Pandemie : hoe corona de wereld verandert
Slavoj Zizek
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Boom, © 2013 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 157.2 ZIZE |
31/10/2013
Het is algemeen geweten dat Slavoj Žižek te veel en te vlug schrijft en zichzelf te veel herhaalt. Het jaar van het gevaarlijke dromen is qua structuur en redeneertrant duidelijker dan menig ander geschrift van zijn hand.
In de inleiding zegt de auteur dat hij de hoofdkenmerken van het hedendaagse kapitalisme en de heersende ideologie in kaart wil brengen, en vervolgens wil nagaan in hoeverre de emancipatoire bewegingen van 2011 hiervoor een alternatief bieden en wat überhaupt de mogelijkheden zijn van een links verzet. Het mag gezegd dat deze ambitieuze beloften worden nagekomen, zij het dat het uiteraard bij een essayistische schets blijft.
Tot op vandaag leidt het kapitalisme op het niveau van de productieverhoudingen tot diepe tegenstellingen en hierdoor is er volgens Žižek altijd klassenstrijd aan de gang. Daardoor is het economische nooit zomaar een objectieve oorzaak, maar altijd het veld van een geëngageerde politieke strijd. Deze klassenstrijd wordt zelden openlijk gevoerd, maar altijd verschoven. Hoe is zo’n vervalsende omzetting van een economische tegenstelling in een moreel-religieuze mogelijk?
De liberale middenklasse, die zich in regel solidair betoont met de armen, geven tersluiks een andere boodschap door. Vanuit hun multiculturele en antiseksistische ingesteldheid hebben ze de neiging om neer te kijken op de onderklasse die meer racistisch en seksistisch is. In die zin vertaalt de middenklasse heimelijk de tegenstelling rijk versus arm in modern/progressief versus achterlijk. Hiermee wakkeren ze bij de onderdrukten een rancune aan die hen ontvankelijk maakt voor de ideologische agenda van de conservatieven.
Žižeks betoog is op een boeiende wijze tegenstrijdig. Enerzijds stelt hij dat de klassenstrijd, als een fundamenteel antagonisme dat alle andere maatschappelijke conflicten kleurt, zelf nooit direct kan worden benaderd. Aan de andere kant wordt heel zijn betoog nu net gedragen door het geloof in een onvervalste klassenstrijd. Hij stelt ook duidelijk wat het grote onderscheid is tussen de klassenstrijd en de strijd voor tolerantie tegenover minderheden. De laatste betreft een strijd voor vreedzame coëxistentie, terwijl de klassenstrijd streeft naar de opheffing van de tegenpartij. Wat we ons hierbij evenwel moeten voorstellen, daar zegt Žižek niets over.
Voor Žižek moeten we het communisme niet zien als een verzorgingsstaat die beter en rechtvaardiger uitgewerkt is dan degene die men nu aan het afbouwen is. Dit zou neerkomen op een gehumaniseerd kapitalisme en is volgens hem naïef. Uiteindelijk zal de democratie moeten worden verlaten om de planetaire catastrofe waarop het kapitalisme ons doet afstevenen tegen te gaan. Valt daar iets positiefs van te verwachten? Žižek wekt geen vertrouwen in de goede uitkomst van zijn revolutie wanneer hij de ‘meedogenloze zelfdiscipline’ van de authentieke revolutionair benadrukt. Is dit voortdurend gehamer op de onverbiddelijkheid van de revolutionair geen overcompensatie voor het feit dat het doel van de revolutie bij Žižek in het ongewisse blijft? Niettemin kunnen we ons in het algemeen vinden in zijn analyse van de hedendaagse politiek, namelijk dat fundamentalisme, populisme en racisme de overhand krijgen zolang links buitenspel wordt gezet.
(Dit is een abstract van een artikel van Frank Vande Veire. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 5, 2013.)
[Frank Vande Veire]
Drs. Marianne van den Heuvel
Het jaar 2011 is het jaar van de Arabische lente, de Griekse bankencrisis en de schietpartij van de extremist Breyvik. 'Gevaarlijke dromen' is de gezamenlijke noemer waarmee filosoof en cultuurcriticus Zizek de samenleving en het politieke denken, zoals de Europese impasse, beschrijft. Wat is de vrijheid waarin wij ons bewegen? En waartussen kan de burger kiezen? Is het schijnvrijheid, schijnhelderheid, zoals het antimulticulturalisme, destijds van het nazisme? Waar kiezen we voor? Het politieke systeem dat we nu hebben, kan zich niet ongewijzigd herhalen. Is kiezen vrijblijvend of zetten we onszelf ervoor op het spel? Zizek schrijft gedreven, net zoals hij praat. Over seks, over geweld, over de rellen in Londen. Een vurig pleidooi voor samenleven en het overbruggen van maatschappelijke verschillen. Je moet goed thuis zijn in de actualiteit, hedendaagse filosofie, Marx, de Bijbel en de klassieken om het vlot te kunnen volgen. De Engelse citaten worden niet vertaald. Bevat eindnoten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.