De grote kudde : roman
Jean Giono
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Vleugels, © 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : GION |
Marijke Arijs
il/pr/10 a
Een halve eeuw geleden overleed de Franse schrijver Jean Giono (1895-1970). Zijn sterfdag zou dit jaar uitbundig worden herdacht, maar corona gooit roet in het eten. Of alle geplande evenementen, tentoonstellingen, lezingen en literaire wandelingen zullen kunnen plaatsvinden, is dus nog de vraag, maar een leunstoelreis naar de Provence behoort gelukkig nog steeds tot de mogelijkheden. In de prestigieuze Pléiade-reeks verscheen deze maand Un roi sans divertissement et autres romans. In dat kloeke boekdeel van maar liefst 1.360 bladzijden zijn een tiental van Giono's romans opgenomen. Een daarvan is Colline, zijn debuutroman, die onlangs in vertaling is verschenen. Dankzij vertaalster Kiki Coumans werd deze zwarte parel uit 1929 eindelijk omgezet in het Nederlands, en dat zou verdorie tijd worden. Tot nog toe waren alleen De grote kudde en De man die bomen plantte voor ons taalgebied ontsloten. Zelfs van Le hussard sur le toit (1951), zijn bekendste werkstuk, is er geen Nederlandstalige versie beschikbaar. Daar ligt dus nog een mooie taak.
Dreiging
De naam Jean Giono is onlosmakelijk verbonden met de Provence, maar de setting van zijn boeken is oneindig veel grimmiger dan het decor waartegen het proza van zijn streekgenoot Marcel Pagnol speelt. Daarin snerpen de cicaden dat het een lieve lust is, tieren de jeneverbessen welig en geurt het uitbundig naar lavendel, rozemarijn en tijm. De Midi van Giono is geen lieflijk paradijs, maar een onherbergzame, vijandige omgeving waarin de mens door duistere, angstaanjagende krachten wordt belaagd. De auteur, een verwoed wandelaar, kende zijn onderwerp als zijn broekzak. De omgeving van Manosque en het Lure-gebergte hadden voor hem geen geheimen. In dat fraaie landschap met 'zijn wilde grootsheid' en zijn pittoreske bevolking wilde hij zijn volgende boek situeren, schreef de aanstormende schrijver in 1927 aan zijn vriend, de schilder Lucien Jacques. Twee jaar later verscheen Heuvel, zijn debuutroman. André Gide was laaiend enthousiast. Uitgeverij Grasset bood de bankbediende uit Manosque fluks een contract aan voor drie boeken en bij Gallimard tekende hij voor maar liefst vijf publicaties. Voortaan kon Giono van zijn pen leven. Van de opbrengst kocht hij een optrekje in de heuvels rond Manosque, het stadje in het departement Alpes-de-Haute-Provence waar hij geboren en getogen was en waar hij ook zou sterven. De 'roerloze reiziger', zoals hij zichzelf noemde, verliet zijn woonplaats zo min mogelijk en reisde het liefst in zijn verbeelding. Zijn succesvolle eersteling werd al snel gevolgd door Un de Baumugnes (1929) en Regain (1930). Samen vormden de drie titels de zogeheten Pan-trilogie, een hommage aan de god van de natuur.
Heuvel speelt in Les Bastides Blanches, een gehucht in de schaduw van het Montagne de Lure, 'daar waar het vel van de aarde zich in dikke vetrollen plooit'. Het telt vier huizen, één fontein en dertien bewoners, de dorpsgek inbegrepen - niet voor niets een ongeluksgetal. De mannen werken op het land, drinken zelfgestookte absint en zijn van het ongepolijste type, de vrouwen blijven meestal binnen, ze komen er nauwelijks aan te pas. De ellende begint wanneer de dorpsoudste, Janet, op sterven ligt en wartaal begint uit te slaan. In het gehucht valt een vreemde, onheilspellende stilte. Er verschijnt een zwarte kat en er klinken stemmen in de bomen. De enige waterbron droogt uit, een klein meisje wordt ernstig ziek en in de heuvels woedt een verwoestende brand. Gondran, Maurras, Jaume en Arbaud vechten met man en macht tegen het vuur in een epische strijd, terwijl Janet 'als een boomstronk' onder de lakens naar de muur ligt te staren. Is hun kleine gemeenschap ten dode opgeschreven?
Van het landschap gaat een immense dreiging uit. Een boomgaard ziet eruit 'als huiduitslag tussen het kreupelhout' en bosjes grommen 'als een hond die gaat bijten'. De oude Janet, 'een en al slechtheid, van top tot teen', heeft kennelijk een pact gesloten met de natuur, die qua boosaardigheid niet voor hem onderdoet. Planten, dieren en stenen worden beschreven als wezens van vlees en bloed, die zich wreken voor alles wat de mens de natuur heeft aangedaan. 'De aarde is niet voor jou alleen gemaakt, om haar te gebruiken zoals je dat altijd doet,' waarschuwt de oude. Met die ecologische boodschap was de schrijver zijn tijd ver vooruit, maar daar was het de auteur niet om te doen.
Eigenlijk heeft Heuvel meer van een gedicht dan van een roman, vond Giono zelf. In zijn jonge jaren verslond hij de epische gedichten van Homerus en Vergilius, de herderspoëzie van Theocritus en Leaves of grass van Walt Whitman en die invloed is duidelijk merkbaar. Zijn romandebuut is een indrukwekkende poëtische vertelling, zinnelijk en muzikaal, waarin de beelden over elkaar heen tuimelen. Er zijn slechtere manieren om een schrijverscarrière te beginnen.
Vertaald door Kiki Coumans, Vleugels, 160 blz., 23,95 €. Oorspronkelijke titel: 'Colline'.
Drs. M. Bartelink-van Geene
Deze lyrische vertelling uit 1929, het benadert poëzie, speelt zich begin twintigste eeuw af in een gehucht met 13 inwoners in een onherbergzaam gebied van de Provence. In de machtige, vaak dreigende natuur is de mens een nietig wezen. Wat betekent het droogvallen van de fontein, de ernstige ziekte van een kind, de brand die allen bedreigt? Raaskalt een oude man of is hij een ziener? De Franse auteur Jean Giono (1895-1970) brengt in zijn debuut (1929) - en ook in zijn latere werk- een eerbetoon aan de grootse natuur die bezield is en waarin de mens heel nietig is. Prachtige beeldspraak in meestal korte, ritmische zinnen, mooi vertaald door Kiki Coumans.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.