Kroniek van een verzonnen leven : roman
Charles Ducal
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas Contact, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : DUCA |
Paul Demets
ru/eb/10 f
En ook stel ik voor
aan de koning ministers Vlamingen Franstaligen veeltaligen
stel ik voor
aan de kinderen bejaarden behaarden planten en dieren
aan het stof de sprietjes en de sterren aan iedereen
stel ik voor jawel om te beginnen
stel ik een dag zonder woorden voor weet je dat is een
geweldige dag
we drukken elkaar de hand we nemen elkaar bij de schouders
we sturen elkaar licht met onze oogappels
we vinden een taal uit een taal voor de oogleden
en we horen de fantastische klanken
die incognito door de stad liepen
Ik stel voor ik stel ons voor
wat ons aan onze taal voorbij
kan verbinden
Laurence Vielle
Met Charles Ducal (°1952) werd door de samenwerking tussen het Poëziecentrum in Gent, La Maison de la Poésie in Namen en Vonk & Zonen uit Antwerpen niet alleen een voortreffelijke dichter als wegbereider aangesteld, maar ook een man met veel voeling voor wat er leeft in de maatschappij en die zich bewust is van de precaire situatie van de literatuur in het middelbaar onderwijs. Want daar moet de kiem gezaaid worden voor blijvende aandacht voor poëzie.
Ducal getuigt erover in de bundel Bewoond door iets groters, waarin de veertien gedichten en korte reeksen als resultaat van zijn aanstelling als Dichter des Vaderlands gedurende twee jaar opgenomen zijn. Ducal concludeert na zijn tocht door noord en zuid: 'Ik heb op scholen, van de Westhoek tot in Luxemburg, een werkelijk hartverwarmend enthousiasme ontmoet. Als het lezen - en bijgevolg ook de leesvaardigheid - van poëzie in het onderwijs achteruitgaat, is dat in geen geval te wijten aan een gebrek aan belangstelling bij de leerlingen.'
De reden is inderdaad elders te zoeken. Er zijn meer dan genoeg leerkrachten die hun passie voor poëzie en proza weten over te brengen en bij hun leerlingen een vonk doen overslaan voor een vuur dat hopelijk nooit meer uitdooft. Maar die leerkrachten zijn vrijbuiters die zich niets aantrekken van de vooropgezette leerdoelen, waarin al te zeer de nadruk op de zakelijke vaardigheden - lezen, schrijven, luisteren en spreken - gelegd wordt. Die vaardigheden kunnen net zo goed via literatuur bijgebracht worden.
De bundel Bewoond door iets groters zal de leerkrachten hopelijk tot pedagogische ongehoorzaamheid inspireren. Ducals gedichten bieden niet alleen denkstof voor de lessen Nederlands, maar kunnen door de vertalingen in de andere twee landstalen, Frans en Duits, ook voor de vreemde talen ingezet worden. Ze krijgen trouwens nog een andere dimensie door de muzikale bewerkingen van Jokke Schreurs en Filip Jordens op de bijbehorende cd. Bovendien is niet alleen de dichter Ducal op de dvd te zien, maar ook de boerenzoon Frans Dumortier, die nog altijd graag gaat werken op het ouderlijke landbouwbedrijf dat zijn broer heeft overgenomen. Het plaatst zijn poëzie met beide voeten op de grond.
Ducal is trouwens sterk zichzelf gebleven tijdens zijn periode als Dichter des Vaderlands. De poëzie die in deze bundel verzameld werd, bewijst dat hij erin slaagde zelf zijn thema's te bepalen en laat tegelijk een sterk sociaal engagement zien. Ducal maakt in de bundel duidelijk dat dit voor hem essentieel is: 'Als ik de boycotactie tegen Israël onderschrijf, voorlees op een wake bij de Begijnhofkerk voor de verdronken vluchtelingen of een gedicht schrijf voor de vakbondspers, is dat een antwoord op een maatschappelijk appel.'
Zo las hij in juni vorig jaar 'Vluchtelingen' voor in de Gedachtenistuin in Westouter. Hij schreef het tweedelige gedicht ter gelegenheid van de Werelddag voor de Vluchtelingen. De versregels klinken akelig actueel: 'Aan land gegaan toen zij huizen zagen/ en afleidden dat daar mensen woonden/ aan wie men een brood kon vragen,/ water, een bed, een bussel stro desnoods,// die wilden luisteren naar hun verhalen/ met geduldige oren en een warm oog.// Maar welke god had deze wezens geschapen/ die van hun angst de bewijzen vroegen,/ hun wanhoop afwezen op grond van artikel zoveel?/ Die hun boot weer de storm in joegen?' Niet alleen het engagement dat uit deze poëzie spreekt, maakt ze overtuigend. Ducals gedichten die hij als Dichter des Vaderlands schreef, getuigen van dezelfde poëticale inzet en het rijke beeldenarsenaal als zijn andere werk.
