Over Ward Ruyslinck : beschouwingen en interviews
Daan Cartens
Daan Cartens (Samensteller), Paul Hefting (Medewerker), Bart Vervaeck (Medewerker)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2009 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : NEDERLANDS 851.6 MUTS |
31/12/2010
Heel af en toe komt het voor dat de toekenning van een literaire prijs ook als een daad van gerechtigheid kan gelden. Nadat Charlotte Mutsaers in 2009 met haar buitengewone roman Koetsier Herfst net naast de Libris Literatuurprijs greep, werd bekendgemaakt dat haar in 2010 de P.C. Hooftprijs te beurt zou vallen, niet voor één roman overigens, maar voor al haar verhalend proza. 'Het proza van Mutsaers is onmiskenbaar het werk van een dubbeltalent', zo schreef de jury in haar eindverslag. 'Zo geduldig als een schilder de materiële wereld beklopt en aftast, zo precies plooit Mutsaers haar teksten rond concrete voorwerpen als een rok, een dennenappel of een mobiele telefoon. Geen wonder dus dat haar teksten zeer beeldend zijn.' Er zijn maar weinig stukken over Mutsaers' literaire oeuvre verschenen waarin dat woord 'dubbeltalent' niet valt. Zelf ziet de meervoudig getalenteerde dat stellig anders: 'Ik ben geen dubbeltalent', schrijft ze in de essaybundel Paardejam: 'Ik ben een triple-talent. Als u eens wist hoe goed ik paard kon rijden. Met of zonder zadel, door de bossen, in de piste of langs het strand, stapvoets, dravend of in galop, voor- of achteruit. Maar om de een of andere reden schijnt dat niet te tellen. Waarschijnlijk omdat er een dier bij betrokken is.'
Het traditionele epitheton komt vanzelfsprekend niet zomaar uit de lucht gevallen. Mutsaers is namelijk behalve schrijfster ook beeldend kunstenares. Ook in de dubbele opleiding die ze genoot, gingen woord en beeld samen. Ze studeerde Nederlands aan de universiteit van Amsterdam en volgde nadien een avondopleiding schilderen, tekenen en grafiek aan de Rietveld Academie. Eerst was ze lerares Nederlands, nadien gaf ze ook schilderles. Die carrière gaf ze op om zich voltijds aan het schrijven te kunnen wijden.
Mutsaers' vroegste artistieke exploten zijn visueel van aard: tekeningen, gouaches en schilderijen. Schrijfster wordt Mutsaers pas in de tweede helft van de jaren tachtig. Terwijl haar eerste literaire publicaties in de letterlijke zin van het woord nog sterk beeldend zijn ? de teksten gaan vergezeld van beelden die Mustaers ook zelf maakte, in een bundel emblemata (Het circus van de geest uit 1983) of in een beeldverhaal (Mijnheer Donselaer zoekt een vrouw uit 1986, waarvan in 1983 een gecontesteerde aflevering in het 'NRC' verscheen) ? gaat Mutsaers zich geleidelijk aan meer toeleggen op zelfstandige teksten, in de vorm van essays, verhalen en romans. Met boeken als Rachels Rokje (1994), Zeepijn (1999) en het al eerder vermelde Koetsier Herfst (2008) is ze intussen een van de inventiefste auteurs uit ons taalgebied geworden. Mutsaers is een hele grote: haar literaire werk is een unieke bijdrage aan de hedendaagse letterkunde (een Mutsaers herken je uit duizenden) en naar laaglandse normen van een ongemeen hoge kwaliteit. Ook in het buitenland zou ze een hele grote zijn.
