Heilig in de Lage Landen : herschreven levens
Ludo Jongen
Ludo Jongen (Auteur), Jurgen Walschot (Illustrator)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Clavis, 2005 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : IK EN DE WERELD INFO (TURKOOIS) : GESCHIEDENIS
Middeleeuwen (500 tot 1500) |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Clavis, 2005 |
Jeugdinfo (turkoois): Geschiedenis
Middeleeuwen (500 tot 1500) |
31/12/2008
In Over ridders en zo en Over liefde en zo uit de 'Het dagelijkse leven bij ons'-reeks roepen Karel Maartense en Ludo Jongen resp. een beeld op van de 12e en 13e eeuw. In het boek over de 12e eeuw roepen Maartense en Jurgen Walschot een helder en kleurrijk beeld op van een boeiende tijdspanne, die in het teken stond van kruistochten en ridderidealen en -verhalen. Zij vertellen wat er in die periode gebeurde in de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden en hebben het over het harde boerenleven en het leven van de stedelingen, over voedsel en hongersnood, over natuurrampen en heiligendevotie, over wevers en kooplui, over hoofse ridders en hun idealen, over hoop en wanhoop van de kruisvaarders...
De overzichtelijke bladzijden van het vrij grote boek ogen niet alleen aantrekkelijk door de duidelijke en realistische ondersteunende tekeningen in een beperkt aantal kleuren, maar ook door de afwisseling in de presentatie van de tekst. De illustratie verwijst naar voorstellingen op oude schilderijen of tekeningen en naar miniaturen. De teksten worden bovendien aangevuld met kadertekstjes. (met o.m. fragmenten uit het Waleweinepos en uit middeleeuwse kronieken).
De situering van de gebeurtenissen in het begin van het boek is wat onduidelijk en saai, maar verder krijgt de lezer zeker boeiende informatie, o.m. over de langdurige belegering van Antiochië, met o.m. de zogenaamde ontdekking van de speer die Christus aan het kruis doorboorde.
Om de lezers beter bij het beschreven verleden te betrekken, gebruikt de auteur de tegenwoordige tijd (bv. "Plattelanders die naar de steden willen om brood te kopen, komen om van de honger voor ze de stad bereiken".) Die techniek voert jonge lezers dan wel naar het verleden, maar zorgt ook voor verwarring, zoals in de volgende zin: "Het is nog niet zo lang geleden dat boeren hun heren alleen maar konden dienen met werken en het afleveren van producten van het boerenland." Gaat dit nu over de 12e eeuw of over vandaag?
Meer dan eens veronderstelt de schrijver bovendien een niet zo algemene kennis bij de lezer. Begrippen als 'lijfeigenschap', 'hoofs' etc. worden niet verklaard... Het komt in dit boek overigens wel vaker voor dat de lezer te weinig informatie krijgt om echt te begrijpen wat de auteur wil vertellen. Zo verneem je dat graanhandelaars bij Duisburg acht penningen moeten betalen en dan de achtste terugkrijgen, maar niet waarom dat zo is. Verder lees je dat de middeleeuwse boeren water of melk drinken en dat ze daardoor zeer vatbaar zijn voor ziekten, weerom zonder verklaring. Meer dan eens lijkt het alsof de auteur verwacht dat zijn lezers hem vanzelf volgen in zijn gedachtesprongen. Zo schrijft hij over "de dagen van heiligen in verschillende steden": "Eigenlijk zijn dat de vakantiedagen van de middeleeuwers: de 'holy days'." Alsof jonge lezers zomaar het etymologische verband leggen tussen Vlaamse heiligendagen en de Engelse vakantiedagen. Een goede redactie had die onduidelijkheden toch kunnen wegwerken.
Het boek eindigt met de beschrijving van de hoop en de wanhoop van de kruisvaarders. Een echt afsluitend of samenvattend eindtekstje is er niet. Wel volgt nog een vrij uitgebreide en relevante lijst van relevante Nederlandse en Vlaamse fictie én non-fictie over de 12e eeuw, tot en met stripverhalen.
