Spinoza
Steven Nadler
Steven Nadler (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 155.2 NADL |
31/12/2010
Steven Nadler is vooral bekend door zijn veelgeprezen biografie over Spinoza. In dit boek belicht hij Spinoza's tegenpool en stiekeme bewonderaar, Gottfried Wilhelm Leibniz.
In 1672 kwam Leibniz aan in Parijs, met het plan om de op verovering beluste Lodewijk XIV een Egyptische kruistocht aan te praten. Zijn intellectuele rusteloosheid getrouw, maakte hij er dankbaar gebruik van om de fine fleur van de Franse wetenschap en filosofie te frequenteren. Na zijn vertrek uit Parijs bleef Leibniz nog jarenlang corresponderen met zijn Franse vrienden, per brief en via artikelen in de eerste wetenschappelijke tijdschriften. Deze periode is het beste gedocumenteerd, en wordt door Nadler het uitgebreidst beschreven.
Centraal in Nadlers boek staan de filosofische en theologische discussies die Leibniz voerde met Nicolas Malebranche en Antoine Arnauld, gerenommeerde denkers en theologen in het Parijs van de jaren zeventig van de zeventiende eeuw. Malebranche was lid van de oratorianen, augustinisch geïnspireerde geestelijken. Arnauld was een van de sterkhouders van het beroemde Port Royal, het jansenistische religieuze bolwerk, waar ook Blaise Pascal thuis was. Hoewel het in Parijs wemelde van de cartesianen, was de erfenis van Descartes er fel omstreden. In aristocratische salons en reguliere geestelijke middens waren cartesianen alomtegenwoordig, terwijl aan de universiteiten het aristotelisch-scholastieke onderwijs bij wet was vastgelegd. Malebranche en Arnauld sympathiseerden met het cartesianisme, zonder er helemaal mee in te stemmen. Leibniz beschouwde zichzelf niet als cartesiaan; in zijn natuurfilosofie greep hij terug op aristotelische inzichten om de cartesiaanse passieve vormen te bezielen en een door God van tevoren ingestelde harmonie te poneren. Terwijl er voor Descartes alleen maar denken en uitgebreidheid bestonden, kon het geschapen universum voor Leibniz niet rijk en divers genoeg zijn.
Nadler ontleedt zorgvuldig de theologische en filosofische disputen die zijn protagonisten voerden over het probleem van het kwaad, en hoe die evidentie in overeenstemming kon worden gebracht met een almachtige, moreel perfecte God. Leibniz argumenteerde dat het niet anders kon zijn: voor alles is een voldoende reden, en God heeft de best mogelijke wereld geschapen. Ook voor Malebranche is God een rationele actor, die weliswaar alle mensen wil redden, maar prioriteiten moet stellen in het licht van onveranderlijke logische en natuurwetten, waar ook hij niet kan aan tornen. Malebranches wereld is slechts in relatieve zin de best mogelijke. Voor Arnauld daarentegen was God absolute wil en almacht, wat voor hem volstond om te besluiten dat deze wereld de beste is. Bewijzen daarvoor zoeken vond hij triviaal en misplaatst. Bovendien wees Arnauld op het spinozistische gevaar dat latent sluimerde in Leibniz' en Malebranches systeem. Nadler wijdt een van de laatste hoofdstukken aan 'het probleem' Spinoza, waarmee alledrie worstelden. Met Malebranche raakte Arnauld uiteindelijk in een bitter conflict verwikkeld, waarbij de discussies uitmondden in persoonlijke aanvallen en wederzijdse beschuldigingen van ketterij.
Nadler weet zich volkomen in te leven in zijn onderwerp, dat hij tot een boeiend verhaal weet om te smeden. Voor sommigen zal het wat al te verhalend zijn, maar de toegankelijkheid wint er wel bij. De vlekkeloze Nederlandse vertaling leest heel vlot. [Hedwig Billiet]
H. Gelèns
Voor de zeventiende-eeuwse filosoof Leibniz is de wereld waarin we leven, met alle kwaad erin, de best mogelijke wereld. God had andere werelden kunnen scheppen, maar geen betere. Kijk naar het geheel, zegt hij. Zoals we door de dissonanten in muziek de harmonie waarderen, zo wordt het goede zichtbaar in contrast met iets kwaads. Leibniz voerde een debat over het kwaad, Gods aard en de rechtvaardiging van Gods handelen met de (in die tijd) vermaarde denkers Malebranche en Arnauld. De auteur van dit boek, die eerder veelgeprezen boeken over Spinoza schreef, laat het debat herleven. Het is volgens hem relevant voor deze tijd: het biedt ook hedendaagse godsdienstigen antwoorden en, belangrijker, het leeft voort in de hedendaagse ethiek. Zowel wie meent dat als God niet bestaat de moraal niet bestaat als wie meent dat morele oordelen een universele rationaliteit en objectiviteit bezitten, treedt in zeventiende-eeuwse voetsporen. De auteur is de ideale docent die niet alleen moeilijke stof helder en inzichtelijk maakt, maar bovenal de lezer meesleurt. Dit is een spannend boek over filosofisch denken.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.