Onvoltooide liefdesbrieven
Michaïl Sjisjkin
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10972 |
Maria Vlaar
ua/an/02 j
T ien kleine negertjes is een roman van Agatha Christie. Net als in het gelijknamige rijmpje vallen een voor een alle personages dood neer, totdat er nog 'één klein negertje helemaal alleen' overbleef. 'Hij hing tenslotte zich maar op - dus bleef er toen niet één', eindigt het rijm over de onverbiddelijke vergankelijkheid in mineur. Michaïl Sjisjkin speelt in zijn pas vertaalde romanVenushaar uit 2005 een virtuoos en machtig spel met die vergankelijkheid. Want bij hem is dood niet dood; hij toont inVenushaar net als in zijn eerder vertaalde romanOnvoltooide liefdesbrieven aan dat er een krachtig middel is tegen de dood: de verbeelding.
De 'negertjes' van Christie die opduiken in Sjisjkins roman zijn vluchtelingen, veelal uit Centraal-Azië en Afrika, die in Zwitserland asiel komen aanvragen. Sjisjkin is jarenlang werkzaam geweest als tolk bij de interviews die de vluchtelingen worden afgenomen. In het eerste deel van de roman wordt het vraag-en-antwoordpatroon van zo'n ondervraging gevolgd. Het blijkt al snel dat alles een 'verhaal' is: zowel wat de vluchteling vertelt als wat de interviewer ervan maakt. Vaak lijkt de interviewer zelfs details te weten die alleen maar aan zijn eigen verbeelding of die van de tolk Tolik kunnen zijn ontsproten: 'Vraag: Toen uw moeder begraven werd, werd er toen een lapje papier met een gebed op haar voorhoofd gelegd, en dacht u toen opeens: wie zal dit ooit te lezen krijgen? Antwoord: Ja, dat klopt.' De verhalen zitten vol geweld en tragiek. Het staatsgeweld dat in veel landen - de voormalige Sovjet-Unie voorop - aan de orde van de dag is, maakt dat er weinig vertrouwen is in het rechtvaardigheidsgevoel van officials, de Zwitserse incluis. Hoe iemands leven is verlopen, blijkt al snel 'onbelangrijk voor de uiteindelijke beslissing'.
Brieven
De dialogen worden afgewisseld met brieven van de tolk aan een 'waarde Nabuccodinosaurus' (een geestige verhaspeling van de briljante vertaler Gerard Cruys), die een antwoord willen zijn op Herodotus' verhalen over Nebukadnezar. Net als inOnvoltooide liefdesbrieven is er sprake van een briefwisseling die de tijd en de dood negeert. Het duurt een honderdtal pagina's, en de lezer moet even doorzetten, maar dan komt de roman werkelijk los, en vaart als een volledig getuigd zeilschip de zee van de verbeelding op. Twee verhalen strijden dan om voorrang. Er is het pijnlijke verhaal over het liefdesleven van de tolk en zijn Isolde, die haar overleden geliefde Tristan blijft missen. En er is het meeslepende levensverhaal van Bella, een talentvol en welbespraakt Russisch meisje tijdens en na de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie. Van dromerige en geëxalteerde bakvis (veel uitroeptekens!) wordt zij oorlogsweduwe, zangeres, moeder, ballinge in Parijs en teleurgesteld in de liefde.
Sjisjkin verweeft die twintigste-eeuwse sprookjes vervolgens weer met Tacitus-achtige fragmenten over de Helleense oorlogen en de gelijkaardige oorlog in Tsjetsjenië. Rome wordt Grozny, Griekse mythische figuren worden hedendaags, heden en verleden lopen naadloos in elkaar over, en met dat opheffen van de tijd komt de ware kracht van literatuur naar boven. Wie dood is, leeft in de verbeelding van de schrijver, of van een ander, en heeft daarmee de dood overwonnen. Sjisjkins motto luidt 'Want door het woord is de wereld geschapen, en door het woord zullen wij wederopstaan', uit deOpenbaringen van Baruch.
Liefde
Waar 'in het bergdal' de appels verrotten, blijven ze 'hier, op dit eiland' (een verwijzing naar het 'Negereiland' van Agatha Christie) altijd gaaf. Het lijkt een versimpeling van een ingewikkeld metafysisch raadsel, maar Sjisjkin weet zelfs de meest sceptische lezer te verleiden om tenslotte te geloven dat er twee wezenlijke dingen zijn in het universum: de dood en zijn tegengif de liefde. Dat verleiden doet hij ook door zijn stilistische brille. Steeds weer is hij de lezer een stap vooruit, met onverwachte zwenkingen, subtiele en verrassende beelden, en geestige en ontroerende passages.
Zo heeft zijn roman eenzelfde retorische kracht als dertig jaar geleden de boeken van Gabriel García Márquez. Sjisjkin laat zien hoe ingewikkeld en verschrikkelijk het leven is, hoe 'gammel, sleets, onsolide' tijd en ruimte zijn, en hoe de literatuur een 'gat in de tijd' is waarbinnen de mens gelouterd en getroost kan worden. Door de verbeelding de vrije loop te laten wordt het lot gekeerd in het 'mlyvo', een soort schaduwwereld waarin alles is 'net zoals hier, maar toch ook weer niet'. Een bijna religieuze ervaring krijgt de lezer zo mee, culminerend in de fascinerende zin 'Liefde is een speciaal soort duizendpoot ter grootte van God'.
MICHAÏL SJISJKIN
Venurshaar.
Vertaald door Gerard Cruys, Querido, 528 blz., 22,50 ? (e-boek 11,99 ?).
De auteur: een van de belangrijkste Russische schrijvers van zijn generatie. Hij woont in Zwitserland en levert geregeld kritiek op het bewind van Poetin. Zijn romanOnvoltooide liefdesbrieven kreeg in deze krant vijf sterren.
Het boek: geestig, ontroerend en verbluffend belezen vertelt Sjisjkin over de condition humaine van ballingen en hun verdwenen wereld.
ONS OORDEEL: subtiel en verrassend, geestig en ontroerend. Verleidt door stilistische brille.
¨¨¨¨¨
Maria Vlaar ■
A.I. Priidak, M.Ed.
Russisch sprekende migranten die naar Zwitserland zijn gekomen om daar politiek asiel aan te vragen, worden bijgestaan door tolken, die hun verhalen aan de medewerkers van de Zwitserse immigratiedienst vertalen. Zo’n tolk is de ik-verteller van deze roman, die begint met de scherpe weergave van enkele verhoren maar al snel van vorm verandert en zich ontwikkelt tot uitgebreide brieven aan zijn zoon, die fantasie-elementen bevatten en qua stijl op sprookjes lijken. Ondertussen komt er een nieuw personage aan het woord: een bekende Russische zangeres die op Isabelle Joerjeva (1900-2000) lijkt. Zij schrijft een fictief dagboek over haar leven, dat in werkelijkheid door het dagboek van de moeder van de auteur is geïnspireerd. Door de complexe structuur, veel allusies naar de geschiedenis en literatuur, en het gebrek aan een conventionele plot leest het boek niet makkelijk weg, maar een geduldige lezer wordt beloond door prachtig taal in de tradities van de klassieke Russische literatuur, die de vertaling zorgvuldig weergeeft. De roman kreeg in Rusland De Nationale bestseller prijs (2005). De auteur (Moskou, 1961) woont sinds 1995 in Zurich. Zijn roman ‘Onvoltooide liefdesbrieven’* werd genomineerd voor de Europese Literatuurprijs 2014.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.