens' proza is het conflict tussen de vader en de "uit de aard geslagen" zoon een terugkerend motief. Ook de setting van Kid ? het idyllische eiland met de berg en de geitenherder ? oogt vertrouwd. Een belangrijke intertekst is Kafka's brief aan zijn vader. Niet toevallig heeft Kid, net als Kafka, "zijn vader een dikke brief geschreven" die hij nooit heeft verzonden. Daarnaast bevat de roman verwijzingen naar films. Nina bekijkt 'Alien' en Beurskens citeert uitvoerig uit het script. Op het eiland meent Nina bovendien de kater uit 'Alien' te zien rondzwerven: het paradijselijke eiland, waarop zich oudtestamentische gruwelscènes afspelen, is aangetast door het 'vreemde' uit de film.
Meer verborgen zijn de citaten uit 'Last tango in Paris' van Bernardo Bertolucci. Axel spreekt zijn overleden moeder toe met de woorden die Paul (Marlon Brando) richt tot zijn overleden vrouw. Deze ontlening is veelzeggend: Alex' emotionele climax is een nagespeelde scène. Beurskens doorprikt de illusie van authenticiteit ook in andere scènes. Zo blijkt Kid zich van de avond van de verwekking nauwelijks iets te herinneren: hij zou "alleen maar [...] hebben kunnen verzinnen waar ze die avond waren geweest". Zijn enige herinneringsbeeld zou evengoed uit een film kunnen komen: "vreemd genoeg" herinnert hij zich een vrouw met "zo'n gele ster" in de voering van haar mantel genaaid. Verzinsels en fictieve beelden schuiven voor onze intiemste herinneringen en expressies.
De taal zelf is evengoed een demystificerende factor: Beurskens schildert panorama's met woorden en geeft graag toe aan de verlokkingen van de taal. Dat schrijfplezier vecht met de emotionele urgentie. Pennenstreken als "de bruingrauwe hardoens met hun schokkend knikkende koppen en gekielde staartschubben" creëren bijna vanzelf een ironisch effect. Maar is de roman daarom louter een spel met dramatische en ironische effecten? Waarom eindigt de roman dan zo raadselachtig op de woorden "de duisternis rond wereld en ik"? In het boek is geen sprake van een ik-verteller. Dit vreemde slot suggereert dat ergens tussen de plooien van het literaire spel een getroebleerd ik verscholen zit, dat steels zichzelf observeert. [Sven Vitse]
Drs. K. de Jong Ozn.
Kid, de hoofdpersoon van deze roman, is afkomstig van een niet nader aangeduid eiland dat hij lang geleden verliet. Hij keert terug nu zijn vader, diepgelovig en bij wie hij in zijn jeugd een traumatische ervaring heeft opgedaan, gaat sterven. In vele indirecte beschrijvingen ontrolt zich het leven van Kid. Van zijn werk als beeldend kunstenaar, zijn huwelijk met Nina, zijn kortstondige relatie met Marceline waaruit, zonder dat hij het weet, een zoon is geboren. Deze zoon, Alex, komt ook naar het eiland en maakt zich bekend aan zijn vader Kid. Hun omgang is ook niet zonder problemen en lijkt op een raadselachtige manier te eindigen. Boven de verhaallijnen uit stijgt de subtiele beschrijving van relaties, gevoelens en ervaringen. Dit maakt het tot een niet al te gemakkelijk boek dat meer bevrediging schenkt in de details dan door het verhaal als geheel. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.