Stille sneeuwval : de geschiedenis van de gezusters Makioka
Junichirô Tanizaki
Junichirô Tanizaki (Auteur), Jos Vos (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2017 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : TANI |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2017 |
VOLWASSENEN : ROMANS : TANI |
J. Hodenius
Verzorgde bundel met een rijke keuze uit het werk van de grote Japanse schrijver (1886-1965), met als hoofdthema’s (erotisch) verlangen en idealisering van vrouwen, zoals in zijn bekende roman 'De sleutel' (1956, vertaling 1962). Een aanwinst, omdat lange tijd niets meer van hem verscheen, het direct uit het Japans is vertaald (vroeger vaak uit het Engels) en een keuze bevat uit grotendeels niet eerder vertaalde novellen en verhalen. Die keuze weerspiegelt in grote lijnen de ontwikkeling van zijn schrijven: van een sterke westers-Amerikaanse invloed in het vroege werk door de snelle modernisering van het land (1911-1926) tot traditionelere thema’s in het latere werk. Enkele van zijn latere verhalen, die vanwege klassieke verwijzingen (onder meer naar het kabuki-theater) voor de westerse lezer minder toegankelijk zijn, worden helder toegelicht. Inclusief het invloedrijke, maar nogal stereotyperende essay 'Lofzang op de schaduw' (1933). Met noten, woordenlijst en bibliografie. De samensteller, die jaren op de plek woonde waar veel van Tanizaki's boeken zich afspelen, onder andere zijn magnum opus 'Stille sneeuwval', schreef tevens een uitgebreide inleiding en nawoord.
Casper Luckerhof
ob/kt/14 o
De boeken van de Japanse schrijver Junichiro Tanizaki (1886-1965), die gaan nog eens ergens over. Zijn literaire universum wordt bewoond door excentriekelingen met afwijkende obsessies en duistere verlangens. Maar altijd hebben ze één ding gemeen: ze zoeken onvermoeibaar naar 'ideale' schoonheid en zijn bereid elke prijs voor deze esthetische zoektocht te betalen. Een hopeloze queeste - maar laten we eerlijk zijn: is er een interessantere?
Lange tijd is er weinig van Tanizaki in het Nederlands leverbaar geweest. Uitgeverij Meulenhoff gaf in de jaren tachtig een aantal vertalingen van zijn sleutelromans uit in haar Japanse Bibliotheek-reeks, maar er zullen nog maar weinig lezers zijn die daarvan niet-verkleurde exemplaren bezitten. Het is dus een groot goed dat Jos Vos - eerder verantwoordelijk voor de geprezen vertaling van het Japanse klassieke meesterwerk 'Het verhaal van Genji' - De Bezige Bij wist warm te maken voor een bloemlezing uit Tanizaki's werk.
'De brug der dromen' bestaat bovendien bijna geheel uit werk dat niet eerder in het Nederlands verscheen. Vos koos niet voor Tanizaki's sleutelromans, maar voor zijn (onbekendere) verhalen en novellen. Een interessante keuze: zeker omdat uit deze bundel een schrijver naar voren komt wiens literaire en persoonlijke ontwikkeling we bijna op de voet kunnen volgen.
Tanizaki groeide eind negentiende eeuw op in een moderniserend Tokio. "De Japanners hadden schoon genoeg van hun pre-industriële maatschappij", schrijft Vos in zijn inleiding. Fototoestellen, naaimachines en grammofoons deden hun intrede. En net als veel anderen omarmde Tanizaki alles wat uit het Westen kwam. Hij 'speelde gitaar, droeg de hele dag donkerbruine herenpakken en woonde bals bij in het Oriental Hotel'.
In zijn vroege verhalen proberen Oscar Wilde-achtige personages zich dan ook een nieuwe levensstijl aan te meten in een wereld die snel verandert. Zo lezen we in het verhaal 'Het geheim' (1911) over een zonderlinge man die zich 's avonds als vrouw verkleedt. Dan komt hij zijn grote jeugdliefde tegen. Ze wil met hem afspreken, maar blinddoekt hem steevast als ze naar haar huis rijden. Langzaam ontrafelt hij de exacte locatie van haar woonplaats - waarmee hij direct al zijn interesse voor deze vrouw verliest. Het geheim is geopenbaard, de zoektocht is volbracht.