Is Charles Ducal erin geslaagd de imaginaire grens tussen de taalgemeenschappen weg te werken? Dat is onmogelijk in twee jaar tijd. Ducal heeft het aan den lijve ondervonden: 'Uitnodigingen kwamen uit de druppelteller. Waar we met ons project een brug wilden bouwen, stootten we op een muur.'
Podiumdichter
Dankzij Laurence Vielle (°1968), die ingeschakeld werd als Franstalige ambassadrice, nog voor ze recentelijk Ducal als nieuwe Dichter des Vaderlands opvolgde, gingen er meer deuren open. Hopelijk blijft dat zo tijdens haar termijn van twee jaar.
Vielles poëzie biedt zeker kansen. Want zij is vooral een podiumdichter. In een interview zei ze: "Wat ik schrijf, is spreekmateriaal, klankmateriaal. Ik lees hardop wat geschreven is." Door haar voordracht moet ze in staat zijn een heel heterogeen publiek voor poëzie te winnen. Maar ook door de intrinsieke kracht van haar verhalende, ritmische poëzie, zoals blijkt uit de vertalingen van Jan H. Mysjkin die verzameld werden in de bundel Geboren met de wind.
Ook bij Vielle valt de geëngageerde stem op, zoals in het fragment dat ik koos uit het lange gedicht 'Sans-Zonder', dat ze als 'Brief aan de Vlamingen' opgevat heeft, zoals de ondertitel verduidelijkt. Vielle is een soort jutter van taal, woorden en uitdrukkingen, die ze in haar gedichten onderdak en een nieuwe betekenis geeft, door ze een nieuwe context te bieden. Geboren met de wind biedt een mooie kennismaking met haar werk van twintig jaar ver.
Charles Ducal, Bewoond door iets groters, Atlas Contact en Poëziecentrum, 128 p., 24,99 euro.
Laurence Vielle, Geboren met de wind, Poëziecentrum, 56 p., 3 euro. Vertaling Jan H. Mysjkin.
PAUL DEMETS ■
Luuk Gruwez
2/ei/27 m
Met Bewoond door iets groters zet Charles Ducal een punt achter zijn twee jaar durende functie als eerste Dichter des Vaderlands na Émile Verhaeren. Zijn drietalige bundel is niet alleen een collectie gelegenheidsgedichten, maar mede door de opname van een aantal essayistische teksten tevens een balans van dichterlijke arbeid die er zonder het hem toegekende ambt anders had uitgezien. In een vorige bundel, De buitendeur, had de dichter zijn poëzie al van een breder maatschappelijk gezichtsveld voorzien. De functie van Dichter des Vaderlands dwong hem er nu nog nadrukkelijker toe de deur wagenwijd open te zetten en de hele wereld binnen te laten. Dat houdt risico's in: de 'hele wereld' kan van het goede te veel worden. Als je gebonden bent aan de acute actualiteit, loop je het gevaar last te krijgen van dwangmatigheid en sleur. Natuurlijk is elk gedicht in zekere zin een gelegenheidsgedicht. Maar als het goed is, overstijgt het de beperkingen van de gelegenheid. Ducal is met brille geslaagd in die moeilijke opdracht en dat is geen geringe verdienste.
Ik heb lang getwijfeld aan de doeltreffendheid van geëngageerd dichterschap. Om te timmeren aan maatschappelijke verandering vond ik andere instrumenten geschikter. Ducal is overigens niet te beroerd om al vanaf de eerste versregel zijn maatschappelijke inzet te relativeren: 'Van alle woorden zijn de onze de zwakste (...)'. Binnen zijn beperkte mogelijkheden wil hij bij zijn lezers taalbewustheid creëren in de hoop dat die ook tot meer inzicht kan leiden in maatschappelijke kwesties. Het treft hem des te meer als hij daar uitgerekend in slaagt bij lagen van de bevolking waarvan je zoiets absoluut niet verwachten zou. Zo haalt hij het voorbeeld aan van de afdeling 'bouw' van een school in Ath, waar toekomstige metselaars zich onder zijn leiding laten inspireren door Arthur Rimbaud om een dichtbundel te schrijven. Het resultaat grijpt Ducal meer aan dan wanneer hem iets professionelers was voorgehouden. Wat aan de orde is, is een minimaal geloof dat poëzie een mens in zijn greep kan houden en hem kan veranderen. Want, zo schrijft hij: 'Alle dichters hebben hun engagement ten opzichte van de poëzie met elkaar gemeen, maar niet ten opzichte van de politieke en sociale realiteit. Het gaat hier om twee niet te verwarren vormen van engagement.'
