Hemelsblauw : gedichten
Jan Lauwereyns
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff/Manteau, 2007 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : LAUW |
31/12/2007
Zeker," dichtte C. Buddingh', "een rekenmachine is een wonder, maar nog altijd iets kleiner dan een mug". Waar dat tweevleugelige insect vooral lijkt te bestaan om mensen het leven zuur te maken en door hen te worden doodgeslagen, geeft Jan Lauwereyns het diertje in zijn vijfde bundel volop bestaansrecht. Het dualisme van goed en kwaad, lichaam en ziel, leven en dood is in deze bundel opgeheven. In de plaats komt een kijk op de wereld voorbij de categorieën waarmee wij mensen de werkelijkheid in overzichtelijke hokjes stoppen. Ook literair laat de dichter zich niet op poëzie of proza, parlando of hermetisme vastpinnen. Hij hanteert hier minstens zes stijlen, waarbij we met Nietzsche en Derrida denken aan de verwantschap tussen de stijl en de stekende stiletto. Het openingsgedicht 'Het bloembed van de werkelijkheid' mijmert geconcentreerd bij een oosters natuurtafereel over de vergankelijkheid in de natuur en hoe daarmee om te gaan. Verspreid over de bundel volgen vier dansen van de Aziatische tijgermug, mailsessies in hoffelijke praattaal, waarin een voor een experiment uitgekozen verkenningsmug correspondeert met zijn overste en met een gewone huismug die hem tot insubordinatie tracht te verleiden. De afdeling ''t Leeft hier van muggen' brengt in haperend proza verslag uit van een mislukte poging om de anopheles gambiae, de steekmuggen die het malariavirus overbrengen, genetisch te veranderen en uit te schakelen. Het wetenschappelijke bericht wordt sciencefictionutopie in het toekomstbeeld van een genetisch geoptimaliseerde mens die zijn natuurlijke variant laat liquideren. In 'Een mens zijn bloed' (mensenbloed!) komt het subject van de Aziatische tijgermug, een oude man in een ziekenhuis in een Clausiaans Vlaams idioom aan het woord. Zijn nare herinneringen aan een gestorven oorlogsmakker en een dochter die zich dood heeft gedronken, worden afgewisseld met gemopper over de dokters, de verpleegsters en de tv. In 'Overal waren er breuklijnen' wordt een nieuwe, sterk erotisch geladen episode verteld uit Lauwereyns' David Lynchachtige verhaal Het zwijgen van de dichter: "De hand was koud, / geschubd, drie stompe vingers / met lange scherpe nagels. / Ik kneep mijn ogen dicht. / Iets sneed, of beet in mijn linkerzij".
Ronduit hermetisch zijn vier over de bundel verspreide cycli van telkens vier maal vier compacte gedichten. Hier daalt de dichter af naar een voorbewuste, pretalige werkelijkheid met mythische allures waarin het gewemel van levende wezens centraal staat, verbonden met een weids natuurgebeuren vol groei, passie, geweld en dood. Het zijn ritmische, kernachtige taalimpulsen, die vaak parasiteren op vreemd materiaal (muggen die andermans bloed opzuigen!). De lezer kan hier sporen van bv. Jan Hanlo, Karel van de Woestijne, Dead Can Dance of Maurice Gilliams ontdekken. Toch gaat het om een soort intertekstualiteit waarbij de link met de oorspronkelijke bron voor een goed begrip helemaal niet noodzakelijk is. De anagrammatische woordspelingen en verbasteringen, de talrijke optatiefvormen ('denke', 'begrijpe', 'spreke', 'koke'), het abrupte afbreken van sommige regels en de obsederende herhalingen van verzen doen denken aan bezweringen. Het lijken primitieve incantaties, die greep op een gebeuren willen krijgen dat ons toch altijd overstijgt. Semantisch zwevend, zonder ooit betekenisloos te worden. Op mij werken ze ? niet zonder masochisme ? als duizelingwekkende draaikolken om in te verdwijnen. In de laatste afdeling wordt prozaïscher en met weerhaken gevarieerd op de compacte beginmeditatie, op de rechterbladzijde gecounterd met pure lyriek, die herinnert aan de beheerste orde van zentuinen. Onthechting krijgt het laatste woord, de openheid voor al wat is: "Schrijfhetop // Zuiverwatertempel / Goudpaviljoen // de kiezelsteentjes van Ryoanji / het wildbos van Otari // het bloembed van de werkelijkheid! // het grindpad van de waarheid!"
Anophelia! De mug leeft is de minst subjectieve bundel van Jan Lauwereyns, waarin het meest ruimte wordt toebedeeld aan het gewriemel van levende wezens buiten ons, aan zwerfmateriaal uit de hele wereld. Eros en Thanatos liggen hier vlak naast elkaar, in een ondeelbare werkelijkheid die door de dichter niet wordt betreurd maar 'be-jaht'. Zijn moeilijkste bundel tot nu toe, maar van een woekerende, fascinerende schoonheid.
Op de vlamhaard hier eet de slang een ei
Echt of echter, het vruchtvlees blauwzeegroen
Op de vlamhaard hier eet de slang een ei
Het smoren van vogeltje beurt de kiem
Echt of echter, het vruchtvlees blauwzeegroen
Terwijl het eerste zachte briesje waait
Het smoren van vogeltje beurt de kiem
Of wij dit willen of wij dit willen
Terwijl het eerste zachte briesje waait
Of wij dit willen of wij dit willen
Uit: Anophelia! De mug leeft [Erik de Smedt]
T. van Deel
Er is de laatste jaren een overmatige belangstelling en waardering bespeurbaar voor het onmatige, onbegrijpelijke, ontwrichtende, ondermijnende, onsamenhangende taalgebruik in de poëzie. Dat dit een in wezen poëzievijandige ontwikkeling is, bewijst de nieuwe bundel van Jan Lauwereyns, waarin natuurlijk wel allerlei onderdelen een hoogst verstaanbare indruk maken, maar waarvan het geheel, bij alle kennelijke opbouw, toch een volkomen chaotische poëziewereld oproept. Lauwereyns doceert biologische psychologie in Nieuw Zeeland en het heeft wellicht met zijn vak te maken dat hij de Anophelia, een muskietengeslacht dat malaria verwekt, in zijn dichterlijk universum heeft ingelijfd. Ze steken de 'mensman' en in kleine protocollen wordt verslag gedaan van hun verrichtingen en van wat zij teweegbrengen. Daartussendoor zijn verschillende andere teksten gevlochten, met weer een ander register; ze zijn nauwelijks leesbaar, saai, onduidelijk, soms met zich herhalende regels als "De paden graven zich stillezeediep" of "Op de vlamhaard hier eet de slang een ei" of "Slang taal zijnde ofte dievendingsel".
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.