Het verhaal van de zoon
Marie-Hélène Lafon
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Vleugels, © 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : NAMU |
Jeroen Dera
il/pr/30 a
'Bestaat het woord waarlijk in de wereld?' Het is een vraag waarmee je een filosofisch essay zou kunnen openen. Of een gedicht, bewijst de Waalse dichter Yves Namur - toepasselijk genoeg geboren in Namen. Jan H. Mysjkin vertaalde zijn 'denkende poëzie' naar het Nederlands.
Die 'denkende poëzie' beslaat, zo vermeldt Mysjkin in zijn verhelderende nawoord bij de prachtig uitgegeven bloemlezing Wat ik mogelijk heb gedaan, de tweede fase in Namurs dichterschap. De eerste fase, van zijn debuut in 1971 tot het productieve jaar 1990, karakteriseerde de dichter zelf als 'laboratoriumwerk'. Het ging daarin niet om 'zingeving of zoeken naar zin', maar om 'sleutelen aan de taal'. De gedichten uit de periode 1992-2012 waarvan Wat ik mogelijk heb gedaan de hoogtepunten presenteert, hebben wel die zingeving tot doel. Het zijn filosofisch georiënteerde reflecties op de fundamentele vragen van het bestaan: wie ben ik, wie is de ander, wat is de wereld, wat is de taal, wat is werkelijk? Of, om het met die openingsregel te zeggen: 'Bestaat het woord waarlijk in de wereld?'
Namurs 'denkende poëzie' levert tastende gedichten op, mijmerende zoektochten naar de essentie van het leven zonder dat de dichter werkelijk in die essentie gelooft. In die zin streeft poëzie iets onmogelijks na - Namur zelf noemde het genre niet voor niets ' cet art de l'impossible'. In zijn nawoord brengt Mysjkin Namurs poëtica in verband met het denken van voorgangers die de dichter (die tevens arts is) bewonderde, zoals Rainer Maria Rilke, Paul Celan, Edmond Jabès en Roberto Juarroz. Wat het Nederlandse taalgebied betreft doet Wat ik mogelijk heb gedaan intussen bijzonder sterk denken aan de latere poëzie van Hans Faverey, die evenals Namur met 'laboratoriumwerk' begon (al waren Favereys gedichten uit de late jaren 60 en 70 beslist experimenteler dan die van Namur) en een ontwikkeling doormaakte naar filosofische poëzie over tijd en existentie. Met Faverey heeft Namur een fascinatie voor presocratische denkers gemeen, maar ook een focus op leegte, die mede tot uitdrukking komt in het functionele gebruik van het wit in zijn poëzie.
Hoe uitgekiend Namur het wit in zijn teksten gebruikt, blijkt bijvoorbeeld uit dit gedicht:
De uitwissing zou gedicht worden.
Zo
Zou de blauwe steen opnieuw blauwe steen worden
En de boom het blad van de boom.
Zo
Zou de tijd de onberoerde tijd binnentreden,
Alsook de onberoerbare tijden.
Misschien daar zou
Het gedicht misschien groeien,
Tussen de uitwissing
En de adem van de uitwissing.
Misschien daar.
In het rijkelijk aanwezige wit wordt de 'uitwissing' waar Namur over schrijft bij uitstek zichtbaar, of zelfs voelbaar, alsof die uitwissing daadwerkelijk 'ademt'. Kenmerkend voor Namurs stijl zijn ook de nadruk op het tentatieve ('Misschien daar') en het paradoxale - de 'blauwe steen' wordt opnieuw een 'blauwe steen', alsof die blauwe steen tijdelijk niet blauw was. Het is in dat spanningsveld van mogelijkheden en onmogelijkheden dat poëzie ontstaat.
Die poëzie heeft in zekere zin ook een conserverende functie: als we de uitwissing kunnen fixeren in een gedicht, dan kunnen we het blad van de boom redden uit de klauwen van het verval. Die gedachte heeft iets hoogdravends, maar Namur is beslist geen dichter zonder relativeringsvermogen. In De droefenis van de vijgenboom (2011) spreekt hij hoogstpersoonlijk een dichter aan, met een vraag die er niet om liegt: 'Maar jij, dichter van het petieterige en het nietige, / Zul je op een dag waarlijk weten wat te leven is, // Eindelijk te leven buiten het gedicht?' Het leest als nietsontziende zelfreflectie die de zoektocht naar waarheid ter plekke ironiseert. Daarmee tilt Namur zijn werk onmiskenbaar naar een hoger niveau, zoals ook gebeurt wanneer de dichter een reeks metafysische reflecties ('Hoeveel kringen omringen de tijd, / De mensen of de dood?') afsluit met regels die lucht geven: 'En soms vraag ik me af wat te doen / Als het plotseling zou gaan regenen in het gedicht.'
Aan het begin van Wat ik mogelijk heb gedaan verwoordt Namur de gedachte dat hij 'oneindig alleen' is in zijn poëzie en beschrijft hij zijn stem als 'de echo van iets van niets'. Het doet denken aan een dolende in een oneindige poëtische woestijn, die vruchteloos roept naar mirages en fata morgana's. Als deze poëzie echter iets is, dan is het een gesprek: met collega-dichters, zowel dode als levende, en bovenal met lezers die worden uitgenodigd om mee te denken en mee te ademen - nu ook in het Nederlands.
Vertaald door Jan H. Mysjkin, Vleugels, 132 blz., 23,95 €.
Albert Hagenaars
Vreemd, de Waalse dichter Yves Namur (1952, Namen) publiceerde al tientallen bundels, won diverse prijzen en poëzie van zijn hand werd veelvuldig vertaald, maar toch verscheen nu pas een keuze uit zijn werk in het Nederlands, vertaald en toegelicht door Jan H. Mysjkin. Deze selectie, helaas niet ook in het Frans weergegeven, richt zich op de zgn. tweede periode in Namurs oeuvre, 1992-2012, die hijzelf de tijd van de 'denkende poëzie' noemt. Het werk uit de betreffende zes bundels zal vanwege de eenvoudige woordkeuze, indringende vragen en verbindingsdrang meer mensen aanspreken dan alleen door de wol geverfde poëzielezers, wat niet betekent dat het gemakkelijk te doorgronden is. Elk gedicht zuigt je een werkelijkheid in, die zich ook vertakt naar het gedachtegoed van geestverwante dichters (o.a. Rilke en Celan) en filosofen (o.m. Parmenides en Empedocles). Tal van strofen kunnen vanwege de gebalde zegging en symboliek met gemak op zich staan: 'Zei de boom: ‘De weg wordt niet gekozen, / De weg kiest.’ // Daarop zweeg hij, / Zoals nu ook de steen of de bijl zwijgt.' Hier kun je verrassend veel kanten mee op! Aanbevolen vanwege de kwaliteit, de toegankelijkheid en het culturele belang van de dichter.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.