Baron Wenckheim keert terug
László Krasznahorkai
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, copyright 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : KRAS |
Sam De Wilde
ua/an/20 j
We moeten hopen dat László Krasznahorkai nooit de Nobelprijs krijgt. Dankzij romans als Satanstango , De melancholie van het verzet en Oorlog en oorlog geldt de melancholieke Hongaar al enkele jaren als een outsider voor 's werelds belangrijkste literaire onderscheiding. Krasznahorkais thema is de zelfkant van de maatschappij, en daar kunnen elf miljoen Zweedse kronen hem alleen maar van vervreemden. Dat de zeventigjarige winnaar van de International Booker Prize niet bepaald feelgoodliteratuur schrijft, is inmiddels genoegzaam bekend, maar voor wie er toch nog aan zou twijfelen: meteen op de eerste pagina van zijn nieuwe roman Herscht 07769 echoot het motto “Hoop is een vergissing” Dantes omineuze “Laat alle hoop varen”. In een Britse krant uitte hij ooit, wijzend naar een laptop, zijn teleurstelling over het resultaat van tienduizend jaar menselijke 'vooruitgang'. Susan Sontag noemde Krasznahorkai ooit “de hedendaagse Hongaarse meester van de apocalyps” en zijn romans ademen existentiële hopeloosheid.
Dat is niet anders in dit verhaal over de goedaardige dommekracht Florian Herscht die brieven schrijft aan bondskanselier Angela Merkel omdat hij vreest dat het einde van de wereld nabij is. Zijn werkgever is een neonazi en aan de rand van het bos zijn wolven gespot. Angst heerst in het fictieve dorpje Kana, dat in Thüringen gesitueerd wordt. Niet dat er in die sombere hoek van Duitsland niets te lachen valt. Krasznahorkai tuurt misschien niet luidop lachend, maar toch minstens grijnzend de afgrond in. De literaire zwartkijker heeft een Beckettiaans gevoel voor humor en net als bij de Ierse schrijver liggen hilariteit en hopeloosheid nooit ver uiteen.
Hét kenmerk van Krasznahorkais werk blijft zijn gebruik van onvoorstelbaar lange zinnen. De man is nooit kort van stof geweest, maar zijn literaire revolte tegen wat hij weleens “de tirannie van de punt” heeft genoemd, neemt in Herscht 07769 extreme proporties aan. Krasznahorkai gelooft dat mensen niet denken of spreken in zinnen, maar in lange, vloeiende aaneenrijgingen van woorden. De schrijver beschouwt de korte volzin als iets kunstmatigs, bedoeld voor het leesgemak. Deze auteur die geen toegevingen aan de lezer doet, presenteert Herscht 07769 dan ook als één vierhonderd pagina's lange zin.
Dat is zowel een kunststuk als een kunstgreep. Krasznahorkai gebruikt vaak gewoon komma's waar anderen een punt zouden zetten. Maar zijn ene zin hapert nergens, én hij zorgt voor een volkomen ongewone leeservaring. Krasznahorkai lezen is hoe dan ook een uitdaging. De van obscure cultheld tot internationaal geliefde festivalgast uitgegroeide auteur weidt uit, wijkt af, herhaalt, spreekt zichzelf tegen en maakt nauwelijks onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Als hilariteit en hopeloosheid elkaar kruisen in 's mans oeuvre, dan ook zinloosheid en betekenis. Krasznahorkai maakt geen onderscheid tussen trivialiteiten en metafysische kwesties. Een chrysantenwedstrijd kan even zwaarwegend, of net even onbeduidend zijn als het einde van het heelal. Beide worden met een komma democratisch naast elkaar geplaatst.
Wat Krasznahorkai zegt met leestekens (of het gebrek eraan) is wellicht nog belangrijker dan wat hij zegt met woorden. Ook daarin is hij een buitenbeentje, en ook daarom moeten we hem koesteren. In een literair landschap waarin auteurs hun bekommernissen liefst in de thema's van hun verhaaltjes stoppen, dwaalt hij als een eenzame figuur die zijn mensbeeld en literatuuropvattingen vormgeeft aan de hand van de interpunctie van zijn proza en in de manier waarop hij taal gebruikt. Dat alleen al is misschien toch die elf miljoen Zweedse kronen waard.
Vertaald door Mari Alföldy, Wereldbibliotheek, 400 blz., € 29,99 (e-boek € 14,99).
(lk)
ua/an/23 j
****
De Amerikaanse filosofe Susan Sontag noemde László Krasznahorkai ooit de meester van de apocalyps. In de imposante romans van de 70-jarige vervaarlijk uitziende Hongaar, die in 2015 de International Booker Prize voor zijn hele oeuvre ontving en al jaren wordt getipt als Nobelprijswinnaar, is wel vaker sprake van een dreigende ondergang. Die verstikkende sfeer is terug te vinden in het door Béla Tarr verfilmde 'Satanstango' (2012) en in 'Oorlog is oorlog' (2022). Ook in zijn roman 'Herscht 07769', de vijfde die in het Nederlands is vertaald, loert de apocalyps om de hoek. De simpele spierbundel Florian Herscht raakt bezeten van het idee dat het einde der tijden nabij is. Hij stuurt brieven naar bondskanselier Angela Merkel om haar te waarschuwen. Herscht woont in de fictieve Duitse plaats Kana, een mistroostig stadje in verval waar een groep nazi's zich op een oorlog voorbereidt. Een stadje waar de vooruitgang op zich laat wachten en complottheorieën flink kunnen woekeren. Krasznahorkai staat bekend om zijn duizelingwekkende proza. Zijn zinnen meanderen vaak paginalang voort, hij deinst er niet voor terug om binnen één zin van perspectief te veranderen, en aan witregels heeft hij een broertje dood. Maar deze roman bestaat uit één lange zin die zich over een kleine vierhonderd pagina's uitstrekt, vol zich vertakkende verhaallijnen en grote en kleine personages, die zich aanvankelijk als een muur opwerpen. Een punt hier en daar zou het verhaal geen kwaad hebben gedaan, maar Krasznahorkai voert je met zijn bedwelmende stijl wel mee in de akelig realistische nachtmerrie die 'Herscht 07769' is. Weinig woorden, veel daden, zo omschrijft Florian de groep neonazi's waar hij mee optrekt. Hun leider, de Boss, heeft zich over Florian ontfermd toen hij uit een tehuis kwam. Alles heeft Florian aan de Boss te danken: zijn werk, zijn flat. Florian is geen neonazi, hij heeft weinig op met het peloton, maar hij is ook alleen op de wereld, en ziet de Boss als een vaderfiguur. In Kana neemt het geweld toe, er zijn explosies en er vallen doden, de neonazi's jagen de inwoners de stuipen op het lijf. Er wordt een troep wolven gesignaleerd, er gaat een virus rond, het voedt de angst en de wanhoop. Krasznahorkai laat zien hoe uitzichtloosheid tot waanideeën leidt en hoe degenen die de apocalyps het meest vrezen, ervoor zorgen dat er daadwerkelijk een catastrofe plaatsvindt. Moeilijk? Laten we spreken met de Booker-jury: 'Moeilijk zoals Beckett moeilijk is, en Dante.'
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.