Rivier van vergetelheid
Philippe Claudel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, cop. 2011 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : CLAU |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, cop. 2011 |
VOLWASSENEN : ROMANS : CLAU |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, cop. 2011 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 6865 |
31/12/2011
De nieuwe roman van Philippe Claudel heeft een simpel en makkelijk te omschrijven uitgangspunt. In Het onderzoek wordt een groot bedrijf getroffen door een aanzienlijk aantal zelfmoorden van medewerkers (de lezer denkt meteen aan de recente golf van zelfmoorden bij France Télécom), en er wordt een onderzoeker aangesteld om de oorzaak hiervan te achterhalen. De uitwerking van het boek is echter allesbehalve eenduidig. De auteur schrijft een allegorie waarin hij Kafka samenbrengt met David Lynch en George Orwell. Hoewel Claudel haast achteloos en licht schrijft, wordt de lezer geconfronteerd met verwarring, vervreemding en surrealisme. Dit alles wordt nog eens verweven in een filosofisch onderzoek naar de grondvesten van onze op competitie gerichte maatschappij.
Aanbeland in het troosteloze, winterse, ongastvrije industriestadje, komt de Bezoeker al snel in vreemde en absurde situaties terecht, die hem uiteindelijk volledig zullen destabiliseren. Hij vindt er om te beginnen zijn weg al niet in de labyrintische straten. Eenmaal een hotel gevonden, blijken sommige kamers veel te klein en andere veel te groot te zijn. Soms hangt de telefoon aan het plafond. De ene morgen zit de eetzaal vol Toeristen die genieten van een copieuze maaltijd, de volgende dag zit er een groep Ontheemden, asielzoekers, met voor hen enkel beschuit met koffie. Er zit geen enkele logica in de nummering van de kamers en de trappen hebben een ongelijke hoogte.
Als de Onderzoeker toegang probeert te krijgen tot het Bedrijf, lijkt alles erop gericht hem te verhinderen zijn taak te volbrengen. Een eerste keer geraakt hij niet voorbij de ingang van het Bedrijf omdat hij geen Bijzondere Ontheffing heeft. Bij een tweede poging geraakt hij wel bij de zogenaamde Verantwoordelijke. Die man huppelt door de kamer, maakt sprongetjes, duikt naar de grond en probeert over zijn bureau te springen. Maar het ergste is misschien nog dat niemand iets over de zelfmoorden weet. Daarom begint de Onderzoeker zich vragen te stellen en te twijfelen aan zichzelf. Wie is hij? Wat is zijn opdracht precies? Is er wel een opdracht? Kan hij nog wel zelf initiatieven nemen of wordt dat voor hem gedaan? Wie doet hem deze nachtmerrie aan?
Claudel gebruikt enkele voorspelbare thema’s en technieken om de desoriëntatie van de Onderzoeker, en de mens in het algemeen, aannemelijk te maken. Ten eerste bestaan tijd en ruimte zoals we ze kennen niet in het boek. De Onderzoeker knippert even met de ogen en meteen is het uren later. Een wachtzaal vervloeit in een immens, stoffig braakland, bezaaid met containers. Ook de grens tussen realiteit en droom laat de auteur bewust vervagen. Zo is de Onderzoeker er meermaals van overtuigd dat hij een personage is in een roman, dat hij dood is of aan het dromen is. Soms denkt hij zelfs dat hij een rol speelt in de droom van iemand anders, die een pervers spelletje met hem aan het spelen is. De vervreemding wordt ook verbonden aan paranoia: voortdurend denkt de Onderzoeker dat hij in de gaten wordt gehouden. ‘Wie probeerde de Onderzoeker kapot te maken?’ De auteur integreert ook het thema van determinisme versus vrije wil. De Onderzoeker wordt door de Menigte meegesleept en wordt letterlijk verplicht een bepaalde richting op te gaan. In de Fabriek volgt hij blindelings een lijn op de grond, waardoor hij keihard tegen een muur van grote betonblokken aan knalt. Claudel schrijft: ‘Ziet u hoe geconditioneerd mensen zijn, vooral als ze bevelen en aanwijzingen opvolgen of opdrachten uitvoeren?’
Dit citaat toont meteen ook de grote zwakte van het boek: de auteur heeft de neiging om alles uit te leggen. Het surrealisme spat van de pagina’s en toch moet de auteur nog even opmerken dat met het menselijk verstand niet alles te vatten is. Niets is logisch in de roman en ook dat moet letterlijk worden opgeschreven: ‘Maar, bedacht hij: was de wereld waarin hij leefde überhaupt wel logisch?’ Claudel geeft bewust geen enkel personage een naam, maar omschrijft ze met hun functie: de Ober, de Gids, de Psycholoog etc., om aan te geven dat mensen in onze samenleving veel te vaak samenvallen met hun functie. Toch laat de auteur de Psycholoog, in gesprek met de Onderzoeker, nog even opmerken: ‘Bent u zich ervan bewust dat u sinds het begin van dit gesprek alleen maar in functies spreekt?’ Dat het bedrijfsleven moordend en onmenselijk is, en dat onze samenleving is gebaseerd op individualisme en geldgewin, nochtans het uitgangspunt van de roman, moet ook nog eens duidelijk worden gezegd: in het Bedrijf worden ‘soms […] betreurenswaardige beslissingen genomen die menselijke slachtoffers eisen.’
Claudel is de auteur van romans die internationaal succesvol zijn. Hij kreeg ook allerhande prijzen en Het verslag van Brodeck werd genomineerd voor de Prix Goncourt. Hoewel de roman teleurstelt, zal ook Het onderzoek ongetwijfeld weer op veel belangstelling kunnen rekenen. Claudel vertrekt wel meer vanuit een gevoel van ergernis of verontwaardiging, maar nog nooit heeft hij het er zo vingerdik opgelegd en zo drammerig uitgewerkt. Volgende keer hoop ik op zijn minst opnieuw een lichtvoetig geschreven, goed geconstrueerd en spannend verhaal te kunnen lezen. Dat de auteur dat in zijn vingers heeft, bewees hij al met Grijze zielen.
[Kris Velter]
Drs. Fieke Nugteren
Als de Onderzoeker aankomt in een Franse industriestad om onderzoek te doen naar de zelfmoorden die het Bedrijf, de belangrijkste lokale werkgever, hebben getroffen, loopt alles anders dan verwacht. In een steeds Kafkaësker vormen aannemend bezoek, waarin onbegrip, vervreemding en machtsvertoon de boventoon voeren, raakt de Onderzoeker geheel het spoor bijster. De van vele romans bekende Philippe Claudel (o.a. van het ontroerende 'Het kleine meisje van meneer Linh') baseert dit verhaal op ware gebeurtenissen (een reeks van zelfmoorden in een fabriek). Het goed geschreven en mooi vertaalde verhaal leest eerst vlot, de situaties rond figuren als de Portier, de Reuzin, de Oprichter zijn aanvankelijk duidelijk en meeslepend verteld, maar worden allengs surrealistischer, tot het onverwachte einde toe. De filosofisch ingestelde lezer verwachtte wellicht iets meer van de uitwerking van het Bestaan, maar zal ook zeker deze roman van Claudel op waarde weten te schatten. Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.