Ludo Jongens boek over het dagelijks leven bij ons in de 13e eeuw is in grote trekken hetzelfde opgebouwd als het eerste deel uit de reeks. Het bestaat uit 12 hoofdstukken, die genoemd werden naar de maanden. Elke maand wordt gewijd aan een van de thema's "die de gemoederen in de dertiende eeuw bezighielden": het begrip 'tijd' en de jaarindeling, het werk op de boerderij, etiquette en gedragsregels, geloof en bijgeloof, reizen en pelgrimstochten, school, dagelijks voedsel, zin van het leven en de dood etc. Alles bij elkaar geeft dit boek een duidelijker en vollediger beeld van het dagelijkse leven van gewone mensen dan het boek over de 12e eeuw. Ook hier krijgt de lezer kadertekstjes met uitleg over fenomenen als de ridderroman Heer Walewein en de Groene Ridder, de wetenschapper Jacob van Maerlant, middeleeuwse gedragsregels voor kinderen etc. In de tekst zelf kom je heel wat te weten over hedendaagse verschijnselen: hoe zuurkool ontstaan is, waarom mensen op een chic diner hun lippen schoonvegen voor ze van hun glas drinken, hoe kinderen leerden schrijven op wastafeltjes enz.
Jongens boek munt uit door een aanschouwelijke beschrijving met vermelding van details, en door de variatie in de zinsbouw. Het gaat er ook veel minder vanuit dat jonge lezers al de nodige babage hebben. Daarom krijgt de lezer verklaringen bij termen als 'leem' en "klooster". Toch kom je ook hier wel eens onvolledige informatie tegen, zoals in de volgende zin: "De kloosterlingen beloven een kuis leven te leiden. Dat wil zeggen dat ze zich netjes zullen gedragen." Ook hier schept het gebruik van de onvoltooid tegenwoordige tijd wel eens verwarring.
Het valt overigens ook op dat ook in dit boek de samenhang tussen de zinnen niet altijd duidelijk is. Zo lezen we bv. "Aan eiwitten ontbreekt het de adel niet. Groente achten ze beneden hun waardigheid: dat is voer voor de boeren!" In het lijstje met boeken over de 13e eeuw wordt vooral aandacht besteed aan jeugdboeken over de middeleeuwen en hertalingen van middeleeuws werk van Jacob van Maerlant en Lodewijk van Velthem, en van De roman van Lancelot en Ferguut.
Alles bij elkaar bieden beide boeken aangenaam gepresenteerde informatie over het leven in onze gewesten in het verleden. [Herman De Graef]
Fred Koekoek
Aan de hand van de maanden en de seizoenen wordt verslag gedaan van het dagelijks leven in de Lage Landen (huidige België en Nederland) in de dertiende eeuw. Er wordt een goed beeld gegeven van de middeleeuwen zowel op het gebied van het leven op met name het platteland als over de grote rol die religie in het dagelijkse leven speelt. Een mooi vormgegeven boek op A4-formaat met een rood voorplat waarop afgebeeld zijn een grote 13 en een verliefd stel. De talrijke gestileerde, middeleeuws aandoende illustraties zijn kleurrijk en ondersteunen de teksten goed. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende soorten typografie en bladspiegelverdeling zonder dat het een onrustige indruk geeft. Het taalgebruik is afgestemd op kinderen van 10 jaar en ouder (groep 6 kan er ook, gezien het thema, prima gebruik van maken); moeilijke woorden en termen worden in de tekst verklaard. Een leuk boek, waarin de nadruk meer ligt op het geloof en dagelijks leven dan de ondertitel 'Over liefde en zo' suggereert. Met literatuuropgave. Tegelijkertijd is 'Het dagelijks leven bij ons in de twaalfde eeuw'* verschenen.
