Pandemie : hoe corona de wereld verandert
Slavoj Zizek
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, 2011 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 157.2 ZIZE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, 2011 |
VOLW. : NON FICTIE : 157.2 ZIZE |
15/01/2013
Het imponerende oeuvre van Slavoj Žižek is gekenmerkt door messcherpe analyses. Hij doet het onmogelijk niet meteen af als onmogelijk. De enige realistische optie om uit onze mondiale crisis te raken, is precies datgene te doen wat binnen dit systeem onmogelijk lijkt. Žižek stelt dat de waarheid partijdig is: ‘alleen toegankelijk wanneer je partij kiest, maar daarom niet minder universeel’.
Eerst als tragedie, dan als klucht blikt terug op de eerste tien jaar van de eenentwintigste eeuw. De tragedie is de aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001, de klucht is de wereldwijde financiële meltdown in 2008. Herhaling in de vorm van een farce kan soms angstaanjagender zijn dan de oorspronkelijke tragedie, aldus Žižek.
Zijn uitgangspunt is de aanhoudende crisis. Hij ontbloot de utopische kern van de kapitalistische ideologie, die zowel de crisis zelf als onze reacties erop bepaalde. Volgens Žižek stierf het liberalisme deze eeuw al twee keer: eerst als politieke theorie, vervolgens als economisch systeem. Het liberale spook doet zich echter voor als onoverwinbare postideologische natuurkracht.
De ineenstorting van de banken in 2008 werkte niet ontnuchterend. Het publieke debat werd bepaald door de neoliberale ideologie dat het kapitalisme geen blaam treft. Deze zogenaamd postideologische stelling heeft wel degelijk materiële kracht. De neoconservatieve liberale politiek die tot de huidige crisis heeft geleid wint namelijk aan macht. De beslissingen van onze wereldleiders worden continu beïnvloed door (liberaal-)economische imperatieven. De politici beschouwen die dictatoriale imperatieven als onvermijdelijke krachten. De huidige tijd, die zichzelf als postideologisch bestempelt, is dus ideologischer dan ooit. Het is allemaal een geloofskwestie.
De overduidelijke irrationaliteit van het mondiale kapitalisme is niet meer te negeren. We moeten buiten het algemene kader stappen en beginnen bij het nulpunt, ‘de communistische hypothese’. Het gemeenschappelijke wordt bedreigd en behoeft een nieuwe omheining, een reanimatie van het begrip communisme. Daarvoor grijpt Žižek in zijn tweede hoofdstuk terug naar het Kantiaanse ‘publieke gebruik van de rede’. ‘In tegenstelling tot het socialisme verwijst het communisme naar de singuliere universaliteit, naar de directe band tussen het singuliere en universele, voorbijgaande aan particuliere bepalingen’.
Hier wordt het redelijk complex. Žižek wringt zich door allerlei conceptuele knopen om het probleem in nieuwe termen gesteld te krijgen. De cruciale vraag is hoe we de kapitalistische orde radicaal kunnen veranderen ‘waarvan het principe zelf een voortdurende radicale zelfrevolutionalisering is’? Nulpunt van die vraag: het communisme.
Žižek biedt geen kant-en-klare antwoorden; we moeten ons volgens hem precies aan deze misleidende antwoorden durven onttrekken om iets te weten te komen. Hij gelooft dat er vaak een fetisjistische dimensie in het populisme schuilt, die precies de verwerping van de kennis substantieert. Veel mensen zijn vandaag verontwaardigd. De consumptiemaatschappij biedt hen voldoende fetisjen om dat onbehagen te fixeren als ‘belichaming van de Leugen die ons in staat stelt de ondraaglijke waarheid te dragen’.
De Ander die ons vertelt wat we moeten doen bestaat niet; we moeten ons Lot zelf veranderen. De enige manier om een Apocalyps te voorkomen is haar te aanvaarden en preventief te handelen. Die taak is complex, maar noodzakelijk.
(Dit is een abstract van een artikel van Erik Mertens. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 2012, nr.1.)
[Erik Mertens]
J. Swaen
Provocerend kun je het boek van Slavoj Zizek wel noemen. Hij stelt dat historische gebeurtenissen eerst plaats vinden als tragedie, om vervolgens terug te keren als klucht. Want Hegel zei het al dat herhaling een precieze rol speelt in de geschiedenis. Prompt trekt Zizek dat dan maar even door naar de financiële crises. Zijn conclusie is duidelijk: 'De tijd van de liberaal-democratische moralistische chantage is voorbij'. Want daar ligt de schuld van de economische crises. We moeten op zoek naar een nieuw soort collectieve activiteit buiten de markt en de staat. Zizek stelt: 'Vandaag de dag moet onze boodschap zijn dat het toegestaan is kennis te hebben van het communisme en je er volledig mee in te laten, weer in volle trouw aan de communistische Idee te handelen. Want de waarheid is partijdig, en alleen toegankelijk wanneer je partij kiest voor het communisme.' Ben je het daar niet mee eens, met zijn analyse, dan moet je zijn boek maar verder niet lezen, geeft hij zelf aan. De lezer moet maar een eigen keuze maken. Kortom, een moeilijke, vanuit marxistische visie beschreven economische oplossing. De auteur (1949), Sloveens wijsgeer, doceert in Ljubijana, Londen en Saas-Fee.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.