Lijfkreet
Antjie Krog
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Contact, 2010 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 6151 |
00/00/0000
Niets liever dan zwart is, aansluitend bij De kleur van je hart (2000) en Een andere tongval (2004), het sluitstuk van een trilogie waarin dichteres-romanschrijfster Antjie Krog haar positie als blanke in kaart brengt binnen het Zuid-Afrika van na de apartheid. Het eerste boek was een indringend relaas van de werking van de WVC (de Waarheids- en Verzoeningscommissie) die blank en zwart behoedde voor de burgeroorlog. In Een andere tongval belichtte zij vooral de veranderingen die zich in haar land hebben voorgedaan na 1994 en ondernam zij een eerste, zij het onafgelijnd blijvende poging zichzelf als auteur te positioneren binnen deze nieuwe context. Met Niets liever dan zwart houdt ze zichzelf een spiegel voor en maakt ze de balans op van wat de keuzes die ze ooit als blanke vrouw heeft gemaakt, uiteindelijk van haar hebben gemaakt. De keuze onder meer zich met haar man John en haar gezin in het township bij haar geboortestad Kroonstad te vestigen om op die manier echt te kunnen doordringen tot de zwarte 'ziel'. Daarover zegt John: 'Onder het mom van de goede zaak heb je je gewurmd in plekken waar je de onderliggende gevoelens noch de codes van verstond [...] waardoor we langzaam vreemden werden in de stad waar we geboren zijn ? we hadden alleen maar minachting voor blanken, terwijl je je in allerlei bochten wrong om geaccepteerd te worden in een gemeenschap die jou per slot van rekening zag als niets anders dan een gelegen komend curiosum. [...] Je wilde bij de onderdrukten horen, een van hen zijn, maar du moment dat je werd behandeld als een van hen, wilde je weer de mevrouw zijn.' Harder en eerlijker kan het oordeel niet worden uitgesproken. Krog hangt haar relaas van haar wel erg persoonlijke zoektocht naar inzicht op aan het verhaal van de moordzaak waarin ze in 1992 werd betrokken en waarover ze eerder al de novelle Relaas van 'n moord (1995) publiceerde. In dat jaar werd de leider van de Three Millions Gang, een bende die met steun van de staatsveiligheid Kroonstad terroriseerde, doodgeschoten door ANC-militanten. Die doen een beroep op Antjie Krog om belastend bewijsmateriaal te laten verdwijnen. Nu, bijna twintig jaar na de feiten, stelt ze zich de vraag of haar aandeel in de zaak berustte op een moreel verantwoorde keuze. Daarover gaat uiteindelijk het hele boek: de zoektocht naar een referentiekader waarin goed en kwaad, recht en onrecht op een universele manier kunnen worden geplaatst zonder daarbij de meest elementaire rechten van het individu te miskennen. Het blijft fascinerend hoe Krog de mogelijke antwoorden ? hier kan nooit worden gesproken van een allesoverkoepelend en dé waarheid omarmend principe ? poogt te formuleren. Twee lijnen tekenen zich af: er is haar preoccupatie met de geschiedenis van Moshoeshoe, de laatste grote Basotho-koning (het huidige Lesotho) wiens leven en politieke inzichten onder meer beschreven werden door Eugène Casalis, een Franse zendeling die daar in 1833 arriveerde. Moshoeshoe's visie komt hierop neer: door mensen met elkaar te verzoenen stel je hen in staat harmonieus in vrede en welvaart te leven. Hier ligt de parallel met Mandela voor de hand: 'hoewel beide leiders op openbare podia bevestigden dat ze waren wie ze waren vanwege hun mensen, een cultuur gebaseerd op invidualiteit kon daar niets mee: de uitzonderlijke leider was welkom, zijn volk niet.' Op een tweede schrijfniveau neemt Krog de lezer via dagboekfragmenten mee naar Berlijn, waar zij in 2007-2008 verbleef met een studiebeurs. Naast de meer badinerende brieven die ze schrijft aan haar moeder, trekken hier de gesprekken die ze voert met een filosoof de aandacht. Juist daar wordt de kern van de vraag naar goed en kwaad, naar de morele verantwoording dus, blootgelegd. Zo verwoordt Korg haar inzicht: 'Het westerse moreel bewuste ik wordt gevormd in het ik, maar door gesprekken met het ik; het Afrikaanse morele bewustzijn wordt ook gecreëerd door het ik, door gesprekken met de gemeenschap.' En van daaruit: 'De vreemdheid is echt, plus het feit dat ik nooit echt zal kunnen doordringen in de ziel van een ander, een zwarte. Wat ik niet wil opgeven is de schrik voor en de eenzaamheid van dat onvermogen.' Een vorm van onvermogen dat sterk contrasteert met hetgeen Krog voordien nog had genoteerd: 'Ik wil deel uitmaken van het land waarin ik ben geboren. Ik moet toch weten of het voor iemand als ik mogelijk is om te te vereenzelvigen met de meerderheid om 'zwarter' te worden? Genadeloos-eerlijk: zo is het schrijven van Antjie Krog. [Jooris Van Hulle]
J.A.M. van den Broek
Krog (1952) groeide na haar poëziedebuut Dogter van Jefta uit tot een van Zuid-Afrika's belangrijkste dichters. Daarnaast schrijft ze proza, toneel en non-fictie. Midden jaren '90 deed ze voor de radio verslag van de zittingen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie en verwerkte haar ervaringen in 'De kleur van je hart', het eerste deel van de trilogie waarvan 'Niets liever dan zwart' het laatste is. Het tweede is 'Een andere tongval'. In het vervolg duikt Krog in de recente geschiedenis van Zuid-Afrika naar aanleiding van de moord op een bendeleider, die in 1992 letterlijk plaatshad voor haar deur. Het is een van de verschillende verhalen die ze via een ik-verteller in haar boek verwerkt. In een ander staat de levensgeschiedenis van stamhoofd Moshoeshoe centraal, een vorst die in zijn tijd (1786-1870) zendelingen verwelkomde. Na de twee eerste trilogiedelen over resp. verzoening en de veranderingen in haar land, is dit recentste deel pessimistischer. Als Krog antwoord zoekt op de vraag of zwarten een andere moraal hebben dan blanken, ontvouwt zich een verontrustende reportage. Paperback; kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.