Kwaad bloed
Henk van Straten
Henk van Straten (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh & Van Ditmar, © 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : VANS |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh & Van Ditmar, © 2020 |
VOLWASSENEN : ROMANS : VANS |
Bo Van Houwelingen
ua/an/30 j
Mannen die het moeilijk hebben, ze zijn nooit ver weg. Zeker niet in de literatuur, waarvan een aanzienlijk deel gaat over mannen die zich niet thuis voelen in hun leven, wereld of tijd. Het beste moderne voorbeeld is het werk van Michel Houellebecq, die het patent heeft op eenzame, sneue figuren met een kansloze positie in de maatschappij.
In eigen land hebben we Henk van Straten (1980). Ook in zijn werk is de hoofdrol voor de 'mislukte' man. Soms is dat de schrijver zelf - denk aan zijn scheidingsperikelen in Berichten uit het tussenhuisje - en anders zijn het zijn hoofdpersonages wel. Vorig jaar verscheen Kwaad bloed, waarin een verbitterde zoon zijn ouders gruwelijk straft omdat ze hem niet hebben geleerd een echte man te worden. Deze spannende novelle was het eerste deel van Van Stratens 'wittemannentrilogie' en zijn nieuwe roman, Ernest Hemingway is gecanceld, is deel twee.
Een trilogie in het leven roepen waarmee je de witte man expliciet als thema benoemt, suggereert dat er iets speciaals aan de hand is met witte mannen en dat je daar als schrijver zó veel over te zeggen hebt dat je er drie boeken aan wilt wijden. Het schept verwachtingen.
De witte man van dienst in deze roman is een niet bij naam genoemde fotocurator en fotograaf met wie het niet goed gaat. Zijn dak lekt en hij ziet hierin een droeve metafoor voor zijn eigen gesteldheid: 'Het druppelde in mijn hoofd. Mijn hoofd was lek.' Gelukkig is daar dakdekker Ronnie, die nogal voortvarend zijn leven binnenstapt. 'Alsof hij niet alleen mijn dak maar ook mij als mens kwam repareren. Of als man.'
Die laatste toevoeging - 'als man' - is essentieel. De hoofdpersoon legt zichzelf voortdurend langs een 'mannelijke' meetlat om te zien hoe hij presteert. Niet goed, natuurlijk. Want hij is zijn hond niet de baas, hij kan zijn dak niet repareren, zijn vrouw is bij hem weg, hij gebruikt antidepressiva, hij heeft geen succes als fotograaf, hij wordt gepiepeld op zijn werk (door een vrouw!), hij kan niet goed fileparkeren, enzovoort.
Goddank heeft dakdekker Ronnie, praktisch, nuchter, goed met z'n handen, goed met honden - overduidelijk wél een echte man, dus - de oplossing: middeleeuws zwaardvechten. En inderdaad, nadat de witte man met zijn denkbeeldige zwaard denkbeeldige vijanden in stukken heeft staan hakken, leeft hij helemaal op. Zijn mannelijkheid is hersteld. Met alle gevolgen van dien.
Van Straten reduceert het man-zijn tot een competitie waarin het vooral draait om eer, respect en al dan niet gekrenkte trots - kernwaarden in een mannenleven, blijkbaar. Is dat niet wat al te simplistisch? Je zou denken dat er wel meer over mannelijkheid te zeggen valt: niet eerder stond het begrip zo ter discussie, niet eerder werd de positie van de (witte) man zo kritisch bevraagd als in deze tijd. Het zou interessant zijn als een schrijver die tendens, en de gevolgen daarvan, in een roman zichtbaar maakt en uitdiept.
