Reis naar het einde
António Lobo Antunes
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo|Anthos, © 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ANTU |
Marita de Sterck
Verteller in deze roman is de 79-jarige Celeste, ooit een gevierde actrice, nu als alzheimerpatiënte afhankelijk van de zorg van een oudere oppasdame en de neef van haar tweede echtgenoot. De jongeman beloofde voor haar te zorgen, maar probeert nu onder die belofte uit te komen. Celeste krijgt moeite met praten, maar haar hoofd puilt uit van de herinneringen aan haar jeugd in de Algarve, haar gloriejaren als actrice en haar twee huwelijken, en van de fantasieverhalen waarmee ze de levens van haar verzorgers zelf inkleurt. Geen gemakkelijke psychologische roman - de lezer moet vaak moeite doen om Celestes gedachtenspinsels te volgen - maar een intrigerende verkenning van de fragiliteit en oerkracht van het menselijk geheugen. Van de Portugese auteur (1942) en psychiater, gezien als kandidaat voor de Nobelprijs, verschenen eerder in vertaling onder andere ‘Het handboek voor inquisiteurs’, ‘Fado Alexandrino’, ‘Dans der verdoemden’, ‘Paardenschaduw op zee’ en ‘Reis naar het einde’.
Alle Lansu
ua/an/05 j
De roman is goeddeels één lange innerlijke monoloog gelardeerd met het gesproken woord van de omstanders: 'de dokter' , 'de vrouw die mij verzorgt' en 'de neef van mijn man' die over haar praten waar ze bij is en door wie ze zich vaak slecht begrepen en beoordeeld voelt.
"'Het heeft geen zin om dat te blijven zeggen over vijf minuten is ze het alweer vergeten' / overtuigd dat ik kierewiet was, maar ik vergeet niets, ik hoef bijvoorbeeld mijn ogen maar dicht te knijpen en ik zie Faro voor me, met alle straten tot aan de golven, alleen wel ouder natuurlijk, het is ook niet gek dat ik minder energie heb, er zijn zoveel jaren verstreken".
Of: "de neef van mijn man tegen de dokter / 'Ze denkt dat ze nog steeds in Faro is' / en ik dácht helemaal niet dat ik in Faro was, ik wás gewoon in Faro, de meeuwen in een rij op de hoge muur, de wilde eenden die in het water doken en ineens bovenkwamen met spartelende visjes in hun bek, die ze in één keer doorslikten".
Zo trekken in haar hoofd vaak haarscherpe herinneringen voorbij aan haar jeugd in de Algarve, haar ouders, haar leven als tweederangs actrice in Lissabon, haar twee huwelijken.
In haar beleving lijkt alles uit het verleden zich in het nu af te spelen. Wat er op het laatst overeind blijft in haar afbrokkelende geheugen zijn flarden van indringende scènes, gedetailleerde beelden en zinnetjes gesproken woord die een leven lang zijn blijven hangen en als een refrein door haar hoofd gonzen ('mannen begin er niet aan kind'). De minimale interpunctie, met meer komma's dan punten, versterkt het effect van de koortsachtige stream of consciousness.
In deze caleidoscopische aaneenschakeling - nu eens begrijpelijk associatief, dan weer volkomen van de hak op de tak - zijn de man-vrouwverhoudingen in de macho-samenleving van Portugal en, hoe dan ook, de eenzaamheid binnen het huwelijk, een terugkerend thema. Zoals gebruikelijk bij Lobo Antunes wordt het tragikomische theater van de menselijke existentie stevig gedrenkt in saudade opgevoerd, maar naast alle melancholie is er ook altijd ruimte voor relativerende en bevrijdende humor in soms hilarische scènes. Met zijn speelse geest maakt Lobo Antunes regelmatig een slapstickachtig pandemonium van het intermenselijk bedrijf. Je zou willen dat hij nog eens een roman zou schrijven louter gewijd aan de misverstanden en gefnuikte verwachtingen in liefde en huwelijk.
En de inmiddels 75-jarige auteur lijkt zich nog meer dan ooit tevoren bewust van de vergankelijkheid van onze levens - het verval, de aftakeling, ziekten en gebreken, gebroken dromen.
Een ander steeds weer opspelend motief in het hoofd van Celeste is de nostalgische herinnering aan haar ouders, in het bijzonder aan haar te vroeg overleden vader met wie ze als opgroeiend meisje een speciale band had. Lobo Antunes weet dat in buitengewoon ontroerende scènes te verbeelden: "'hun stemmen zuiver, zo jong nog, allebei, hoe is het mogelijk, nog geen dertig, als ze lachten lachte ik ook, blij dat ik hun dochter was, kom nu naar me toe en hou mijn hand vast, als jullie mijn hand vasthouden kan ik het, blijf ik in leven, sta ik op, bij jullie in Faro, wat kan het toneel mij schelen, ik trouw niet, ik word niet oud, we blijven met ons drieën langs het water wandelen, doe Chaplin na, papa, doe Charlie Chaplin voor me na, mijn moeder vertederd / 'Híj zou eigenlijk bij het toneel moeten'"
Op sommige dagen fantaseert Celeste over een reisje naar de Algarve om haar ouders en de wereld van haar jeugd terug te zien, maar die bestaan alleen nog in haar hoofd. Dit is wat er aan het eind van de rit overblijft: niet alleen de mallen van je bestaan, maar ook 'dingen waarvan je dacht dat je ze vergeten waren en die je toen van geen belang vond maar waarvan je nu ze voorbij zijn zeker weet dat ze mooi waren, stemmen, mensen, een onbekende lach ergens'.
Deze indringende en ontroerende roman - het zoveelste pareltje in zijn omvangrijke oeuvre - roept weer eens de vraag op wanneer Lobo Antunes nu eindelijk eens de Nobelprijs krijgt. Er zijn niet zoveel schrijvers die op zo´n volstrekt eigenzinnige manier de condition humaine in kaart weten te brengen.
oordeel
Een pareltje: indringend, ontroerend, hilarisch
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.