Het rondzwervende 'Vreemde'
Sigizmoend Krzizjanovski
Sigizmoend Krzizjanovski (Auteur), Monse Weijers (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Stichting Uitgeverij Pegasus, 2016 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 9872 |
Karen Billiet
us/ug/19 a
Baron Hieronymus van Münchhausen, de Duitse edelman die in de oorlog tussen Russen en Turken in de achttiende eeuw bijzondere avonturen beleefde, keert terug in 1919. Hij vliegt niet meer op kanonskogels over vijandelijk gebied, maar op moderne stalen projectielen. De zelfverklaarde 'leverancier van fantasma's en sensaties, desgewenst op wereldschaal' wordt met open armen ontvangen door de diplomaten die op dat moment de wereldkaart hertekenen. Al snel volgt een geheime missie naar de prille Sovjet-Unie.
In de roman De terugkeer van Münchhausen van 1927 steekt Sigizmoend Krzizjanovski (1887-1950) de draak met het postrevolutionaire Rusland. Met woordspelletjes schept hij een fantasiewereld die zich voor je ogen ontrolt als een surrealistische animatiefilm. Münchhausen ontdekt een land waar de hongerende inwoners de uienkoepels opeten. Het economisch herstel begint pas wanneer de Russen balken uit elkaars ogen halen om huizen te bouwen. De Nederlandse vertaling brengt de dubbele bodems verbluffend goed over. Waar dat niet lukt, bieden voetnoten een inkijk in Krzizjanovski's inspiratiebronnen en in de finesses van de Russische taal. Zo ziet Münchhausen op elke tram een grijsaard naast de bestuurder. Wanneer de tram bij vrieskou vastloopt, stappen de oude knarren uit om zand over de ijzeren rails te schudden en zo de boel weer aan het rollen te brengen. Over stokoude mensen zegt een Russische uitdrukking dat er zand van hen afvalt.
Geen uitgever
Elke zin leest als een zorgvuldig geslepen diamant. Krzizjanovski brengt je gedurig aan het lachen, bijvoorbeeld met een detail als een cosmeticabedrijf dat Veritas (Latijn voor 'waarheid') heet.
Lenins opvatting dat kunst een praktisch nut moet hebben, inspireert Krzizjanovski tot het beeld van een trein die rijdt op opgestookte Russische literatuur. Geen wonder dat sovjetuitgevers niet stonden te springen om het boek uit te brengen. De auteur was nochtans een graag geziene verteller op literaire avonden in Moskou. Het waren de enige momenten waarop zijn verhalen een publiek vonden. Pas na de ineenstorting van de Sovjet-Unie volgde de waardering, postuum dan wel, want de auteur overleed veertig jaar eerder.
Krzizjanovski is nog steeds aangenaam om lezen. De satire reikt verder dan de Sovjet-Unie van de jaren 20. Münchhausen is een praatjesmaker die over elk denkbaar onderwerp een mening heeft. Hij doorspekt zijn conversaties met dure verwijzingen naar filosofen en wiskundigen, maar weet ze handig een nieuwe wending te geven voor hij door de mand valt.
Grote wereldproblemen lost Münchhausen op met weinig ter zake doende voorstellen die de aandacht afleiden van het probleem. Hij schakelt hypnotiseurs in om hongerlijders te overtuigen dat de volle asbak voor hun neus een bord soep is. Wie heeft er behoefte aan stompzinnige feiten, vraagt de baron zich af, als fantasie meer mogelijkheden biedt.
Echo, echo
Publiek en pers raken in vervoering. Münchhausen belandt in een tredmolen van media-aandacht en publieke erkenning. De trein komt abrupt tot stilstand. 'De roem is als een klank die de bergen in wordt gegooid: een serie echo's volgt elkaar met steeds grotere tussenpauzen op, dan de laatste verre en vage weergalm - en opnieuw de stenen stilte die de reusachtige oren van de bergkloven blootstelt aan een nieuw geluid.'
Sinds zijn herontdekking wordt Sigizmoend Krzizjanovski alom vergeleken met tijdgenoten als Jorge Luis Borges en Franz Kafka, maar zijn boek is bijvoorbeeld eveneens prettige lectuur voor fans van cineast Wes Anderson, die in The Grand Budapest Hotel ook met een flinke dosis humor zijn verbeelding de vrije loop laat.
Vertaald door Monse Weijers, Pegasus, 168 blz., 16 €.
De auteur: werd bij leven door alle uitgeverijen afgewezen, maar bleef hardnekkig schrijven. De terugkeer van Münchhausen dateert van 1927, maar kon pas in 1990 verschijnen. Krzizjanovski brak pas internationaal door na de recente Engelse vertalingen.
Het boek: een 20ste-eeuws vervolg op de avonturen van baron van Münchhausen, dat zachte kritiek levert op het beleid in de Sovjet-Unie.
ONS OORDEEL: ingenieus geschreven. Langzaam te consumeren als een doos exquise pralines.
R.S.
us/ug/03 a
Eerste zin Een voetganger passeerde de Alexanderplatz en stak zijn hand uit naar een toegangsdeur van gefacetteerd glas.
Op zich geen slecht idee: de befaamde baron von Münchhausen na een kloeke eeuw winterslaap tot leven wekken en hem door de USSR laten reizen. Alleen ziet de Sovjetcensuur liever niet dat er gespot wordt met de revolutie en dus wordt de roman van Krzizjanovski niet gepubliceerd.
Nu duikt hij voor het eerst op in vertaling en ondanks de invloed op onder meer Nabokov is dit toch eerder een curiosum dan een meesterwerk. Dat voel je meteen wanneer blijkt dat het nawoord van de vertaler interessanter is dan de roman zelf. Zeker, de Rus brengt een mooie kolderpastiche en liefhebbers van dissidente literatuur zullen ongetwijfeld de spotzieke toon kunnen appreciëren, maar echt vlotten doet het niet. Toch is het boeiend om te lezen hoe vernuftig het apparaat van zelfcensuur bij de Sovjetuitgeverijen werkte.
**
Uitgeverij Pegasus, 168 blz., € 14,90.
Jos Radstake
Deze roman van de Russische auteur Sigizmoend Krzizjanovski (1887-1950) werd in 1927 voltooid, maar pas in 1990, veertig jaar na de dood van de schrijver, voor het eerst gepubliceerd. In het boek wordt de fameuze baron Von Münchhausen levend en wel uit de achttiende eeuw gehaald en in de twintigste eeuw geplaatst. Deze archetypische persoonlijkheid maakt een reis door de Sovjet-Unie en doet van zijn burleske ervaringen verslag in een lezing in Londen. De dichter Ernst Unding levert zich over aan de magie van Von Münchhausen. Feiten parerend met fantasmen (zoals de dichter vaststelt in het gedicht na de verdwijning van Von Münchhausen) en zich te buiten gaand aan de absurditeit trekt de baron door de Sovjet-realiteit; verbazing achterlatend. De lezer wordt door de weerbarstige inhoud van de roman op de proef gesteld; het instructieve nawoord en de uitgebreide noten zijn geen overbodige luxe. Een belangrijke en interessante tekst, lastig te lezen, inhoudelijk niet zo meeslepend, maar satirisch en grotesk en terecht ontsloten voor een Nederlands publiek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.