Ulysses
James Joyce
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2001 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10040 |
31/12/2001
Nauwgezet kiest Paul Claes 'zijn' momenten in de geschiedenis om die dan in een breeds fresco uit te tekenen tot een imponerend romangeheel. Vertrekpunt voor De sater (1993) waren de Milesische vertellingen van Aristides. Van deze antieke roman bleven slechts negen letters bewaard, die samen het woord 'dèrmèstes', 'huidworm', vormen. In De zoon van de panter (1996) reconstrueerde Claes het apocriefe 'Evangelie van de twaalf'. Met De Phoenix (1998) wordt de stap gezet naar de renaissance. En nu is er De Kameleon, een wervelende roman over het 18e-eeuwse Frankrijk.
In de GWP-encyclopedie staat bij (chevalier d') Eon de Beaumont (1728-1810), naast de indrukwekkende reeks voornamen Charles Geneviève Louis Auguste André Timothée, genoteerd: "Frans geheim agent en diplomaat, werkte dikwijls en jarenlang als vrouw vermomd o.a. als 'voorlezeres' bij keizerin Elisabeth van Rusland. Sinds 1783 was hij gevolmachtigd minister in Engeland en raakte er in intriges verstrikt. Lodewijk XVI verleende hem in 1775 pensioen, onder voorwaarde dat hij zich alleen in vrouwenkleren zou vertonen. Pas na zijn dood werd het probleem van zijn sekse opgelost".
Claes suggereert van bij de aanvang van zijn roman dat de oplossing van 'het' probleem ook zal worden gegeven: Eon de Beaumont, uitgerangeerd als man én als vrouw, wil nog een laatste zinvolle daad stellen: "Het enige sieraad dat me rest is het wapen van de grijsaard: de pen. Mijn leven duurt niet lang meer nu. God geve me de moed en het geduld om het geheim ervan aan dit linnenpapier toe te vertrouwen". Wat nu precies dit geheim is, wordt door Claes niet helemaal ontsluierd. Uiteindelijk blijft d'Eon, samen met de lezer, aan het slot van zijn 'autobiografie' met een aantal vragen zitten omtrent zijn afkomst: is hij werkelijk 'een ondergeschoven kind' geweest, dat door een volksvrouw werd afgestaan aan zijn moeder, die binnen de strenge voorschriften van het (weliswaar zieltogende) Ancien Régime voor een mannelijke opvolger moest zorgen? Was d'Eon het resultaat van een slippertje van zijn moeder met haar schoonbroer? Was Geneviève, dochter van de volksvrouw die hem zoogde, werkelijk zijn tweelingzus? En welke rol dient dan toebedeeld aan zijn (zogezegd) échte zuster? De vragen blijven voor d'Eon; het aanvaardende inzicht dat bij het schijnbestaan dat hij heeft geleefd, alleen de paradox past, komt er wel.
Met verve en overtuiging heeft Paul Claes Eon de Beaumonts autobiografie vorm en inhoud gegeven. De lezer, die overigens persoonlijk wordt aangesproken in het verhaal -- nu eens om hem er vooraf op te wijzen dat schokkende scènes verteld zullen worden, dan weer met een ironische knipoog in de zin van: 'lezer, blijft mijn verhaal nog wel leesbaar?' --, volgt met groeiende belangstelling de bochten waarin d'Eon zich wringt om door te dringen tot de hoogste aristocratische kringen. Eenmaal die erin geslaagd is het vertrouwen van Lodewijk XV te winnen en mee mag spelen in diens 'Zwarte kabinet', de Geheime Dienst zeg maar, volgen een paar merkwaardige 'opdrachten', die hem o.a. toegang verschaffen tot het boudoir van tsarina Elisabeth van Rusland. Niet minder boeiend is de Engelse periode: als gevolmachtigd minister is d'Eon in het bezit van ultrageheime staatsdocumenten, maar hij raakt ten slotte zo verstrikt in het web van intriges dat door hovelingen en staatsdienaren wordt opgezet, dat hij er letterlijk en figuurlijk aan kapot zal gaan.
Over het relaas van de feiten die d'Eons leven hebben gekleurd, spant Paul Claes bij monde van zijn commentariërende ikfiguur een weefsel van onzekerheid waar het diens 'ware' aard betreft. d'Eon noemt zichzelf enkele keren een 'tussenpersoon', eeuwig schommelend tussen ja en neen, tussen man en vrouw. Dit spel van zijn en schijn, van waarheid en leugen, dat als een rode draad door d'Eons leven loopt, beheerst ook het Parijse salonleven met zijn talrijke feesten, waarop de gasten elkaar de illusie geven dat ze zich amuseren. Diezelfde paradox wordt door Claes ten slotte doorgetrokken tot op het niveau van het schrijven zelf: "Er is geen woord of het laat een woordspeling toe, geen uitdrukking die niet verkeerd kan worden begrepen, geen standpunt dat niet omkeerbaar is. Het belangrijkste principe is zich nooit bloot te geven. Niemand is kwetsbaarder dan wie zegt wat hij werkelijk meent".
In De kameleon toont Paul Claes nog maar eens hoe makkelijk en schijnbaar achteloos hij zich in een bepaalde periode weet in te leven. Elk van de 32 (korte) hoofdstukken wordt voorafgegaan door een tekstfragment -- van Ovidius tot (hoofdzakelijk) de 18e-eeuwse literatoren -- dat in de originele en in vertaalde versie wordt opgenomen en anticipeert op de inhoud van het betreffende hoofdstuk. Zonder ervoor te vrezen af en toe archaïsmen te gebruiken ("de reizigers stijgen uit om zich te vertreden") is Claes erin geslaagd een roman te componeren die zich bijzonder vlot laat lezen. [Jooris Van Hulle]
Hans Wagemans
Hoofdpersoon en ikfiguur van dit boek is Charles d'Éon, afkomstig uit de lagere Franse adel van een halve eeuw voor de Franse Revolutie. Tegenwoordig zou men iemand als hem biseksueel noemen: hij voelt zich en leeft afwisselend als man en vrouw. Hij/zij vervult diplomatieke missies in Sint Petersburg en (vooral) Londen en beleeft daarbij vele avonturen, waaronder niet weinig amoureuze. In Engeland, waar hij uit de verte de Franse Revolutie meemaakt, moet hij ten slotte als vrouw gekleed zijn levenseinde afwachten. Dit gecompliceerde en nogal bizarre gegeven wordt door de auteur zodanig uitgewerkt dat tevens een vlotte schets van die belangrijke periode van de geschiedenis wordt gegeven. Fraai, soms (opzettelijk?) wat geaffecteerd van stijl, boeiend, virtuoos geschreven, zoals men mag verwachten van deze gerenommeerde schrijver en vertaler. Ook de uitgave is keurig verzorgd. Een heel bijzonder boek. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.