Veerle Uyttersprot
ua/an/22 j
In samenwerking met Kunsthal Sint-Pietersabdij, een kunsthal voor kinderen, geeft uitgeverij Clavis een reeks uit over ‘het dagelijkse leven in onze streken door de eeuwen heen’. Het tweede boek in deze reeks werd geschreven door Ludo Jongen, specialist in de Middelnederlandse letterkunde. Het handelt over de dertiende eeuw en kreeg als ondertitel ‘Over liefde en zo’. Aan de hand van de twaalf maanden van het jaar worden even veel aspecten van het middeleeuwse leven belicht. Enkele voorbeelden: bij december, de eerste maand die aan de beurt komt, wordt stilgestaan bij het begrip tijd en de manier waarop het jaar wordt ingedeeld; maart wordt gewijd aan het boerenbedrijf. Bij april hoort de titel ‘weg uit de wereld’ en het hoofdstuk handelt over het ontstaan van religieuze gemeenschappen. Bij de maand juni wordt over bijgeloof gesproken en bij september over schoolgaan in de middeleeuwen. De informatieve teksten worden hier en daar aangevuld met een fragmentje (in vertaling) uit een ridderroman of een heiligenleven. Er wordt veel opvallend veel aandacht besteed aan religie, hoewel dat uiteindelijk niet zo vreemd is, gezien de belangrijke plaats van de godsdienst in de westerse middeleeuwse samenleving. Wel een probleem is dat er in de tekst weinig of geen onderscheid wordt gemaakt tussen wat de mensen geloofden en de feiten achter dat geloof. Zo worden er enkele wonderverhalen verteld, maar wordt daar dan geen verdere duiding bij gegeven. Net als in het eerste deel werden de illustraties gemaakt door Jurgen Walschot, die zich baseerde op de wijze waarop middeleeuwse miniaturisten te werk gingen. Dit resulteerde in een wat naïef aandoende tekenstijl met non-figuratieve margedecoraties. In het eerste deel over de twaalfde eeuw ‘Over ridders en zo’ ondersteunden de illustraties té weinig de tekst (zo ontbraken er bijvoorbeeld kaartjes bij de geografische situering van de Lage Landen) maar dat is hier minder het geval. Ook de literatuurlijst achteraan is evenwichtiger samengesteld dan bij ‘Over ridders en zo’. Als geheel komt dit boek toch wat rommelig en chaotisch over. Zo hebben de behandelde thema’s niet altijd iets te maken met de maand waarbij ze horen (bijv. juni en bijgeloof, augustus en de bolvorm van de aarde). Misschien was het handiger geweest om dat dubbele thematische spoor niet aan te houden? Een probleem vormt ook de leeftijdsgroep waar het boek voor bestemd is. Volgens de achterflap is het bestemd voor kinderen vanaf tien jaar en meestal is de gegeven uitleg inderdaad erg bevattelijk geschreven (hier en daar misschien zelfs wat té ongenuanceerd: zo leest men bijvoorbeeld op p. 23 als verklaring voor een kuis leven leiden: dat wil zeggen dat ze zich netjes zullen gedragen). Maar op andere plaatsen is het allemaal behoorlijk ingewikkeld. Wat bijvoorbeeld te denken van de volgende uitleg om de paasdatum te kunnen berekenen: Vervolgens moet worden vastgesteld wanneer het volle maan is. De omlooptijd van de maan om de aarde is anders dan die van de aarde om de zon. Volle maan valt elke maand op een andere dag. Vanaf 21 maart komen 28 dagen in aanmerking. Pasen wordt gevierd op de eerste zondag na die volle maan. Is de maan pas op maandag 19 april vol, dan wordt Pasen op 25 april gevierd. Dankzij dit systeem kan Pasen van 22 maart tot en met 25 april vallen. (p.8) Tenslotte is de ondertitel ‘over liefde en zo’ enigszins misleidend. Enkel bij de maand mei wordt dit thema aangesneden, maar dan gebeurt het nog maar zijdelings, want eigenlijk handelt het hoofdstuk over samenleven met anderen en over de gedragsregels die daartoe werden ontwikkeld.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.