De prins-gemaal : vogelvrij en gekooid
Harry Van Wijnen
Harry Van Wijnen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Balans, cop. 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : GROOT-BRITTANNIE 947 CHURCHILL |
15/12/2013
Winston Churchill (1874-1965) was een uitzonderlijk man op verscheidene gebieden: als journalist, als schrijver, als Brits oorlogsleider en rots in de branding. Hij kreeg de Nobelprijs voor de Literatuur en als staatsman bekleedt hij een prominente en blijvende plaats in de wereldgeschiedenis, vooral omdat hij in de periode tussen juni 1940 en december 1941 leiding gaf aan het Verenigd Koninkrijk in de strijd tegen nazi-Duitsland. Churchill was verknocht aan het Britse democratische bestel, maar was ook een imperialist en als zodanig kende hij zowel in vredes- als in oorlogstijd zijn meedogenloze momenten. Hij kon zich niet inbeelden dat de Britse Eilanden door Hitler of wie dan ook overweldigd zouden worden. Voor dat onwrikbaar verzet tegen nazi-Duitsland en fascistisch Italië mobiliseerde hij alle materiële middelen en alle geestkracht van de Britse eilanden, de dominions en de koloniën. Hij werd een ware John Bull en steeg in anderhalf jaar tijd boven zichzelf uit. Tussen juni 1940 en december 1941 was hij de laatste strijdende kampioen van het democratische Westen.
Harry van Wijnen, parlementair redacteur van Het Parool, redacteur van NRC Handelsblad en bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de Pers aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, heeft in ‘Blood, sweat and tears’ dit hoogtepunt in Churchills loopbaan indringend en meeslepend beschreven. Hoe hij bijvoorbeeld niet alleen de vijand het hoofd moest bieden, maar ook de binnenlandse politieke tegenstand moest uitschakelen. Met name in zijn eigen Conservatieve Partij waren er machtige, reactionaire appeasers die het met Hitler op een akkoordje wilden gooien. Churchill kreeg echter alle geledingen van het Britse Rijk met zich mee.
Van Wijnen legt de nadruk op Churchills bezielend redenaarstalent in het Lagerhuis. De Britse parlementaire democratie functioneerde immers ten volle gedurende de oorlog en de regeringsleider werd daar meer dan eens het vuur aan de schenen gelegd. Churchill werd op 13 mei 1940 eerste minister en uit de daaropvolgende maanden dateren zijn slogans als: ‘Ik heb niets te bieden dan bloed, gezwoeg, zweet en tranen’, ‘wij zullen vechten op de stranden, in de steden, in de heuvels, wij zullen ons nooit overgeven’; en zijn hulde aan de Royal Air Force: ‘nooit hadden zovelen zoveel te danken aan zo weinigen’. Inderdaad, de landstrijdkrachten moesten zich na Duinkerke moeizaam herstellen en de Home Guard werd met kunst- en vliegwerk georganiseerd, maar met militair inzicht maakte Churchill met woord en daad gebruik van het beste wat hem ter beschikking stond: de Navy en zijn uitverkoren Royal Air Force. Niet ten onrechte, want toen de RAF de Luftwaffe versloeg in de Slag om Engeland, bracht dit Hitler aan het twijfelen, temeer omdat zijn eigen Kriegsmarine hem waarschuwde voor het Britse overwicht op zee. Toen beging hij de fatale vergissing door iets te doen wat hij altijd had willen vermijden: een tweede front openen door de aanval op de Sovjet-Unie, op 22 juni 1941. Dat was goed nieuws voor de Britse premier, maar zijn laatste twijfels werden weggenomen door de Japanse aanval op Pearl Harbor, op 6 december 1941. Hiermee kwam een einde aan de eenzame strijd die was begonnen toen maarschalk Pétain op 22 juni 1940 de Frans-Duitse wapenstilstand sloot met Hitler. President Roosevelt had met massale wapenleveringen, door het toekennen van de Leen- en Pachtwet en het sluiten van het Atlantisch Handvest, de VS almaar nauwer bij de oorlog betrokken. Maar met Pearl Harbor waren de teerlingen geworpen en kon Churchill vaststellen ‘dat de oorlog al was gewonnen nog voor hij op het slagveld was beslist’.
Reeds eind 1941 was Groot-Brittannië echter vrijwel geruïneerd. Na de overwinning zou het Empire verdwijnen — mede door toedoen van de Amerikanen, die de wereldwijde ambities overnamen van de onstabiele Europese mogendheden. Wat dat betreft had Churchill zich wel overdreven intra-Atlantische illusies gemaakt. Bovendien deden de Britse kiezers nog in het jaar van de overwinning iets wat Hitler niet had gekund: ze brachten Churchill in 1945 de nederlaag toe en zonden hem via de stembus naar huis. Aan bewondering en dankbaarheid ontbrak het hen niet, maar ze waren alles wat met de oorlog te maken had grondig beu en wilden eindelijk een normaal en beter bestaan. Samen met Churchill zouden ze ontdekken dat het met de oude glorie afgelopen was. In de Koude Oorlog, met de Sovjet-Unie die spoedig zou uitbreken, waren het de Amerikanen die de strategie vastlegden.
Dat gebeurde jaren na de in dit boek beschreven verbeten, eenzame strijd van de Britten onder een leider die voorbestemd leek om in die benarde tijden Hitler de pas af te snijden. Door zijn grondig en helder verwoord onderzoek helpt Van Wijnen om het vervolg beter te begrijpen. [Robert Schoeters]
Joost Jonker
De figuur van Churchill (1874-1965) blijft fascineren als symbool van Engelands eenzame, taaie weerstand tegen het Derde Rijk totdat Amerika eind 1941 ook in de oorlog kwam. Hoewel het aan goede biografieën waarlijk niet ontbreekt, blijven er nieuwe verschijnen. Van Wijnen concentreert zich op de cruciale maanden van mei 1940 tot eind 1941 en schreef in zijn gebruikelijke, vaardige stijl een boeiend relaas van Engelands eenzame strijd en Churchills rol daarin. De kracht van het boek ligt in de levendige verteltrant. Van Wijnen gebruikt veel verslagen van ooggetuigen om personen en gebeurtenissen te schetsen, waardoor hij de lezer nauw bij zijn verhaal weet te betrekken. Dat gaat alleen wel ten koste van de kritische scherpte. Grootsheid, heroïek en tragiek overwegen, nuchtere analyse van bijvoorbeeld de Battle of Britain of Churchills zwakheden als leider blijft schaars; die zal een lezer moeten zoeken in een biografie als die van Norman Davies. Het boek is naar behoren verantwoord met eindnoten en literatuurverwijzingen en opgesierd met enkele zwart-witfoto's.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.