Van Straten doet dat niet. Ernest Hemingway is gecanceld bestaat vooral uit het vermoeiende gejammer van een ongelukkige man. Het gaat vaak over zijn ex. 'Voor mijn gevoel heb ik altíjd al de last van mijn eigen defecte, zware ziel rondgesjouwd, al zolang als ik me kan herinneren, maar sinds Femke is dat een groot houten kruis geworden.' Ook denkt hij vaak aan een vriend die zelfmoord pleegde: 'Semmie, die ik soms hoorde fluisteren: kom, volg.' Een dode vriend en een scheiding, het zijn twee grote drama's en toch laten ze de lezer onverschillig omdat de hoofdpersoon zelf alle gevoel al opslokt met zijn eindeloze klaagzang.
Verder mokt hij over de standaarddingetjes waarover de stereotiepe witte man graag mag mokken: dat je tegenwoordig ook helemaal niets meer mag zeggen, dat het maar een grapje was, dat dat meisje er toch echt zélf om vroeg, en dat mannen in het nadeel zijn want ze doen alle levensgevaarlijke beroepen, krijgen vaker kanker en plegen vaker zelfmoord dan vrouwen - dus.
De gewaagdere uitspraken doen anderen: een zwarte collega van de witte man houdt een pagina's lange monoloog over hoe het allemaal wel meevalt met racisme en de zwaardvechttrainer mag een speech houden over het drama van open grenzen, feminisme en cultuurrelativisme. Verder dan de gebruikelijke leuzen gaat het eigenlijk niet. Bij alles krijg je het gevoel het al eens eerder te hebben gehoord of gelezen.
Hoewel Van Straten heus wel kan schrijven - vlot, hier en daar een mooie formulering, grappig soms ook - slaagt hij er niet in tot originele gedachten of observaties te komen over zijn plechtig verkozen thema. Geen prikkelende analyses, geen nieuwe inzichten, geen ontroering. Bestaat dé witte man eigenlijk wel? In Ernest Hemingway is gecanceld lijkt hij niet meer te zijn dan een opeenstapeling van clichés. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest. De witte man verdient beter.
**
Nijgh & Van Ditmar; 286 pagina's; € 21,50.
Vorig jaar verscheen het eerste deel van de 'wittemannentrilogie' van Henk van Straten: de spannende novelle Kwaad bloed.
Marnix Verplancke
ua/an/06 j
De twee mannen die de verteller uit Henk van Stratens nieuwste roman in bovenstaande zin voor de deur ziet staan, zijn Ronnie en Bas van Boekel, vader en zoon, en allebei dakwerkers. Bas heeft een boodschap op het antwoordapparaat ingesproken, zegt hij, en hier zijn ze dan, waarna ze aan de keukentafel van de verteller uitgebreid koffie beginnen te drinken en die tot zijn ontsteltenis moet meemaken dat Julio Iglesias (de notoir eigenzinnige en stront vretende Spaanse dobermannpincher die zo genoemd werd omdat hij zo langdradig kan zingen als hij zich eenzaam voelt) meteen het kopje buigt voor Ronnie.
Er is iets met de verteller, beseft de vader- dakdekker al gauw, en inderdaad, de man is gescheiden en durft geen nieuwe relatie meer aan, gaat gebukt onder een depressie en ziet zich steeds verder in het nauw gedreven door de woke tendenzen die in het museum waar hij curator is de bovenhand dreigen te krijgen. Dat hij een fototentoonstelling over Ernest Hemingway heeft opgezet waarin hij vragen stelt over de veranderende standaarden waaraan we mannelijkheid afmeten, valt absoluut niet in goede aarde – zie ook de titel van het boek. Nee, beslist zijn overste, door wier aderen acht procent Indonesisch bloed stroomt en die zich daarom een stuk beter voelt dan haar blanke medewerkers, die curator kan maar beter vervangen worden door een gekleurde vrouw. En dus zegt de verteller geen nee wanneer Ronnie en Bas hem meenemen naar een partijtje middeleeuws zwaardvechten, waarin mannen hun agressie kwijt kunnen.
