200 x Brugge
Hugo Maertens
Hugo Maertens (Fotograaf), Herman Burssens (Auteur), Marnix Neerman (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lannoo, 2008 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : Afrika 707 BURS |
31/12/2009
Nog tot 3 januari 2010 loopt in het Tervurense Koninklijk Museum voor Midden-Afrika de maskertentoonstelling 'Persona'. Het is een van de grootste exposities van de laatste jaren, waarmee het museum na een periode van heroriëntering weer aanknoopt bij de prestigieuze tentoonstellingen van rond het millennium. Zo werd er bv. in 1998 de internationaal gereputeerde buitenlandse tentoonstelling met de Afrikaanse maskers uit de Barbier-Mueller collectie binnengehaald. Onder de titel 'Het tweede gezicht' kreeg die, aangevuld met stukken uit de eigen collectie, een eigen accent. Sindsdien werd de aandacht gericht op de renovatie van de vaste tentoonstellingen en de uitbouw van het educatieve karakter van de instelling. Kleinere, tijdelijke tentoonstellingen zorgden ervoor dat het multidisciplinaire karakter van het onderzoeksteam van het museum in de verf werd gezet. Het Afrikamuseum als "centrum voor onderzoek en kennisverspreiding". Dat werd meteen ook het uitgangspunt om grotere eigen tentoonstellingen als 'Omo' en 'Persona' op te zetten, die in een belangrijke mate bijdragen tot een beter begrip van de tentoongestelde objecten, hun onderlinge samenhang en de context waarin ze ontstaan zijn. Iets wat in het verleden een minder courant gegeven was. Ook de koloniale oorsprong van het museum werd gaandeweg kritischer benaderd, waarbij meer ruimte gegeven werd aan hedendaagse Afrikaanse kunstenaars om de dialoog met het (koloniale) verleden aan te gaan. "Bij de traditionele maskers transformeert de maskerdrager zich in een andere persoon of in een godheid of geest, soms zelfs in een dier. De hedendaagse kunstwerken en installaties roepen vragen op over identiteit, zelfrespect en het beeld over de Andere." Zo biedt de tentoonstelling 'Persona' niet enkel 'Maskers uit Afrika', maar tevens de 'Verborgen en ontsluierde identiteiten' die erachter schuilgaan. Meteen ook de twee ondertitels die de gelijknamige tentoonstellingscatalogus sieren. Met Persona werd dan ook niet zozeer gekozen voor een geografische (de 180 afgebeelde maskers zijn afkomstig van 74 stammen, grotendeels uit Midden- en West-Afrika), maar een thematische aanpak, waarbij het gebruik van het rituele masker tijdens ceremonies en feesten centraal staat. De jacht, de dood, de initiatie, hekserij, de communicatie met het onzichtbare, vrouwelijke schoonheid, de dierenwereld en de oogst zijn een aantal van de 18 thema's die aan bod komen. Hoewel er vaak vertrokken wordt van individuele, stamgebonden voorbeelden, krijgen we zo universele inzichten in thematische aspecten van riten en gebruiken. Dat maakt van de schitterend geïllustreerde catalogus een waardevolle uitgave. Bovendien worden de traditionele objecten geconfronteerd met werk van 14 hedendaagse kunstenaars als Sammy Baloji, Angèle Etoundi Essamba en Antoine Tempé, die achteraan in een apart hoofdstuk werden opgenomen.
