De mannenschrik : over het motief van de verslindende vrouw in literatuur en mythe
H.C. ten Berge
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Athenaeum-Polak en Van Gennep, 2006 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : BERG |
31/12/2007
Wie ouder wordt, is meer geïntrigeerd door het verleden dan door de toekomst. M, het alter ego van H.C. ten Berge (in vroeger proza heette hij voluit Moortgat) keert terug naar Zeedorp (lees: Bergen aan Zee). Op bezoek bij Betty, een bejaarde vriendin, reconstrueert hij de levens van een aantal artistieke en/of kleurrijke figuren die er hebben verbleven. Het gaat er hem niet om het verleden te verheerlijken, al zou je dat door zijn knorrige cultuurkritische opmerkingen over het heden kunnen vermoeden. Vroeger was niét alles beter, maar het leven was wel minder gestroomlijnd, had meer diepgang. De tijdsomstandigheden -- de strijd tussen autoritarisme en democratie in het interbellum, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog -- plaatsten mensen voor verscheurende keuzes. M is gefascineerd door mannen die het met vallen en opstaan 'ver geschopt' hebben, zoals de zakenman Axel Rondeel en de avonturier Jean Lenglet (Edouard de Nève), ooit de man van de schrijfster Jean Rhys. Vooral echter voelt hij zich aangetrokken door het lot van mensen wier leven in de knop werd gebroken. Zo is er de jonge, begaafde Tilman Hovius, die in de ban raakt van de musicus-mysticus Verwoold van Zanegeest, in wie men Piet Mondriaans medestander Jakob van Domselaer kan herkennen. De novelle 'Naar lijfland' is een fragment gebleven reisverhaal van Tilman Hovius, een gebroken droom vol bittere spot. M citeert ook oude dagboeknotities en haalt herinneringen op aan de lectuur van de door hem zeer bewonderde Lawrence Durrell.
Herhaaldelijk wordt gereflecteerd over de verhouding tussen feit en fictie, met een pleidooi voor die laatste. De herinnering is immers onbetrouwbaar en vervormt de feiten. Vreemd is dat de meeste van deze verhalen desondanks sterk naar verbeeldingsloze non-fictie neigen. De geromanceerde elementen beperken zich vaak tot wat huis-, tuin- en keukengebeuren, in een dito stijl beschreven. Ten Berge is qua genre blijven aarzelen, waardoor de eerste vier novellen een mislukt mengsel van alles zijn geworden: memoires, cultuurkritiek, biografisch essay en liefdesroman. Veel wordt geëxpliciteerd, weinig gesuggereerd. Pas in het laatste verhaal uit de bundel toont Ten Berge hoeveel sterker hij schrijft wanneer hij geconcentreerd vertelt en zijn verbeelding niet laat afleiden door biografische realia (hier de diplomaat en schrijver F.C. Terborgh). Soms dient het onverwachte zich in een leven laat aan en wordt het nieuwe geluksgevoel ingehaald door de dood. "Folmer was gestorven zoals hij had geleefd: eigenzinnig, afgewend, door koppige trots onbereikbaar geworden". 'Folmer verdwijnt' is thematisch verwant met de bundel, maar staat er voor het overige los van.
[Erik de Smedt]
J.F. Vogelaar
Schrijver M gaat in Zeedorp – bekend uit eerder werk van Ten Berge - op visite bij een oude kennis, Betty, wier huis ooit trefpunt was van vele vreemde vogels in de vergane kunstenaarskolonie. In een etmaal halen ze de kam door enkele levens. Met Betty als klankbord probeert M een patroon in een vijftal ‘scheve levens’ te ontdekken. Onvermijdelijk wordt de legkaart ook een zelfportret, met als ‘voorgeschiedenis’ de lotgevallen van jonge bevlogen kunstenaars in de jaren rond de oorlog. Ook de literatuur biedt vergelijkingsmateriaal. Een curieuze levensgeschiedenis wordt hem door een oude avonturier in een bodega opgedist. Minder rechtlijnig is de twee wereldoorlogen bestrijkende levensloop van Jean Lenglet alias Ed. de Nève. Als alle vijf novellen in beknopte vorm stof voor minstens evenzoveel romans bevatten, dan is ‘Jean’ alleen al een vervolgroman. Het gaat in deze raamvertelling om iets anders: het wisselende patroon dat de verteller in al die verledens en verhalen ontwaart. Kleine druk, volle bladspiegel.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.