Ulixes

Aanleiding tot Bloomsday was James Joyces roman Ulysses, waarin één dag uit het leven van de personages Leopold Bloom en Stephen Dedalus en hun omzwervingen in Dublin centraal staan. Alles speelt zich af op 16 juni 1904, de dag dat Joyce en zijn latere echtgenote Nora Barnacle hun pril ontluikende relatie met een stevige vrijpartij bezegelden. Een gebeurtenis die Joyces leven en werk, in het slop geraakt na het overlijden van zijn moeder, duidelijk in een nieuwe stroomversnelling bracht. Ulysses heeft als monumentaal fictiewerk dan ook een biografische invloed ondergaan. Stephen Dedalus bv. is net zo oud als Joyce in 1904 en Leopold Bloom lijkt voor de oudere Joyce ten tijde van de afwerking van het boek te staan. Bij de verschijning van Ulysses -- geschreven in de periode 1914-1921 -- begin 1922 waren er dus al 17 Bloomsdays verstreken. Een respectabele voorgeschiedenis voor een fictioneel personage dat de wereld nog moest veroveren. En ook dat liep niet van een leien dakje, want douanebeambten stonden overal klaar om het in Frankrijk gedrukte boek wegens zijn zgn. obscene karakter uit de Engelstalige wereld te weren. Het jaar van de opheffing van het drankverbod (1933) mocht Ulysses uiteindelijk in de Verenigde Staten verschijnen. Groot-Brittannië volgde vier jaar later, maar het onafhankelijke Ierland verbood onder druk van de kerk de werken van Joyce en Samuel Beckett, de twee grootste iconen van de Anglo-Ierse literatuur, tot in de jaren '70. Een schril contrast met de intensiteit waarmee Joyce tegenwoordig in Ierland wordt gefêteerd en te gelde gemaakt. Hoogtepunt van de festiviteiten was Rejoyce Dublin 2004, een vijf maanden durende festival gewijd aan Joyce en zijn werk naar aanleiding van de 100e Bloomsday. Wie in de stroom van toeristen die Dublin aandoen, zijn eigen joyceiaanse weg wil gaan, heeft een kluif aan Bloomsday: gids door Dublin en Ulysses van James Joyce. Loop in de voetsporen van Stephen Dedalus en Leopold Bloom of volg de omzwervingen van het verpauperde gezin Joyce tot zoon James naar het buitenland trok. Kees Tamboer zorgde voor de anekdotische omkadering. Dankzij het register kan de strikte chronologie van de wandelingen doorbroken worden. Sober verlucht met kleine stratenplannen en historische zwartwitfoto's van Dublin rond de eeuwwisseling. Ook wie thuis blijft, komt aan zijn trekken: naast Bloemsdag (zie hiernaast) verscheen er een goedkope editie van Paul Claes' en Mon Nys' spraakmakende Ulysses-vertaling en een herziene druk van Dubliners. Voor die uitgave namen Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes (tevens de vertalers van Finnegans wake de oorspronkelijke vertaling van Rein Bloem uit 1968 (herzien in 1997) onder handen. Vroeg of laat drukt dit duo zijn stempel op alles wat van Joyce in vertaling verschijnt. [Kris van Zeghbroeck]