Koning der Belgen
Welke maatschappelijke doeleinden streeft de Dichter des Vaderlands met zijn poëzie na? Hij profileert zich als man van links: zijn genegenheid voor de PVDA heeft hij ook vroeger nooit onder stoelen of banken gestoken. Hij schaart zich achter de hordes verdrukten in een neoliberaal klimaat, achter de vluchtelingen, achter de werknemers van Ford Genk en ArcelorMittal. Hij spreekt de staat Israël (maar niet de Joden) bestraffend toe. Hij memoreert een soldaat uit de Grote Oorlog en de bevrijding van 1945. Maar ook portretteert hij met veel empathie een meisje met een vader die in een rolstoel zit en een oude vrouw die aan alzheimer lijdt. En hij personifieert de Noordzee als 'de moeder van alle Belgen'. 'IJver voor een betere wereld' zou je zijn streven denigrerend en met een huizenhoog cliché kunnen noemen, maar Ducal schaamt zich allerminst voor het odium van de wereldverbeteraar: '(...) hier/ of daar moet er een toch ontwaken, een/ die onthoudt wat hij juist heeft gedroomd.' Of het hem lukt zijn dromen te onthouden? Misschien niet altijd, maar het komt er zoals in het gedicht 'Poste restante' op aan te blijven hopen op die ene brief die de bezegeling van iets als liefde is, ook al komt hij misschien nooit ter bestemming.
Natuurlijk is het allereerste streefdoel van de dichter dat zijn brief, zeg maar zijn gedicht, goed geschreven is. Hoe groot de sociale bevlogenheid ook is en welke drijfveren ook meespelen, de titel van deze bundel liegt er niet om. Het gaat om poëzie. De dichter heeft een hoge opvatting van het dichterschap. Het is hem ernst. Toch geeft hij in 'La poésie et le pouvoir', een in het Frans geschreven verhaal, ook blijk van humor wanneer hij de koning der Belgen en de Dichter des Vaderlands een week lang elkaars job laat overnemen, met alle gevolgen van dien. Een hilarisch tafereel als dit voorkomt dat de teneur te gewichtig wordt. Ducal is namelijk wars van de aandoenlijke naïviteit die veel goedbedoeld engagement ongenietbaar en ongeloofwaardig maakt.
CHARLES DUCAL
Bewoond door iets groters. Au-delà de la frontière. Von etwas Größerem bewohnt.
Atlas Contact/Poëziecentrum, 126 blz.
De auteur: een van de toonaangevende Vlaamse dichters die recent zijn ambt als eerste Dichter des Vaderlands heeft afgerond.
Het boek: bundeling van gedichten met een grote sociale impact, tevens vergezeld van een dvd waarin de verschillende aspecten van Ducals persoonlijkheid worden belicht.
ONS OORDEEL: een oprechte inventaris van een redelijk uniek dichterlijk engagement.
Drs. Erik Kreytz
De auteur is een bij onze zuiderburen bekende dichter en daar verkozen tot Dichter des Vaderlands. Dit geeft als complicatie dat de gedichten in het Frans (Waals) en Duits zijn vertaald, met bovendien een cd en dvd waarin de dichter zijn opdracht uiteenzet: de actuele positie en gebeurtenissen zoals vluchtelingen, arbeid en armoede te becommentariëren. Hij wordt zo 'bewoond door iets groters', is in een eigen ritme solidair met de taalgewesten en kritisch tot de media die positie kiezen tussen traditie en vernieuwing. De 'vaderlandse' dichter doet dat ook, maar met andere stem, bovendien op muziek op cd. Zijn keus is geëngageerd vanuit de persoonlijke emotie, geëerd en onderworpen. In de terugblik wordt dit nogmaals omstandig verwoord en verantwoord. De gedichten van Ducal hebben die in-, om- en uitleidingen niet nodig. Ze gaan over de Eerste en Tweede Wereldoorlog, over papavers en de zee; ze zijn aansprekend en toegankelijk; wel vanuit een andere, Belgische visie: ironisch en filosofisch en blijven daardoor wat vreemd.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.