Alsof ik er haast ben : verzamelde gedichten 1987-2012
Charles Ducal
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DUCA |
Dirk Leyman
2/ei/02 m
Een jeugd onder een diep katholiek gesternte en vervolgens een levenslange worsteling om af te rekenen met schaamte en schuldgevoelens. Het is een behoorlijk uitgekauwd thema in de Vlaamse literatuur. Charles Ducal weet dat maar al te goed. Toch deinst hij er niet voor terug om er zijn eigen variant aan toe te voegen. In Kroniek van een verzonnen leven is het allemaal aanwezig: de knoestige plattelandswereld, de dominante, zwijgzame vader, de benauwende atmosfeer van het internaat en seks als een destructieve en heimelijke bezigheid.
Ducal kennen we als begaafd en bekroond dichter, schepper van poëzie waarin hij de innerlijke strubbelingen niet uit de weg gaat. Aan proza waagt de voormalige Dichter des Vaderlands zich niet zo vaak. In De meesterknecht (1992) bundelde hij een aantal meer satirisch getinte verhalen, waarin hij onder meer de maat nam van zijn marxistisch-leninistische studentenverleden. Die periode is opnieuw goed voor ettelijke hoofdstukjes in deze autobiografische roman, waarin hij Remi Dessein opvoert, een alter ego dat opvallend veel gelijkenissen vertoont met Charles Ducal (alias Frans Dumortier).
Remi is al vroeg een intellectuele primus inter pares die zelfs een enkele keer met een "alles tien op tien"-rapport thuiskomt. Zijn drang om zichzelf te bewijzen neemt excessieve vormen aan en leidt tot veel puntig geformuleerd zelfbeklag. Want wie begrijpt deze opgroeiende, soms geniepige jongeman? Hij moet en zal de beste en meest gelauwerde poëet worden, maar krijgt talloze deksels op de neus en rivaliseert met zijn boezemvriend Joris Smidts, ook al begiftigd met schrijfambitie. Zijn ouders hebben weinig fiducie in zijn talent, een van zijn zussen doet smalend: "Zoals gij over ons vader en moeder schrijft, ge moest u schamen." En ze hoopt dat hij "eens goed op zijn bakkes gaat".
Remi kan zich moeilijk ontdoen van het outsiderschap. Pas aan de Leuvense universiteit, als student Germaanse filologie, lijkt hij aansluiting te vinden bij de buitenwereld. Hij klimt op de barricaden bij de marxisten-leninisten van het toenmalige Amada en vuurt met zijn snijdende stem auditoria aan. Intussen kampt hij met onbeheersbare verlangens naar het andere geslacht en raakt hij bezeten van pornografie. Steeds gaat die aandrang gepaard met schaamte. De oorzaak ligt in een gebeurtenis die hem bijna behekst, zo suggereert Ducal. Remi was op zijn tiende wellicht getuige van een verkrachting, gevolgd door een moord. Hij deed er het zwijgen toe, alweer uit deerlijke schaamte omdat hij een 'vies boekje' op de bewuste plek liet slingeren.
Ook in zijn huwelijk werkt het trauma door. Wanneer zijn vrouw nachtdienst heeft, schuimt hij fanatiek het internet af, op zoek naar "almaar extremere, meer bizarre en gewelddadiger beelden": "Het kan uit het scherm gehaald op ieder uur van de dag, even makkelijk als koffie en suiker uit de kast." Ducal snijdt diep in eigen vlees in deze opeenvolging van korte, chronologische taferelen, verteld in de derde persoon. De schrijver, dertig jaar lang humanioraleraar, kampt met het tergend besef van een verkwanseld en nutteloos bestaan. "Zijn minachting is even vanzelfsprekend als zijn pessimisme. Het komt nooit goed."
Venijnige doorkijkjes
Kroniek van een verzonnen leven is een grimmig boek waarin Ducal zijn eigen leven genadeloos onder de microscoop legt. Maar tegelijkertijd zet hij ons geregeld op een dwaalspoor. Lees dit relaas dus toch maar in de eerste plaats als een 'roman', zo staat het trouwens kranig op het omslag. Nauwlettend houdt Ducal een ietwat kille, registrerende toon aan. Dat uitgebeende proza houdt de emoties op de knip. Tot de dijk breekt en er een soort 'verlossing' schemert. De goede verstaander krijgt als extra een paar venijnige doorkijkjes in het Vlaamse literaire leven. Zo voegt Ducal toch nog een verrassend, zij het onbehaaglijk boek toe aan de hoge stapel literatuur over de naweeën van een dwingende katholieke opvoeding.
Atlas/Contact, 173 p., 19,99 euro.
Maria Vlaar
rt/aa/30 m
Charles Ducal, pseudoniem van Frans Dumortier (66), portretteerde zichzelf in een gedicht eens als 'droevige ridder' die zich verzet tegen het huwelijksleven, en dat beeld rijst ook op uit zijn eerste roman Kroniek van een verzonnen leven, waarin Ducal het levensverhaal van Remi Dessein vertelt.
