De best mogelijke wereld : een verhaal over filosofen, God en het kwaad
Steven Nadler
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2001 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 155.2 SPIN |
31/12/2001
De wijze waarop Steven Nadler in zijn biografie over Spinoza (1632-1677) de lezer vanaf het eerste hoofdstuk weet te boeien, getuigt van een machtige beheersing. Deze beheersing van de auteur drukt zich reeds uit in het het klare begrip van het gezichtspunt van waaruit hij schrijft. Het lag niet in zijn bedoeling om een 'intellectuele' biografie te schrijven of een diepgaande studie over de filosofie van Spinoza. De centrale vraag die Nadler zich in dit boek stelt, luidt als volgt: "hoe kwamen de uiteenlopende aspecten van Spinoza's leven -- zijn etnische en sociale achtergrond, zijn plaats als banneling tussen twee zo verschillende culturen als de Portugees-joodse gemeenschap in Amsterdam en de samenleving van de Republiek, zijn intellectuele ontwikkeling en zijn maatschappelijke en politieke contacten -- zo bij elkaar dat ze een van de radicaalste denkers uit de geschiedenis voortbrachten?" Het resultaat van Nadlers onderzoek is een vlot leesbare, zeer heldere en innemende biografie.
Het boek heeft niet alleen maar het leven van Spinoza als onderwerp. In zekere zin is het ook geschreven vanuit de spinozistische ethiek. Ook Spinoza stelde zich constant de vraag naar de plaats van de mens in de wereld, in de natuur. Het is dezelfde vraag als de vraag naar de goedheid, gelukzaligheid en de vrijheid van de geest, want deze zijn afhankelijk van de Rede die inziet dat we intrinsiek en onlosmakelijk deel uitmaken van de natuur en cultuur. Volgens Spinoza komt het er uiteindelijk op neer dat we met een soort zuiver intellectuele intuïtie moeten streven naar de kennis van God (het volstrekt oneindige wezen, de enige substantie). Vanuit het 'gezichtspunt van de eeuwigheid' begrijpen we de deterministische noodzakelijkheid van alle dingen en bekijken we ze met gelijkmoedigheid, d.w.z. met een soort stoïcijnse zelfbeheersing en kalmte van geest. Enkel met deze 'macht van de Rede' kunnen we onze passies, die veelal passieve aandoeningen of lijdingen zijn aan uitwendige objecten, matigen. De intellectuele liefde tot God valt ten slotte samen met ons begrip van het universum, onze deugd, ons geluk, ons welzijn en onze vrijheid. Ethica heeft Spinoza het boek genoemd waarin hij deze ideeën op geometrische wijze uiteenzet. Theologisch-politiek traktaat is de titel van het werk waarin hij deze ideeën verder doortrekt in beschouwingen over godsdienst en politiek. "Het is alsof de luwten van de toekomst ons er uit tegemoet waaien", schreef Heine.
De geschiedenis van het jodendom, de cultuur van de Gouden Eeuw, het "woelige politieke, sociale, intellectuele en godsdienstige leven van de jonge Republiek der Verenigde Nederlanden"... Enerzijds heeft Baruch de Spinoza er voor een groot stuk onder 'geleden'. D.w.z. dat hij slechts voor een klein deeltje de oorzaak was van wat er uit zijn aard voortvloeide. Maar anderzijds is Spinoza op zijn eigenzinnige en vrije manier blijven 'handelen', d.w.z. dat hij zelf de adequate oorzaak was van een gebeuren. Het is deze dubbelheid van de lijding en de handeling die het boek van Nadler op voortreffelijke wijze articuleert. [Erik Mertens]
Prof. dr. F.J. Heggen
Lang was er van de grote Nederlandse filosoof (1632-1677) maar één biografie in het Nederlands beschikbaar: het beknopte boekje van Theun de Vries: 'Spinoza'*. Kort geleden verscheen echter 'Spinoza: een leven volgens de rede', een biografie door Margaret Gullan-Whur** met veel aandacht voor de menselijke aspecten, met name de vrouwen in het leven van Spinoza, nu gevolgd door een tweede nauwgezette biografie. Daarin laat Nadler goed zien hoe Spinoza opgroeide in de Amsterdamse en joodse gemeenschap, verbannen werd uit de synagoge en zich spoedig ontwikkelde tot een kritisch en vrij denker met vele contacten in de Nederlanden en daarbuiten. Gelaten en doorgaans gelijkmoedig heeft Spinoza onverdroten zijn zelf gekozen taak als kritisch filosoof vervuld in een samenleving die zelfstandig denkende mensen sterk onder druk zette en met veroordelingen bestookte. Nadler valt echter vooral te waarderen om de uitvoerige en heldere manier waarop hij het werk van Spinoza behandelt, met name zijn 'Ethica'. Daardoor is zijn boek geen doublure op dat van Gullan-Whur: wie persoon en werk van Spinoza wil leren kennen, kan niet om dit boek heen. De vertaling is uitstekend. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.