Afrikaanse maskers zijn onlosmakelijk verbonden met rituelen, muziek en dans. Vaak zijn die tradities allang in rook opgegaan en is het masker de enige getuige van wat zich vroeger afspeelde. De koloniale verzamelaars waren zelden geïnteresseerd in de kledij of de versieringen die bij de maskers hoorden. In het beste geval zijn er een paar onscherpe foto's van dansers met masker en kledij. We kunnen dan ook veel leren van stammen waar de tradities nog lang in stand gehouden werden. Zo bv. de Guro uit Ivoorkust waar moderne antropologen in de jaren '70 en '80 heel wat waardevol veldwerk hebben kunnen verrichten. Met zijn lijvige studie Guro: masks, performances and master carvers in Ivory Coast heeft Eberhardt Fischer het veldwerk dat hij in samenwerking met een aantal collega's heeft verricht, samengebracht in een standaardwerk dat de "artistic achievements" van de Guro moet vastleggen voor de volgende generaties. Gelukkig is er in het inleidende hoofdstuk ruime aandacht voor de leefwereld van de Guro, hun maatschappelijke structuur en cultuur. Zo worden de religieuze, magische en rituele aspecten benadrukt voordat de artistieke en esthetische dimensies van de culturele expressies belicht worden. De hoofdmoot van het boek is echter voorbehouden voor enerzijds de maskers en de 'performers', en anderzijds het werk van de meester-houtsnijder die een groot aanzien geniet binnen de gemeenschap. Dye, goli of zuhu zijn enkele van de twaalf namen waarmee de uiteenlopende maskers aangeduid worden, van heilige over semi-sacrale maskers tot maskers die gedragen worden voor puur feestelijk vertier. Zowel de maskers als de dansers in vol ornaat worden uitgebreid in beeld gebracht. Specifieke motieven en technieken die terug te vinden zijn in bepaalde maskers, maken dat verschillende traditionele meesters of werkplaatsen geïdentificeerd kunnen worden. Ook ten tijde van het veldwerk in Ivoorkust waren er nog meesters actief, die hun expertise binnen het familieatelier doorgaven. Dat gaf de unieke mogelijk om een traditioneel ambacht vanuit eerste hand te documenteren. Zo worden de verschillende fasen in het snijden en afwerken van een masker in tekst en beeld vastgelegd. Maar met het tanen van de inlandse tradities zitten de commerciële maskermakers, die vooral voor het buitenland produceren, in de lift.
Het Afrikaanse masker heeft een blijvende indruk gemaakt op de westerse verbeelding. Onze moderne kunst is schatplichtig aan de zgn. 'primitieve kunst': zo stelt Marnix Neerman in een kort hoofdstukje bij de tweetalige, Nederlands-Franse uitgave African faces, een hommage aan het Afrikaanse masker. Fotograaf Hugo Maertens brengt hier een ode aan het Afrikaanse masker, door het als een esthetisch kunstobject in zijn eigen recht te benaderen. Daarbij wordt afgeweken van de klassieke voorstelling van de tentoongestelde objecten in een catalogus. Tegen een zwarte achtergrond worden de maskers vanuit verschillende perspectieven benaderd. Regelmatige close-ups en detailopnamen maken dat de structuur van de maskers, het materiaal en de versieringen in al hun pracht aan bod komen. Achtergrond bij het onderwerp wordt vooral aangereikt door Herman Burssens bijdrage over 'Maskers ten zuiden van de Sahara', waarin hij o.m. kort ingaat op de grondstoffen en technieken, de beschildering en bekleding, het gebruik van plantaardige materialen, de soorten maskers, hun stijl en voorstelling, en natuurlijk de plaatselijke context. Daarbij is er aandacht voor het masker als onderdeel van dansrituelen. Vanuit kunstfotografisch oogpunt wordt het masker onvermijdelijk losgekoppeld van het oorspronkelijke ritueel. Waar de maskers nog (sporen van) hun oorspronkelijke versieringen en beschilderingen dragen, is er wel aandacht voor de in het oog springende details. Daarmee wordt gelukkig voorbijgegaan aan de westerse esthetisering van het naakte masker, volledig ontdaan van de oorspronkelijke attributen. De foto's zijn bladzijdegroot afgedrukt op een breed formaat, wat ze opvallend tot hun recht laat komen. Achterin vind je een fotoregister van de afgebeelde maskers met mugshots van voor- en achterkant en beknopte achtergrondinformatie. Wie door de esthetiek van Afrikaanse kunst wordt aangesproken, kan niet om dit gespierde fotoboek heen. [Kris van Zeghbroeck]
Redactie Vlabin-VBC
In deze tweetalige uitgave (Nederlands en Frans) brengt fotograaf Hugo Maertens een ode aan het Afrikaanse masker door het te benaderen als een esthetisch kunstobject in zijn eigen recht. Daarbij wordt afgeweken van de klassieke voorstelling van tentoongestelde objecten in een catalogus. Op paginagrote kleurenfoto's met een zwarte achtergrond worden de maskers vanuit verschillende perspectieven benaderd. Detailopnamen geven een goed beeld van de structuur, het materiaal en de versieringen. Op de foto's wordt het masker onvermijdelijk losgekoppeld van het ritueel. Door echter aandacht te besteden aan de oorspronkelijke versieringen en beschilderingen die enkele maskers nog dragen, wordt de westerse esthetisering van het naakte masker gelukkig vermeden. Naast foto's bevat het boek een inleiding door Marnix Neerman en een bijdrage van Herman Burssens over ‘Maskers ten zuiden van de Sahara’. Achterin een fotoregister van de afgebeelde maskers (met algemene informatie) en een bibliografie. Een must voor liefhebbers van Afrikaanse kunst. Hardcover op oblongformaat, glanzend papier.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.