De dichter Ducal blijft trouw aan zijn poëtische thematiek: zijn opvoeding in een katholiek Vlaams boerengezin, waar hij volgestopt is met schaamte en zondebesef. Hij komt daar zijn leven lang niet meer van af, net als Remi die zich wentelt in zelfhaat en zelfmedelijden. Steeds weer walgt Remi van zichzelf, steeds is hij in gevecht met God, met zijn ouders, met seksualiteit, met zichzelf. 'In het begin is er het kind', is de eerste zin van de roman die zich chronologisch voor de lezer uitstrekt. Als schooljongen blinkt hij uit in vlijt en schoonschriften haalt 'honderd op honderd' op zijn rapport, maar de zo gewenste erkenning door vader blijft uit, en moeder blijft klappen uitdelen. De boerderij heeft een 'verboden kamer', geld wordt bewaard in een 'blikken bus', een revolver is nog een 'pistool' en de griffels krassen over de leien: de lezer wordt teruggeworpen in de naoorlogse jaren. Dan gaat Remi op internaat, waar hij vernederd wordt, zich suf masturbeert, de literatuur ontdekt, een onbereikbare liefde koestert en zijn eerste vriendschap sluit.
Aan de universiteit in Leuven - we zijn inmiddels in 1968 - sluit hij zich aan bij de marxisten. Zo kan hij wellicht zijn vader wreken, die als pachter van het kasteel uit zijn boerderij is gezet. Na zijn afstuderen wordt Remi dichter, met een tomeloze zucht naar erkenning: 'nominaties en prijzen voor anderen zijn bittere nederlagen'; een negatieve zin in een recensie 'vernietigt' hem. Zijn pretenties kosten hem zijn tweede vriendschap, met Joris Smidts, die hem De Sade te lezen geeft, en in het geheim een meesterwerk schrijft. Intussen publiceert Remi zijn dichtbundels, oogst lof voor zijn geëngageerde gedichten en leidt een burgerlijk leven als gefrustreerde echtgenoot en leraar.
Ontmaskering
Remi's leven is er een uit het boekje, en dat bedoel ik letterlijk. Vele romans zijn er geschreven over deze thematiek, en die lijken voortdurend mee te klinken en de eigen stem van Ducal te vertroebelen. Als hij Remi's jeugd beschrijft zingen Herman Teirlinck en Stijn Streuvels mee, in de periode op het internaat Hugo Claus, tijdens het geworstel met seksualiteit en schrijverschap Joris Note, en ga zo verder. Motieven als het vastentrommeltje met één snoepje per dag, het 'magische woord' tieten, meetings over de Vietnamoorlog en marihuanarokers op promiscue feestjes zijn zo vaak beschreven dat het clichés zijn geworden, die Ducal helaas niet omzeilt, en ook niet omvormt tot iets nieuws.
Zodoende duurt het lang voordat de ontroering toeslaat bij het lezen van Kroniek van een verzonnen leven, maar op pagina 138 gebeurde mij dat toch en vloeide de ergernis in één klap weg. Als jongen van elf zag Remi een verkrachting met dodelijke afloop voor zijn ogen gebeuren, en dat trauma kwelt hem zijn leven lang. Hij greep niet in, hij vertelde het niet aan zijn ouders of aan de politie, omdat hij op de plaats delict een pornoboekje achterliet waarvoor hij zich schaamde. Alles staat in de schaduw van die gebeurtenis; altijd blijft hij angstig voor ontmaskering. Hij wordt alleen opgewonden van internetporno, liefst met verkrachtingsscènes, en voelt zich daarna afschuwelijk. 'Om haar te ontlopen hield ik van niemand', dichtte Ducal eens over zijn moeder, en dat geldt ook voor Remi, die zichzelf altijd maar straft en nergens liefde vindt. Totdat hij, op pagina 138, op de valreep van zijn pensionering de troost van zijn echtgenote toelaat: 'Niet bang zijn, liefje, niet bang zijn. Ik ben bij je.'
'Mijnheer de grote dichter', zoals zijn zus hem spottend noemt, gaat gelukkig op zijn bakkes. Hij beseft eindelijk dat zijn lijden ook zelfmedelijden is, en dat dichter zijn hem niet verheft boven de werknemer van de Brico. Het is toeval dat hij schrijft, het heeft niets te betekenen. Zijn laatste jaren leeft hij als een soort J.J. Voskuil in symbiotische harmonie met de vrouw in wier armen hij huilt van angst en opluchting alsof hij 'nooit eerder heeft gehuild'. 'Hou je van me?' vraagt zij. 'Nee', zegt hij, 'maar ik voel het komen'. Eindelijk bevrijd.
Atlas Contact, 173 blz., 19,99 € (e-boek 14,99 €)
L. Torn
Charles Ducal (1952) is bekend als dichter. Nu debuteert hij als romanschrijver. Met een scherpte die niet onderdoet voor het werk van Ian McEwan en Coetzee peilt hij het leven van een jongeman die worstelt met een obsessieve competitiedrang en een getroebleerde seksualiteit. De zesjarige Remi komt thuis met zijn schoolrapport: honderd op honderd, het hoogst haalbare. Vanaf dat moment heerst in hem de drang om overal in uit te blinken. Wat ook gebeurt: hij gaat studeren, speelt een rol in de studentenbeweging en wordt een gelauwerd dichter. Als jongen is Remi getuige geweest van een brute verkrachting, een gebeurtenis die zijn seksuele ontluiking radicaal verstoort. Tegen de achtergrond van het Vlaamse platteland en de studentenstad Leuven in de roerige jaren zestig wordt Remi’s adolescentie pijnlijk eerlijk beschreven. Hij verraadt een vriend en beschadigt diverse vrouwen met zijn seksuele agressie. Als oude man komt Remi tot inkeer en inzicht, maar zijn leven blijkt onvoorspelbaar. Ducal bewaart een troefkaart voor een groteske finale. Vlaamse literatuur van wereldniveau! Longlist Libris Literatuur Prijs 2019.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.