De mooiste gedichten
Rainer Maria Rilke
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
IJzer, 2006 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : RILK |
31/12/2007
In een stormnacht van inspiratie schreef Rilke in 1912 de eerste van tien lange elegieën, een cyclus die hij pas in 1922 zou voltooien. De vertwijfelde, naar de grond van de zaak gaande toon is meteen gezet: "Wie, als ik riep, zou mij dan horen uit de reien / der engelen?" Als in een bewustzijnsstroom peilt de dichter alle aspecten van het menselijke bestaan, in een poging de vergankelijkheid te overwinnen. In vrije ritmen onderzoekt hij de plaats van de mens tegenover de engel, het dier en de pop, als geliefde, danser, held en kermisacrobaat. Hoge vlucht en diepe val wisselen elkaar af. Apollinisch beklaagt hij het permanente verlies van de mens: "Wij echter, waar we voelen, vervluchtigen; ach wij / ademen ons uit en heen; van houtgloed naar houtgloed / wordt onze geur zwakker". Dionysisch wordt de "verborgen, schuldige riviergod van het bloed" bezongen, de passie van de geliefden verbonden met de paradijservaring van de moederschoot. Door het bewustzijn is de mens nooit één met zichzelf. Het gevoel van existentiële gevangenschap slaat echter om in bevrijding. De zevende elegie klaagt niet meer, maar jubelt: "Hierzijn is heerlijk". De mens heeft de taak al het zijnde in een innerlijke ruimte te transformeren: "Nergens, geliefde, zal wereld zijn, dan in ons". De vergankelijkheid wordt de grote menselijke uitdaging: "omdat hierzijn veel is, en omdat schijnbaar / alles hier ons nodig heeft, dit verdwijnende, dat / wonderlijk ons aangaat. Ons, de meest verdwijnenden". De toon wordt zelfverzekerder, zelfs triomfantelijk: "Aarde, is dit niet wat je wilt: onzichtbaar / in ons verrijzen?" Ik en wereld staan niet meer tegenover elkaar, maar zijn in een hogere eenheid overwonnen. De slotelegie is een reis door het dodenrijk, van de oppervlakkige Smartstad naar Smartland, waar de dood een deel is van het leven. De elegieën van Duino zijn Rilkes poging om, los van de Grote Verhalen, een persoonlijk antwoord te formuleren op de vervreemding die hij, net als James Joyce en T.S. Eliot, bij het begin van de 20e eeuw aan den lijve ondervond. De dichter breekt syntactische en semantische structuren open. Hij zet de taal naar zijn hand om het uiterste uit te drukken dat in mensentaal zegbaar is.
De vorige vertaling van W. Bronzwaer uit 1978 was precies, maar ook stroef en plechtig. Dichter Atze van Wieren, die twintig jaar met deze elegieën heeft geleefd en geworsteld, is erin geslaagd het monument af te stoffen en het opnieuw de schittering van glanzend erts te geven. Zijn vertaling is directer, kernachtiger en lyrischer. Ze grijpt naar de keel. Natuurlijk blijft detailkritiek mogelijk. Het cruciale en veelomvattende begrip 'Verwandlung' wordt nogal koel en technisch als 'transformatie' vertaald -- hier zou ik toch de voorkeur geven aan het indringendere woord 'herschepping'. Deze uitgave laat overigens niets onverlet om de lezer tot bij deze moeilijke tekst te brengen. Ze bevat een heldere inleiding op Rilkes leven en werk, een korte verantwoording van de vertaling en de mee afgedrukte Duitse tekst, beknopte aantekeningen bij de verschillende elegieën en de brief van Rilke aan zijn Poolse vertaler Witold Hulewicz met de beroemde woorden: "Wij [dichters] zijn de bijen van het onzichtbare". Voor de receptie van Rilke in ons taalgebied is dit boek een gebeurtenis.
En wij, die denken aan stijgend
geluk, ervoeren misschien de ontroering,
die ons bijna verbijstert,
als iets dat geluk is, valt.
slotstrofe 10e elegie [Erik de Smedt]
Dr. E.P. Verstegen
In 1922 schreef Rilke zijn 'Duineser Elegien' in het slot Duino, nabij Triëst, een dichtwerk dat door velen wordt beschouwd als zijn meesterstuk. In 1976 publiceerde Wim Bronzwaer zijn vertaling, die tweemaal werd herdrukt, en onlangs verscheen deze nieuwe vertaling van Atze van Wieren, mooi uitgegeven en voorzien van een gedegen inleiding plus eindnoten die kunnen helpen bij het begrijpen van de tekst. Rilke's tekst is uitgesproken moeilijk en geëxalteerd. De nieuwe vertaling lijkt wat minder gedragen, soms nauwkeuriger en toegankelijker; zo is 'gij' verruild voor 'u', 'u' voor 'jullie'. De gebruikte inversies lijken niet altijd nodig. Engelse vertalingen van dit werk zijn vrijer, wat de leesbaarheid ten goede komt.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.