Leven met de ster
Jirí Weil
Jirí Weil (Auteur), Kees Mercks (Vertaler), Philip Roth (Nawoord)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2012 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : WEIL |
15/01/2013
‘Ik heb een geniaal boek gelezen dat zich afspeelt tegen de achtergrond van de aanslag op Heydrich[:] […] Mendelssohn op het dak […]’ Dit schreef Laurent Binet in zijn roman HhhH. Ook Philip Roth schreef er bewonderende woorden over.
Het boek begint op het dak van een Praagse concertzaal waar twee Tsjechische arbeiders de opdracht hebben gekregen om het beeld van Felix Mendelssohn te verwijderen. Mendelssohn wordt als (vermeende) Joodse componist als hinderlijke aanwezigheid ervaren in de versteende eregalerij op het dak van het Huis van de Duitse Kunst. Het probleem is echter dat de arbeiders, noch de SS’er die de klus begeleidt, Mendelssohn herkennen. Haal dan het beeld met de grootste neus maar neer, oppert de SS’er, waarna hij ternauwernood kan voorkomen dat de twee Tsjechen het beeld van Wagner omvertrekken.
Die openingsscène is veelbelovend, maar als lezer heb je te raden wat Binet en Roth zo aantrok in de rest van het boek. Wat volgt is namelijk wel een aangrijpend vertelde opeenvolging van de tragische lotgevallen van alle bij dit tragikomische voorval betrokken personages, maar de uitwerking daarvan hinkt op te veel gedachten. Zo heerst in een deel van het boek de suggestie dat de verschrikkelijke misdaden die door de nazi’s worden gepleegd, in het licht van de eeuwigheid in het niet verdwijnen. Mendelssohn en de vele standbeelden die Praag rijk is, functioneren zo als mysterieuze toeschouwers, die soms duistere krachten krijgen toebedeeld. Ook Rijksprotector Reinhard Heydrich ontkomt niet aan die krachten. Hij geeft het bevel om Mendelssohn te verwijderen, maar blijkt zich op de ochtend van zijn minutieus beschreven dood niet bewust van de bloeddorstige blikken van de ‘Giganten’ op de poort van de Praagse Burcht.
Die beeldenmetafoor wordt niet helemaal doorgetrokken. Mogelijk omdat de uiterste consequentie daarvan een verharmlosende werking zou kunnen hebben. De oorlog als een weinig betekenend interludium was in 1960 een brug te ver. Bovendien is het onwaarschijnlijk dat Weil, die tijdens de oorlog een zelfmoord fingeerde om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen, een dergelijke boodschap heeft willen uitdragen. Het resultaat is dat de nadruk in de tweede helft van het boek komt te liggen op de moeilijke spagaat waarin veel Tsjechen zich bevinden: meewerken in de hoop zo relatief ongehavend uit de oorlog te komen, of je verzetten, met het risico dat je wordt terechtgesteld. Veel blijkt het in Mendelssohn op het dak niet uit te maken. Zowel de pragmatisten als de weerstanders worden in dit boek vroeg of laat naar de kampen gestuurd.
Dat Mendelssohn op het dak niet uitblinkt in metaforische coherentie en geen verrassend, of zelfs ‘actueel’ perspectief biedt op de oorlog, maakt van het boek natuurlijk geen waardeloos prul. Het is altijd interessant om kennis te nemen van de buitenlandse literaire verwerking van de Tweede Wereldoorlog. Maar zelfs in die context zijn er wel andere teksten die gehypt zouden kunnen worden.
(Dit is een abstract van een artikel van Matthijs De Ridder. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 5 2012.)
[Matthijs De Ridder]
Drs. B. Hummel
Van de Tsjechische-joodse schrijver (1900-1959) is eerder het mistroostige 'Leven met een ster', over een ondergedoken jood in Praag, opnieuw uitgegeven. Ook deze roman speelt daar en in die tijd. Ze volgt een paar vervolgde joden, met wie het bijna allemaal slecht mee afloopt. Ondergedoken kinderen worden opgepakt en doodgeslagen, collaborerende joden eindigen in een trein naar het Oosten. Ook Heydrich en enkele andere Duitsers worden gevolgd. Wreed en nietsontziend schetst Weil voor beide kanten een grimmige wereld waarvan angst, onzekerheid, en soms een spatje goedheid de grondtonen zijn. De opening waarin Tsjechische arbeiders een buste van de joodse Menselssohn van een dak moeten halen, is hilarisch. Maar daarna vergaat het lachen je al snel. In de wereld van Weil brandt een enkele kaars in een verder diepe, diepe duisternis. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.