Spinoza
Steven Nadler
Steven Nadler (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2008 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 155.2 NADL |
31/12/2009
Op 23-jarige leeftijd werd Baruch Spinoza (1632-1677) uit de Portugees-joodse gemeenschap in Amsterdam verbannen. Het was de meest hardvochtige cherem (banvloek) die ooit in die gemeenschap werd uitgesproken. De Amerikaanse filosoof Steven Nadler stelt zich in dit boek de vraag waarom die banvloek zo streng was. In een sterk analytisch werkstuk plaatst hij enkele ideeën van Spinoza in de geest van zijn tijd en met name in de joodse traditie zoals die door de belangrijkste leermeesters en rabbijnen werd uitgelegd (Maimonides, Gersonides, Mortera, Da Silva, e.a.).
Spinoza was een dissident van de joodse leer. Hij ontkende dat de Thora letterlijk het woord van God is en stelde expliciet dat de joden niet Gods uitverkoren volk zijn. Bovendien gaf hij een sterk naturalistische interpretatie van God en verwierp hij elke antropomorfe manier van denken over het Opperwezen. Zijn beroemde kerngedachte 'Deus sive Natura' (God of Natuur) laat zien dat hij God en natuur uitlegt als een inherent geheel, en in zekere zin met elkaar identificeert. Volgens hem bestaat God slechts in filosofische zin. Zulke opvattingen waren op zich meer dan voldoende om zich een cherem op de hals te halen. Nadler ontkent niet dat deze stellingen een rol hebben gespeeld bij de veroordeling, maar hij is ervan overtuigd dat er met de banvloek van Spinoza iets bijzonders aan de hand was. Spinoza ontkende namelijk ook de onsterfelijkheid van de ziel, zodat de mens als individu na zijn dood volledig verdwijnt. Al is er geen specifiek joods dogma wat betreft de onsterfelijkheid, toch was dit in het Amsterdam van die tijd een heikele stelling. Ze had zelfs een politieke betekenis. Toen in 1619 de Portugese kooplieden het recht kregen openlijk het jodendom te praktiseren, ging dat gepaard met het aanvaarden van een reeks duidelijke gedragsregels die openbare commotie dienden te verhinderen. De invloed van de strenggerefomeerde kerk op de stadhouders was groot, en de joodse gemeenschap voelde aan dat de relatie met het politieke gezag zeer fragiel was. Daarom werd de banvloek gebruikt om in de gemeenschap orde te houden, zeker in verband met de persoonlijke onsterfelijkheid, een geloofspunt dat ook zeer gevoelig lag bij de gereformeerde kerken. Bovendien lag het in de joodse gemeenschap zelf ook gevoelig. De uitgeweken Portugezen waren immers erg begaan met het lot van hun broeders in Portugal, die onder dwang katholiek geworden waren (de zogenaamde 'conversos'). Zij hoopten dat die na dit leven toch nog het eeuwige geluk dat aan het joodse volk was beloofd, zouden kunnen genieten. Als de onsterfelijkheid werd geloochend, zou dat echter onmogelijk zijn.
De ketterij van Spinoza is een vlot geschreven boek dat de historische achtergrond van de ketterij van Spinoza nauwgezet en systematisch bloot legt. De vertaling van Frans van Zetten leest aangenaam, en het uitgebreide notenapparaat en de dito literatuurlijst geven de geïnteresseerde lezer de kans deze problematiek zelf verder te onderzoeken. [Willy Deckers]
Dr. D.G. van der Steen
In 1656 werd de jood Spinoza (1632-1677) met een banvloek, gesteld in de meest vreselijke bewoordingen, uit de Amsterdamse joodse gemeenschap gebannen. Wat daar precies de motieven voor waren, is nog steeds niet duidelijk. In dit boek onderzoekt Steven Nadler, die al eerder een voortreffelijke - ook in het Nederlands vertaalde - biografie van Spinoza publiceerde ('Spinoza', 2001)*, de mogelijkheid dat het met name Spinoza's ideeën over de onsterfelijkheid van de ziel waren die hierbij centraal stonden. Daartoe analyseert hij het denken over een mogelijk leven na de dood zoals dat te vinden is bij de rabbijnen, bij joodse filosofen als Maimonides en Gersonides, en bij Spinoza zelf, in zijn vroege en in zijn latere werk. Bovendien speelt de precaire plaats van de joodse gemeenschap in het Amsterdam van die tijd een belangrijke rol. Zeer deskundig, zeer boeiend; een fascinerend portret van culturen in ontwikkeling en in botsing. Met een groot aantal eindnoten, een literatuurlijst en een register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.