Reis naar het einde
António Lobo Antunes
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Ambo|Anthos, cop. 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14105 |
Marijke Arijs
em/ov/14 n
De jongste roman van António Lobo Antunes staat als een huis, en dat moet letterlijk worden opgevat. Het boek is namelijk niet opgetrokken uit hoofdstukken, maar uit acht appartementen, die zijn verdeeld over de vier etages van een gebouw in hartje Lissabon. Het pand verrees na een van de gigantische writer's blocks waar de Portugese auteur het geheim van bezit. Pas na het uittekenen van het grondplan bedacht hij de titel,Als een brandend huis, die als een rode draad door het verhaal is geweven. De opzet doet denken aanHet leven een gebruiksaanwijzing, een labyrintisch boek van de Franse schrijver Georges Perec over de bewoners van een appartementsgebouw, maar de constructie van Lobo Antunes wordt op een heel andere manier ingevuld.
De auteur laat zich vaak inspireren door het koloniale verleden, de Anjerrevolutie, de dictatuur van Salazar en door de onafhankelijkheidsoorlog in Angola, waar hij zeventwintig maanden van zijn jonge leven heeft gesleten. Die periode legde de basis voor zijn schrijverschap. Vandaar dat zijn personages bij voorkeur oudere mensen zijn, want die torsen een heel verleden met zich mee. Het pand wordt bewoond door een militair die in Angola heeft gevochten, een stel Duitse Joden, een vrouwelijke rechter, een voormalige actrice, een lagere ambtenaar, een kantoorjuffrouw en een dronkenlap. Sommigen onder hen marcheerden ooit in bruin uniform over straat, anderen kwamen in hun studententijd in aanraking met de wapenstokken van de politie en eentje zou in een Kaapverdisch concentratiekamp hebben gezeten, maar samen vertellen hun levensverhalen niet de geschiedenis van Portugal, zoals op het achterplat wordt beweerd. De personages kletsen een eind weg, maar zoals in het echte leven worden de belangrijke gebeurtenissen vaak uit het oog verloren, terwijl de grootste onbenulligheden hen het best zijn bijgebleven.
De bewoners barsten om de beurt los in een onstuitbare woordenstroom, waarin geen punt te bespeuren valt, zodat de roman precies evenveel zinnen telt als er hoofdstukken zijn. Ze maken roekeloze gedachtesprongen in de tijd en hun inwendige monologen worden doorbroken door stemmen die Joost mag weten waar vandaan komen. Die fluisteren, mompelen en schreeuwen erop los en het liefst doen ze dat allemaal door elkaar. Bovendien is het pand aan de gehorige kant, zodat achtergrondgeluiden, burengerucht en flarden van gesprekken op de trap doordringen tot in de appartementen. Zelfs de doden blazen een partij mee. Het laatste woord is voor een stem op zolder, waar een schim uit het verleden huist, maar hoe dat precies zit, wordt pas aan het eind onthuld. Niet dat er sprake is van een intrige met een keurige ontknoping, want daaraan heeft de auteur een broertje dood.
Verval
Waarom gemakkelijk als moeilijk ook kan, moet de schrijver hebben gedacht. Deze voormalige psychiater verkent de duisterste krochten van het menselijke bewustzijn en zijn romans zijn net zo complex als het leven zelf. Zo complex dat zelfs zijn personages soms de draad kwijtraken. Ze staan overigens op gespannen voet met hun schepper: 'als ik het voor het zeggen had in dit boek zou ik dit hele hoofdstuk eruit gooien, maar ik ben maar een personage, waar de auteur mee doet wat hij wil'. Het accent ligt op aftakeling en verval, want 'wie gaat er nou op vooruit in zijn leven, het enige wat de tijd doet is ons langzaam verkruimelen'. Het verleden is 'louter fijn stof van beelden, stemmen, geluiden', het heden deugt niet en de toekomst wordt er geen haar beter op.
Voor louter amusement ben je bij Lobo Antunes aan het verkeerde adres. In deze oorverdovende polyfonie lopen heden en verleden voortdurend door elkaar, zodat een bizar soort gelijktijdigheid ontstaat. Dat procedé, hoe briljant ook, vergt het uiterste van de lezer, voor wie er niets anders opzit dan zich te laten meevoeren op de kolkende maalstroom van gedachten. Een handvol terugkerende elementen en flarden van zinnen vormen zijn enige houvast. Lobo Antunes lezen is, kortom, geen onverdeeld genoegen. Het vereist de grootste concentratie, maar je krijgt er ook wat voor terug.
Kort na de voltooiing vanAls een brandend huis, nu twee jaar geleden, kondigde Lobo Antunes aan dat hij met pensioen ging. 'Ik heb de boeken geschreven die ik wilde schrijven, zoals ik dat wilde, om te zeggen wat ik wilde.' Deze briljante meerstemmige roman zou dus het sluitstuk kunnen blijken van een indrukwekkend oeuvre.
ANTÓNIO LOBO ANTUNES
Als een brandend huis.
Vertaald door Harrie Lemmens, Ambo/Anthos, 342 blz., 22,99 ?.
De auteur: António Lobo Antunes (1942), van huis uit arts en psychiater, geldt als de grootste hedendaagse Portugese schrijvers.
Het boek: de levensverhalen van de bewoners van een appartementsgebouw in Lissabon schetsen samen een somber beeld van de Portugese samenleving van de voorbije vijftig jaar.
ONS OORDEEL: duizelingwekkende en briljante roman, net zo complex als het leven zelf.
¨¨¨¨è
António Lobo Antunes praat vanavond in Literatuurhuis Passa Porta met Jacques De Decker over 'Als een brandend huis' en over het recent in het Frans vertaalde 'Paardenschaduw op zee'. Info en reserveringen: www.passaporta.be
Marijke Arijs ■
Drs. G.A. Ribbink
In dit boek borduurt de auteur voort op zijn bekende thema’s: de verloren kolonieën in Afrika, het militaire bewind van Salazar en wat daarna kwam, en de vervlogen illusies van achtereenvolgende generaties Portugezen van alle rangen en standen. Het gegeven is simpel: acht familes uit evenzoveel appartementen in een willekeurig huis in Lissabon worden ten tonele gevoerd. Om beurten wordt een hoofdstuk aan iedere familie gewijd, aan de hand waarvan Lobo Antunes een nostalgisch en niet erg vrolijk beeld van de recente geschiedenis van zijn land schetst. Lobo Antunes (1942), een van de belangrijkste Portugese schrijvers van de laatste dertig jaar, werd als arts uitgezonden ten tijde van de bloedige bevrijdingsstrijd in Angola. Zijn stijl is associatief, waarbij hij veelvuldig gebruik maakt van de 'monologue interieur', wat zijn boeken niet makkelijk leesbaar maakt. Je moet er van houden. Dit is alweer het tiende boek van hem dat in het Nederlands is vertaald. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.