Zo verloopt het vaak met Tanizaki's personages. Of het nu gaat om een Thierry Baudet-achtige dandy die een aards paradijs nastreeft dat alleen bevolkt wordt door zijn esthetische voorkeuren, of om een gulzige graaf die op zoek is naar de 'ideale' smaaksensatie: zodra de zoektocht is volbracht, blijft alleen leegte over. "Er wacht hun waanzin, of anders de dood", schrijft Tanizaki.
Geleidelijk verlegde de schrijver zijn eigen esthetische zoektocht. Na de grote aardbeving van Tokio in 1923 verhuisde hij naar Osaka, waarna hij zich meer begon te interesseren voor de klassieke Japanse literatuur, waaronder 'Het verhaal van Genji' van de elfde-eeuwse hofdame Murasaki Shikibu. In de twee novellen 'Pijlwortel uit Yoshino' (1931) en 'De rietsnijder' (1932) schrijft Tanizaki sentimenteel over de Japanse geschiedenis en het rurale landschap. Het zijn verhalen die zijn gelardeerd met citaten uit kronieken en klassieke poëzie. Deze novellen zijn daarmee ook het meest ontoegankelijk voor de hedendaagse westerse lezer, en soms zelfs lichtelijk vermoeiend.
Uit het essay 'Lofzang op de schaduw' (1933) blijkt dat Tanizaki een transformatie heeft ondergaan. Hij betreurt de westerse invloed die zijn moederland zo grondig heeft veranderd. "Indien het Oosten een eigen wetenschappelijke cultuur had ontwikkeld, geheel onafhankelijk van de westerse variant, hoe anders zou onze maatschappij er dan uitzien?"
Hij bezingt de Japanse esthetiek en cultuur, die verbonden zou zijn met schaduw en duisternis, en daarmee in contrast zou staan met de westerse 'lege' cultuur van glitter en glamour. In een beroemde passage legt hij het verschil tussen Oost en West nog eens uit: "Ik heb de indruk dat wij oosterlingen geneigd zijn onze omstandigheden te accepteren en genoegen te nemen met de situatie waarin wij verkeren. Wij zijn niet ontevreden over het duister maar leggen ons erbij neer; is er weinig licht, dan laten wij het zo; we verdiepen ons juist in het donker en ontdekken de schoonheid die eraan eigen is. De ondernemingslustige westerling daarentegen wil zijn lot steeds verbeteren."
'Lofzang op de schaduw' is interessant maar ook stereotyperend, en heeft wellicht zijn relevantie verloren. Nee, Tanizaki's grootste goed ligt niet in de duisternis die hij in de Japanse esthetiek bewondert, maar in de duisternis die hij in zijn literaire personages weet te leggen.
Het hoogtepunt van de bloemlezing is dan ook de psychologische novelle 'Shunkin' (1933), die verhaalt over de relatie tussen de blinde vrouw Shunkin en haar aanbidder Sasuke. Shunkin behandelt haar geliefde wreed, zeer wreed. Ze slaat hem, herinnert hem voortdurend aan zijn lage afkomst, weigert aan de buitenwereld toe te geven dat ze een relatie met deze man heeft. Je vraagt je af waarom je als man bij zo'n vrouw zou willen blijven, maar langzaam wordt duidelijk dat deze machtsverhouding juist precies is waar hij naar op zoek is. Daarin zit voor Sasuke het 'ideaal': in de sterke vrouw, de 'dominatrix' die te allen tijde haar man kleineert. Het drijft hem in een gruwelijke scène tot een bizarre daad.
Op zulke momenten is Tanizaki op zijn best: hij laat als geen ander zien welke prijs we moeten betalen om vast te kunnen houden aan een ideaal. Of we deze personages vervolgens om hun vastberadenheid moeten prijzen, dat laat de schrijver in het midden. "Wat vindt u ervan, waarde lezer?" vraagt hij ons. "Stemt u daarmee in?"
Zo dwingt de bundel 'De brug der dromen' uiteindelijk tot wat grote literatuur doet: nadenken over onze eigen houding in het leven. Hoe diep zijn we bereid in het duister te tasten om onze verlangens te stillen? En wat blijft er vervolgens over, als er geen geheimen meer zijn?
Oordeel
Fascinerende bloemlezing;stemt tot nadenken.
Vert. Jos Vos. De Bezige Bij; 640 blz. € 39,99.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.