Exiles
James Joyce
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Athenaeum-Polak en Van Gennep, 2002 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : ENGE 851.6 JOYC |
31/12/2004
James Joyce (1882-1941) wordt geacht de belangrijkste schrijver van deze eeuw te zijn. Er wordt vandaag de dag meer over zijn oeuvre geschreven dan over dat van welke andere literaire auteur ook. Dat het Engels daarvoor de geijkte voertaal is, moet blijken uit het beperkte en meestal gedateerde aanbod in het Nederlands. Naar aanleiding van de lang verwachte en spraakmakende publikatie van de nieuwe Ulysses-vertaling van Paul Claes en Mon Nys, tekent Geert Lernout voor de eerste degelijke en uitgebreide Joyce-monografie in het Nederlands.
In James Joyce : schrijver bespreekt Geert Lernout -- docent Engelse en vergelijkende literatuur aan de UIA, waar hij het James Joyce Studiecentrum leidt -- het werk van Joyce min of meer chronologisch, in het licht van de ontwikkelingen die hij als schrijver en als mens heeft doorgemaakt. Met die keuze gaat Lernout lijnrecht in tegen de algemene opvattingen in de moderne literatuurwetenschap over de dood van de auteur en de daaruitvolgende onafhankelijkheid van het kunstwerk, los van alle realiteit. In het geval van Joyce dringt zich namelijk een historische context op, die de sleutel vormt tot belangrijke delen van zijn werk. "Identiteit valt samen met een gezamenlijke geschiedenis". Onder dit motto schetst Lernout de geschiedenis van Ierland en Dublin in een inleidend hoofdstuk. Verder wordt de indeling van het boek grotendeels bepaald door de verschillende perioden die we kunnen onderscheiden in Joyces werk: vijf perioden die samenvallen met de plaatsen waar hij zijn tenten heeft opgeslagen: 'Dublin' (vroege werk), 'Triëst' (Dubliners, Een portret van de kunstenaar als jongeman en Exiles), 'Zürich' (Ulysses), 'Parijs' (Ulysses) en 'Paris Retrouvé' (Finnegans wake). Gaandeweg wordt het duidelijk dat biografische uitweidingen beperkt worden in functie van het oeuvre. Voor een uitgebreidere biografische duiding worden we doorverwezen naar de uitstekende maar jammer genoeg nog niet vertaalde biografie van Richard Ellmann, James Joyce (Oxford University Press, 1982).
Lernout gaat uitvoerig in op het verhaal van elk werk terwijl hij in de marge het gegeven interpreteert en koppelt aan relevante biografische gebeurtenissen. Zo wordt het belang van de biografie in relatie tot het oeuvre bv. geïllustreerd door Joyces ontmoeting met de onconventionele Nora Barnacle (zijn latere echtgenote), die van groot belang was voor zijn verdere ontwikkeling. Zonder zijn muze had hij waarschijnlijk Dublin nooit verlaten en was hij in de rol van een intellectueel onbenul blijven steken. Als zij het initiatief neemt op hun eerste afspraakje en hem in een zakdoek laat klaarkomen, ligt daar het symbolische zaad van Joyces balling- en schrijverschap. Het belang van die dag ligt vervat in de datum waarop Ulysses zich afspeelt: 16 juni 1904.
Ironisch genoeg heeft Nora hét meesterwerk waarschijnlijk nooit gelezen. Toch hoedt Lernout er zich voor een romantisch beeld van Joyce op te hangen. Hij beschrijft een hoerenlopende puber met een haat-liefde verhouding tot vrouwen, een bon vivant die er zonder scrupules andermans geld doorjaagt, een gebruiker en manipulator van mensen tot meerdere glorie van zijn schriftuur, een huisvader en echtgenoot van lik-m'n-vestje. Maar bovenal een schrijver met een ongekend talent, die door een wisselend entourage op handen gedragen werd. In het laatste hoofdstuk wordt de lezer een blik gegund achter de schermen van de historische en academische kritiek. Deze laatste staat of valt bij de gratie van nieuwe, achterhaalde of bijgestuurde bronnen en interpretaties. Zo wordt bv. het belang van de homerische verwijzingen in Ulysses, waarop heel wat oudere studies zich baseerden, sterk gerelativeerd. Op basis van Joyces werkboeken (notebooks), die een belangrijk inzicht geven in de ontstaansgeschiedenis van zijn werk, beperken deze verwijzingen zich tot een louter hulpmiddel bij het schrijven. Aangezien goede kritische uitgaven de ruggegraat zijn van een gefundeerde interpretatie, worden de bestaande uitgaven snel voor de lezer nagevlooid. Hans Walter Gabler is hier dé naam om te onthouden. De vloeiende en uitputtende manier waarop Lernout dit boek vorm geeft, kan een breed publiek boeien zonder dat het populariserend wordt. Wel kan de vraag gesteld worden of de lezer na de uitgebreide plotbeschrijvingen nog voldoende nieuwsgierigheid aan de dag kan leggen voor het echte leeswerk. Globaal valt het te betreuren dat zogoed als elke verwijzing naar de Nederlandstalige Joyce-traditie ontbreekt. Bestaat die dan helemaal niet of is de kwaliteit van die aard dat beter het stilzwijgen wordt bewaard? Ook over de Nederlandse vertalingen van Joyces oeuvre zwijgt Lernout als vermoord. Hier had hij op zijn minst de nieuwe Ulysses-vertaling kunnen vernoemen, waaruit hij trouwens uitgebreid citeert, alsook zijn eigen pas verschenen vertaling van het toneelstuk Exiles. [Kris van Zeghbroeck]
Willem Verhulst
De auteur is als hoogleraar Engelse en vergelijkende literatuur verbonden aan de Universiteit van Antwerpen, waar hij ook het James Joyce Centrum leidt. Eerder vertaalde hij het enige toneelstuk van Joyce ('Exiles') en verzorgde hij de uitgave van de 'Finnegans Wake Notebooks'. Dit boek is een geactualiseerde herdruk van 'James Joyce, schrijver'*, dat bij verschijnen werd geprezen als één van de beste oorspronkelijk Nederlandstalige inleidingen op het vaak als moeilijk beschouwde oeuvre van de grote Ierse schrijver (1882-1941). In het licht van de recente verschijning van de 'vernederlandsing' van 'Finnegans Wake'** zijn met name de hoofdstukken over de werkwijze bij en het ontstaan van 'Ulysses' en de 'Wake' bijzonder interessant en verhelderend. Enkele onjuistheden uit de vorige druk zijn - op een kleinigheid na - verbeterd (Michael Collins was nooit 'premier van de Ierse Vrijstaat', blz. 176). Zeer geschikt als achtergrondinformatie t.b.v. literatuurlijsten voortgezet onderwijs (ook bij 'Dubliners' en 'Portrait') en natuurlijk voor alle lezers met belangstelling voor leven en werk van James Joyce. Paperback; vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.