Ondankbaarheid : een gesprek over onze tijd
Alain Finkielkraut
Alain Finkielkraut (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij Antwerpen, 2014 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 309 FINK |
31/07/2014
Frankrijk heeft een rijke traditie aan denkers die de literatuurwetenschapper Antoine Compagnon bestempelt als ‘les anti-modernes’, in zijn gelijknamige boek uit 2005. De anti-modernist is op zich niet tegen vernieuwing en vooruitgang. Hij is niet absoluut tegen de moderniteit; hij denkt alleen dat het zinvol is om af en toe achteruit te kijken als we op een zinvolle manier vooruit willen.
De kritiek op de vooruitgang en het belang van de traditie zijn twee met elkaar verbonden principes die ook het denken van de Joods-Franse filosoof Alain Finkielkraut bepalen. Ook in zijn recentste boek, Ongelukkige identiteit, klinkt diezelfde mantra.
Het centrale boek in het oeuvre van de Franse filosoof is het in 1987 verschenen De ondergang van het denken. In dat boek ging Finkielkraut uitvoerig in op een voor hem belangrijk opstel van de antropoloog Claude Lévi-Strauss, dat ook in zijn jongste boek terugkeert: het in 1952 bij de Unesco als lezing gepresenteerde ‘Race et Histoire’. In die tekst van Lévi-Strauss leest Finkielkraut in Ongelukkige identiteit een tweeledige boodschap die hij onverminderd van belang acht: ja, we moeten ons op grond van onze eigen cultuur zeker niet per definitie beschouwen als superieur aan andere culturen, maar dat betekent niet dat we onze eigen cultuur om die reden moeten verloochenen en opgeven.
Ongelukkige identiteit is in veel opzichten een vervolg op en een herhaling van de boodschap van De ondergang van het denken. De centrale gedachten zijn dezelfde, maar ze worden dit keer geformuleerd door nieuwe aanleidingen, aanleidingen die getuigen van wat Finkielkraut in de ondertitel van zijn jongste boek omschrijft als ‘de ontsporing van de multicultuur’. De verschillende casussen die Finkielkraut in dit boek behandelt, brengen hem tot de vaststelling dat Frankrijk dringend nood heeft aan een gemeenschappelijke cultuur.
Finkielkraut is een schrijver met een missie en zijn boek is meer pamflet en polemiek dan genuanceerde analyse. Het is vooral een boek geworden dat vol staat met citaten en wijsheden van denkers en schrijvers met wie de auteur het eens is. Een van de auteurs die hij om de haverklap aanhaalt is Charles Péguy, over wie hij in 1991 Le mécontemporain: Péguy, lecteur du monde moderne schreef. Zelf wil Finkielkraut ook graag worden gezien als zo’n ‘mécontemporain’, een ‘ontijdige’ tijdgenoot die zijn omgeving tegen de haren in strijkt. In het boek van Compagnon is Péguy ook een antimodernist, maar of we over Finkielkraut op grond van zijn laatste boek hetzelfde kunnen zeggen, durf ik niet zo meteen bevestigen. Daarvoor klinkt het cultuurpessimisme van Ongelukkige identiteit mij net iets te reactionair in de oren. Het verlangen naar iets dat voorgoed weg lijkt, domineert in dit boek al te sterk: wat er op een positieve manier in de plaats zou kunnen komen van het ‘oude Frankrijk’, heb ik in Finkielkrauts jongste te weinig gelezen.
(Dit is een abstract van een artikel van Jürgen Pieters. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 3, 2014.)
[Jürgen Pieters]
Han Nicolaas
De auteur stelt dat Europa in het laatste kwart van de vorige eeuw tegen wil en dank een immigratiecontinent is geworden. In die context is Frankrijk veranderd, is het leven veranderd en is verandering zelf ook veranderd. Verandering is niet meer wat we doen, verandering is wat ons overkomt. En wat ons nu overkomt en treft als gevolg van een wereldwijde veranderende samenstelling van bevolkingsgroepen, is de integratiecrisis: individuen zijn niet onderling inwisselbaar. Wanneer levenswijzen met elkaar botsen, breekt de crisis uit. De auteur meent dat in Europa een 'clash of civilizations' aan de gang is, waarbij hij afbraak van het onderwijs, relativering van identiteit en minachting van cultuur waarneemt; zaken waar hij fel tegen is. Aanvaarding van een Leitkultur is volgens hem gunstig voor integratie en hij verwacht geen heil van een postnationale multiculturele samenleving. Hij is een voorstander van cultuuroverdracht en uit felle kritiek op progressief idealisme. De ondertitel van het boek luidt dan ook 'de ontsporing van de multicultuur'. Bevat een uitgebreide literatuurlijst. Vlot geschreven boek dat tot nadenken dwingt en ons een spiegel voorhoudt.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.