In de reeks 'Schrijversprentenboeken' die door het Haagse Letterkundig Museum worden uitgegeven, is er nu ook een volume aan Mutsaers gewijd. Deze nieuwe publicatie gaat gepaard met twee overzichtstentoonstellingen van het beeldende én het literaire werk van Mutsaers (één in Oostende, waar Mustaers af en aan woont, de andere in Den Haag). Het boek is een echt hebbeding, zoveel meer dan een fraaie catalogus bij deze tentoonstellingen. Ook wie de exposities in Oostende of Den Haag niet kon bijwonen, zal aan dit prentenboek veel kijk- en leesplezier beleven. Het boek bevat naast 39 reproducties van tekeningen en schilderijen van Mutsaers' hand, ook een hele reeks foto's en andere stukken uit het persoonlijke archief van de schrijfster. Aan de hand van die archivalia krijgen we inzage in Mutsaers' ongewone familiegeschiedenis (haar overgrootvader aan moederszijde bedacht de afsluitdijk aan de Zuiderzee, terwijl haar grootvader aan vaderskant ooggetuige was van het ongeluk dat Koningin Astrid in Küssnacht het leven kostte), maar evengoed in de manier waarop bepaalde gebeurtenissen uit haar jeugd- en studiejaren terugkeren in de romans en de essays. Zo krijgen we hier de kersttekening uit 1948 te zien waarover Mutsaers in Zeepijn schrijft, en waarop een dennenboom te zien is die geen naalden heeft en al evenmin een top. Ook de grote dierenliefde waarvan Mutsaers met veel passie in haar werk getuigt, is in deze catalogus uitvoerig gedocumenteerd: er zijn foto's van de verschillende foxterriërs die Mutsaers samen met haar tweede echtgenoot Jan Fontijn had, en ook een uittreksel uit een ongedateerd schriftje waarin de jonge Charlotte noteerde dat de dieren onze vrienden moeten zijn ('Koeien en paarden enz. moeten zo worden vastgemaakt dat ze bij brand makkelijk gered kunnen worden.'). Het boek bevat ten slotte nog twee uitvoerige essays die de twee facetten van Mustaers' artistieke talent van verdere duiding voorzien: Paul Hefting bespreekt het beeldende werk en Bart Vervaeck het literaire. Uit die twee essays komt de kern van Mutsaers' artistieke project goed naar voren: de wereld die in het kunstwerk wordt opgeroepen is er een waarin onschuld en wreedheid samengaan. Het paradijselijke verleden waarop de fantasie van de schrijfster zich richt, is voor wie goed toekijkt niet zo paradijselijk. De kunst van Mutsaers is een kunst van de onttovering, zo stelt Vervaeck: haar hele werk is 'een ode aan het leven waarin op elk moment de donkere toon van de dood meeklinkt. Het is geen elegie en geen lofzang. Het is de bitterzoete verzoening van die twee.' Paraat met pen en penseel is het zoveelste juweeltje uit het steeds vollediger wordende oeuvre van een uitzonderlijk kunstenares. [Jürgen Pieters]
Margriet Werkman
Charlotte Mutsaers (1942) is tegenwoordig vooral bekend als schrijfster, maar ze is bovenal een dubbeltalent. De eerste 25 jaar van haar beroepsleven schilderde ze, waarna ze de switch maakte naar schrijven. Het Schrijversprentenboek gaat over haar leven en werk. Daan Cartens stelde met zorg en liefde dit aantrekkelijk vormgegeven boek samen, dat ook dienst doet als catalogus bij exposities in Oostende en Den Haag. Na een vlotte uiteenzetting over jeugd- en studiejaren is er alle aandacht voor het beeldende en literaire oeuvre van Mutsaers. De essays daarover zijn toegankelijk geschreven. Dankzij een omvangrijk archief van de hoofdpersoon kon deze uitgave rijkelijk worden verluchtigd met foto’s, kindertekeningen, menukaarten, typoscripten, krantenknipsels, notities, kattebelletjes. In het boek zit een apart catalogusdeel met veertig paginagrote afbeeldingen in kleur. Het sluit af met een primaire bibliografie, lijst met solo-exposities en register. Het geheel geeft een goed beeld van een intens levend en werkend kunstenaar en nodigt uit tot (her)lezen en bekijken van haar werk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.