Aan zee : taferelen uit de kinderjaren
Eric de Kuyper
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
SUN, 1998 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : KUYP |
Jos Borré
1/ei/15 m
Op een dag heeft de schrijver, die thuis ook de kok met dienst is, voor de broodnodige afwisseling konijnebouten gekocht. Een andere bezorgde opvoeder heeft de kinderen ten teken van verantwoorde beeldopvoeding voor een video van Watership down gezet. Als de konijnen op het einde van de film gruwelijk vermoord worden, stijgt er in de kamer een verontwaardigd geschreeuw en gejammer op. Gevolg: "De konijnenbouten verdwijnen in de diepvries, voor onbepaalde tijd."
Het is een van de niet te voorziene conflicten tussen goede bedoelingen van ouders en kinderlijke gevoeligheden, die ouders haast onbewust hebben leren rationaliseren. Om die kinderlijke logica niet te bruuskeren gaan volwassenen nochtans vaak heel gewillig een eind mee in hun wereld. Zo strandt iemand in dit boek een beetje onhandig in de explicatie dat Jeanne d'Arc in de gevangenis werd gestopt omdat ze een broek droeg. De onschuld van het kind moet onaangetast blijven. Alsof zij in hun staat een grote rijkdom koesteren die volwassenen verbeurd hebben. Volwassen worden staat gelijk met de onschuld afleggen, en daar kan weinig goeds van komen, zeggen zij die het achter de rug hebben. Maar projecteren zij niet ontzettend veel onmacht en ontgoocheling in de broze kinderlijke verwachting? En zadelen zij de kinderen daardoor niet op met een bange anticipatie in plaats van ze in hun ogen te beschermen tegen de zogenaamd boze buitenwereld?
Eric de Kuypers naam zal in lengte van dagen verbonden blijven met zijn vierdelige cyclus over zijn kinderjaren in Oostende en Brussel, in een gezin met hoofdzakelijk vrouwen, die met een gezonde en ongedwongen doortastendheid hun bestaan met bescheiden middelen veredelden. In zijn jongste boek Kinders is hij aan de andere kant van de barrière gaan staan. In een niet nader omschreven gezinssituatie met een vader en een moeder is hij de derde opvoeder van twee kinderen. Vooral de confrontatie met het eerste, het meisje Olivia, is het onderwerp van een verzameling korte stukjes, anekdoten en relazen, maar vooral veel overwegingen over de wereld van het kind en de manier waarop volwassenen daar min of meer stuntelig op inbeuken.
Het (Vlaamse) meervoud 'kinders', legt De Kuyper bij het begin uit, klinkt beter en krachtiger dan de "hotsende syllaben" van het officiële meervoud. Maar vooral het feit dat zijn moeder het woord afkeurend gebruikte om een soort afstand te scheppen, heeft ertoe geleid dat hij het onderscheid zo nadrukkelijk wil maken.
Het boek begint wat in mineur, met een uitgebreid verslag van het verblijf van Olivia, dan nauwelijks drie, bij de schrijver op zijn flatje in een winters Oostende. Eten, wandelen, naar de bioscoop gaan, spelen. Op onmogelijke plekken en tijdstippen moet er geplast worden, maar ook afgezien daarvan vergt zo'n logée een drukke organisatie en voortdurende improvisatie. Het relaas van dit alles is dat van de onwennige oom die van elke kleine zorg afzonderlijk een hele bedoening maakt, terwijl de eigenlijke zorgdragers tijdens hun onafgebroken shifts geen tijd hebben om daarover te morren of hun ervaringen tot ware gebeurtenissen op te blazen. Als minutieus waarnemer kan Eric de Kuyper wel eens te dicht met zijn neus op de feiten zitten. Ach, die trotse bewondering van vooral tijdelijke oppassers voor de vorderende prestaties of de opeenvolgende manifestaties van de persoonlijkheid van hun eigenste uitzonderlijke uk. De eindeloze, voor buitenstaanders volstrekt oninteressante verhalen daarover.
Slechts geleidelijk aan - maar dan zitten we al in de helft van het boek - schuiven er meer algemene en aansprekende overwegingen tussen de relazen. Bijvoorbeeld als de schrijver vaststelt dat hij in zijn optreden tegenover de twee kinderen trekken van zijn moeder herkent. Of als hij tot de conclusie komt dat kinderen je ertoe verplichten je eigen interesses en overtuigingen opnieuw in te schatten, of je rangorde van waarden te herzien. Wat brengt zingen allemaal naar boven? Waarom doet hij niet graag spelletjes? Hoe gaaf is het ritueel waar kinderen zo op staan! Zodra de 'oom', weer buiten het bereik van de kinderen, zijn vermomming afwerpt en zich ontpopt als psycholoog, filmhistoricus, analyticus van de beeldcultuur, krikt hij de verslapte aandacht met grote halen weer op.
Drie onderwerpen komen wat ruimer ter sprake. Eén: hoe, in een dubbelzinnige verhouding tussen fictie en realiteit, het onvoorspelbare kwaad soms pal tegenover de kinderlijke onschuld gepositioneerd wordt. En twee: hoe wij daar dan (hoofdzakelijk in onze films) sentimenteel over gaan doen, en de ontroering en de vertedering de vrije loop laten. Sentimentaliteit ten aanzien van de wereld van het kind is een negentiende-eeuws Victoriaans concept, dat nagenoeg volledig voorbijgegaan is aan de Freudiaanse onthulling van de complexe persoonlijkheid van het kind. Ook de Witte Mars, hoewel een authentieke uiting van bekommering, duidt De Kuyper als een sentimenteel bezweringsritueel ter verdediging van de paradijselijke zuiverheid van de kinderwereld.
Uiteraard kan de kinderlijke seksualiteit en erotiek in deze context niet onbesproken blijven. Maar het is geen gemakkelijk onderwerp, doordat de volwassene met zwaar door schuld en taboes belaste opvattingen erotiek zo heel anders interpreteert. De grootste en meest vertederende kwaliteit van kinderen is namelijk dat ze onvoorwaardelijk, zonder terughoudendheid en in het volste vertrouwen, kunnen houden van hun vertrouwelingen en daarbij onbewust het terrein betreden dat volwassenen in hun ervaringwereld als erotiek hebben afgebakend. De Kuyper komt op dit vlak niet tot een conclusie of een standpunt - zo dit al de opzet was; de structuur van terloopse overwegingen, soms maar kort genoteerde losse gedachten, leent zich daar ook niet toe. Respect tegenover ongedwongen kinderlijke erotiek lijkt hem de enige regel.
Verrassend neemt De Kuyper in een nawoord toch weer afstand van zijn eerder zeer persoonlijke betrokkenheid bij de opvoeding van kinderen in een gezinsverband. Hij begrijpt helemaal niet dat homoseksuelen er kunnen naar verlangen een gezin te stichten. Hoewel hij ook met het onvolledige gezin in zijn jeugd geluk gehad heeft - zo mag blijken uit zijn herinneringen - heeft hij zich toch losgerukt, omdat de hedendaagse waarden (hoofdzakelijk de behoefte aan individualistische zelfrealisatie) niet te rijmen zijn met de gezinssituatie. "Ik heb een hekel aan de behoudzucht en het conformisme die kinderen blijkbaar met zich mee moeten brengen. Waarom moeten kinderen de mensen die het nauwst met hen omgaan zo, ja er is geen ander woord voor, stompzinnig maken?"
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.