De vuurzeevlieg en andere dierenverhalen
Toon Tellegen
Toon Tellegen (Auteur), Boris Tellegen (Illustrator)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, 2011 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 12919 |
30/04/2012
Een schrijver moet schrijven, wat zou hij anders. Die noodzaak of dwang is de stuwende kracht achter de pas verschenen dichtbundel Schrijver en lezer van Toon Tellegen waarin de dichter het schrijfproces als uitgangspunt neemt.
Al schrijvende komt hij terecht in een, op zijn minst onrustbarende, driehoeksverhouding. Hij is immers meteen ook de lezer van zijn tekst, nog nat van inkt, tezamen met de potentiële lezer die uiteraard tijdens het creatieproces nog in de lucht hangt. Die daarom niet minder, zo blijkt, de schrijver zowel belaagt als bezielt. De derde in het spel is de taal, die grote verleider. Woorden hebben een leven buiten de schrijver om. Hoe komen ze hem aangewaaid. Het ene woord wil hem al geraffineerder inpakken dan het andere en welk is het geschikte.
Terwijl hij allerlei woorden en beweringen opvangt, tegen het licht houdt en verwerpt , ontwikkelt de bundel zich als een queeste waarin de dichter af te rekenen heeft met twijfel, angst, schuld en radeloosheid. Tot hij zich een verloren ‘schoonheid’ herinnert. Mocht deze niet verloren zijn gegaan, zo begrijp ik, zou de schrijver niet eens schrijven, zelfs geheel en al verdwijnen: 'en de schrijver herinnert zich weer de schoonheid van genade / en van niet schrijven, niet denken en niet zijn, / gonst als een hommel tussen de vitrages en verdwijnt / in het grote, blauwe niets.'
De toon van de bundel is niet onbevangen vrolijk, tegelijk leest hij speels en geestig. Met dat laatste bedoel ik puntig, ad rem, energiek en vooral intelligent. Tellegen is voor zijn persoonlijke vorm van humor en zelfrelativering genoegzaam bekend. De Nederlandse, in 1941 geboren arts schreef toneel, poëzie en proza voor volwassenen, en hartveroverende kinderboeken die ook door volwassenen worden gesmaakt. Behalve talloze andere prijzen ontving hij in 2009 de Constantijn Huyghenssprijs voor zijn hele oeuvre.
De vraag ‘hoe te schrijven’ blijft echter, en los van succes, prangend. Binnen het opzet van deze bundel — redelijk abstract voor de meeste lezers die geen schrijver zijn — is Tellegen er bewonderenswaardig in geslaagd concreet, beeldrijk en boeiend te verwoorden wat hem tijdens het schrijven bezighoudt. Zijn poëtische taal slingert zich om een persoonlijke logica heen die zich niet gemakkelijk in gewone termen laat formuleren. Bovendien moet er ook nog geleefd worden:
'De schrijver schudt aan de boom van ontzetting / en vraagt zich af hoe het met hem zal aflopen: / zal ik doodgaan, / zal ik écht doodgaan ? / of zal mij iets overkomen wat ik nog onder woorden moet brengen ? // hij schrijft en schrijft, / daarna gaat hij slapen / of een eindje fietsen // kleine wormstekige voorbeeldfuncties liggen in het gras // het is warm, / de schrijver woelt in zijn slaap / of stapt van zijn fiets, wist het zweet van zijn voorhoofd // of beide. //
Schrijver en lezer is geïllustreerd door Boris Tellegen (1968). Deze beeldende kunstenaar maakte passende, zwart omlijnde tekeningen in witte inkt. Zij suggereren in talrijke variaties van op elkaar gestapelde kubus- en balkvormen een robotachtige schrijvende figuur voor een wit blad op een tafel. Het lijkt me een intrigerende interpretatie vanwege de tekenaar. Alsof de schrijver zich van gedicht tot gedicht opbouwt, afbreekt, weer opbouwt aan de hand van, kleine en grote dozen, zoals we woorden en zinsneden zouden kunnen zien. Soms kantelt de figuur, soms lijkt hij te zweven of zich in zichzelf te keren. Mooi is dat.
Het laatste gedicht zet niet bepaald een eindpunt. Begrijpelijk. Een volgend boek dient geschreven om het schrijversgevecht opnieuw en met vers geschepte moed aan te gaan. Een schrijver schrijft nu eenmaal omdat hij niet anders kan. [Yella Arnouts]
T. van Deel
Toon Tellegens dichtbundels zijn projecten, poëtische zoektochten naar wat een bepaald taaldomein zou kunnen inhouden, in dit geval dat van ‘Schrijver en lezer’. Tussen schrijver en lezer heerst een talige verhouding, vandaar dat in al deze gedichten de taal het eigenlijke onderwerp is, maar Tellegen personifieert de taal, hij maakt haar menselijk. Met woorden kan alles: “De schrijver stuurt zijn woorden de wereld in // ze gluren door sleutelgaten, / luisteren aan deuren // ze horen het kreunen van filosofen / die zich vergrijpen aan het zijn”. Of: “De schrijver bedenkt afgronden / en buigt zich over hen heen, / draait zich na verloop van tijd om / en bedenkt met een uiterste inspanning van zijn verbeelding / God”. De virtuositeit waarmee Tellegen de schrijver over inzicht, liefde, verveling, denken, de lezer, wandelen, pijn, zichzelf, en nog een groot aantal andere zaken laat dichten, overwegen, is buitengewoon vitaal, zij het ook niet zonder somberheid en twijfel. Het samenspel tussen schrijver en lezer is wat betreft de schrijverskant – uit blokjes opgebouwde schrijver aan zijn bureau, getekend door zoon Boris Tellegen – uitstekend in beeld gebracht. De vormgeving, door Steven van der Gaauw, verdient dan ook een pluim.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.