Leidraad voor het verstand
John Locke
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Damon, cop. 2004 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 155.2 LOCK |
31/12/2004
John Locke (1632-1704) wordt beschouwd als een van de belangrijkste auteurs over tolerantie. Geen ander auteur uit de vroegmoderne tijd legde zo helder en goed beargumenteerd de nadruk op de scheiding van kerk en staat. Hij schreef in totaal vier brieven over tolerantie, maar vooral de eerste brief heeft school gemaakt, omdat de andere brieven het thema geen nieuw elan meer geven. Locke schreef die brief in Nederland in ballingschap, nadat hij Engeland ontvlucht was, waar het opnieuw opkomende katholicisme in het koningshuis de godsdienstvrijheid dreigde te vernietigen. Vanuit zijn directe betrokkenheid als protestants filosoof bij dit probleem reageerde hij in deze brief scherp op dat dreigende gevaar. De brief kreeg dan ook veel kritiek, omdat voor Locke tolerantie alleen een religieus probleem zou zijn als een pleidooi voor vrijheid van eredienst, dit in tegenstelling tot Spinoza, bij wie tolerantie een meer seculiere betekenis kreeg. Nochtans is deze kritiek niet helemaal terecht. Lockes bewijsvoering steunt op het onderscheid tussen het innerlijk geloof en de uitwendigheid van de politiek. De verantwoordelijkheid voor het heil van de ziel ligt bij iedere burger zelf. Het gezag of de staat heeft daar geen enkele zeggingskracht over. Als de politiek dit onderscheid schendt, komt politiek in het vaarwater van illegaal geweld. Maar anderzijds heeft ook het geloof geen macht over de wereldse en eindige goederen. De religie blijft onderworpen aan het burgerlijk gezag waar het de indifferente aangelegenheden van het geloof betreft, nl. die uitwendige dingen van de religie die op zich niets tot het heil van de mens en zijn welgevalligheid voor God bijdragen, zoals regelingen over gebouwen, veiligheid enz. Deze indifferente dingen mogen niet in tegenspraak zijn met de burgerlijke wetgeving. Op deze manier is er een duidelijke wederzijdse begrenzing van heilsperspectief en het politieke. Ze begrenzen elkaar in hun noodzakelijk karakter (innerlijkheid voor de religie -- uiterlijkheid voor de politiek) en laten elkaar vrij in de indifferente dingen. Religie heeft zo een ambivalent karakter: ze moet zich vrij kunnen ontplooien, maar dat wat in de burgerlijke samenleving verboden is, is ook op het domein van de religie niet toegelaten (mensenoffers, ondergraving van de staat enz.).
Naast deze brief over tolerantie bevat dit boek ook een historische inleiding en een essay van Inigo Bocken (coördinator van het Centrum voor Ethiek KU Nijmegen), die de brief van Locke uit de originele Latijnse versie vertaalde. Daarin beschrijft hij helder de verhouding tussen tolerantie en de religieuze oorsprong van de liberale samenleving. In een laatste paragraaf gaat hij in op de relevantie van deze brief voor de actuele multiculturele situatie en verwijst hij o.m. naar de recente stellingen van Habermas over de plaats van religie en fundamentalisme in de huidige samenleving. Deze uitgave is zonder meer een belangrijke aanwinst om de huidige discussies over tolerantie een stevige duw in de rug te geven. [Willy Deckers]
Wim Fiévez
Deze uit het Latijn vertaalde tekst betreft een brief over tolerantie, die de Engelse filosoof Locke (1632-1704) schreef tijdens zijn onvrijwillige verblijf in Holland vanwege de religeuze intolerantie in zijn eigen land. Hij houdt zijn lezers, in het door godsdiensttwisten verscheurde Engeland, voor dat de kerkelijke macht en de staat gescheiden moeten zijn. Het geloof is iets voor de privé mens, de staat gaat over het publieke gedrag. Wat deze brieven opmerkelijk maakt, is dat Locke niet pleit voor een staat die neutraal staat tegenover godsdienst, zoals latere liberalen. Locke is geen pluralist en hij ontkent daarmee dat een religieuze levenstijl uiteindelijk altijd de basis vormt voor geweld in intolerantie. In het begeleidend essay probeert de vertaler Locke's uitgangspunt verder uit te leggen en te verdedigen, waarbij hij stipuleert dat Locke's brief ook relevant is voor onze moderne tijd.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.