Ernest Hemingway is gecanceld biedt een satirische en soms ronduit cynische kijk op het wokedenken. De scène waarin een vrouw Willem, de dertienjarige zoon van de verteller, op het hart drukt dat hij tijdens de BLM-manifestatie niet mag huilen omdat zijn witte tranen beledigend zijn voor zwarten is tekenend. Maar meer dan dat gaat het boek over de wankele positie van de hedendaagse man, die constant kop van Jut is en niet weet welke brandjes eerst te blussen zonder daarbij zelf brandwonden op te lopen.
****
Nijgh & Van Ditmar, 288 blz., € 21,50.
Jelmer Soes
Deze roman is het tweede deel van wat de auteur (1980) de ‘Witte mannen-trilogie’ noemt. Na de mini-gijzelingsthriller ‘Kwaad bloed’* staat nu opnieuw een in het nauw gedreven witte man centraal. De, als enige naamloze, hoofdpersoon, fotocurator in een museum, ziet zijn tentoonstelling over Hemingway ‘gecanceld’ worden door activisten die in protest komen tegen de te masculiene schrijver. Daarnaast is de hoofdpersoon uit de gratie geraakt door een klacht tegen hem over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zijn leven is tamelijk vastgelopen als op een dag dakdekker Ronnie van Boekel en diens zoon in zijn leven verschijnen. Zij nemen hem mee naar een les middeleeuws zwaardvechten, waar hij in gedachten de vijanden in zijn leven aan het zwaard rijgt. Als hij op een dag daadwerkelijk met dat zwaard een misdaad begaat en in de cel belandt, vindt hij daar zijn geluk en berusting. Een rijk boek dat optimaal de tijdsgeest anno 2020 raakt, actuele maatschappelijke kwesties aan de kaak stelt, en vooral de zo lang voor lief genomen normen en waarden van de witte heteroman bevraagt. Nieuwe Nederlandstalige literatuur, waarin vele actuele thema’s zoals #metoo, Black Lives Matter en social justice aan de orde komen.
Rob Schouten
ua/an/09 j
Het tweede deel van Henk van Stratens zogeheten Witte mannen-trilogie heet Ernest Hemingway is gecanceld. En waarom is Hemingway gecanceld? Omdat hij een witte macho was uit een wereld die bij nader inzien niet meer deugt.
Ook de hoofdpersoon in Van Stratens boek (opzichtig niet Van Straten zelf, zwaar getatoeëerd, terwijl zijn protagonist tattoos juist haat) is een witte man en een boze ook. Maar een macho is hij niet, integendeel, hij is een onzekere weifelaar die niet weet wat hij van de wereld moet vinden, die twijfelt aan zichzelf, een intellectuele loser, een mislukt fotograaf en museumcurator, gescheiden vader van een zoon die, vreest hij, ooit dezelfde kant op gaat.
Tot Ronnie van Boekel in zijn leven komt, een eenvoudige dakdekker die met zijn zoon Bas de wankelmoedige curator zo ver weet te krijgen dat hij op middeleeuws zwaardvechten gaat. En al blijkt dat een extreem-rechts clubje met neo-nazistische sympathieën, hij steekt er toch wat van op: in gedachten verslaat hij al zijn tegenstanders met zijn zwaard, van zijn ex tot en met een meisje dat hem er vanwege vermeende #MeToo-praktijken bij heeft gelapt. Tot hij in het echt een vijand met zijn houten zwaard vermoordt en in de cel belandt, waar hij het ware geluk ervaart en als een zenboeddhist tot rust en inkeer komt.
Genoeg te doen in Van Stratens roman, zeker gezien het feit dat de hoofdpersoon een angstig watje is, maar de kern is, geloof ik, dat de schrijver hedendaagse problemen aan de kaak stelt. Dit is een boek vol tijdgeest en sociaal bewustzijn dat je vol herkenning leest. Zo krijgen we ideeën te horen over Black Lives Matter, over de #MeToo-beweging, over de links-rechtsdiscussie. Een geëngageerd boek zou ik Ernest Hemingway is gecanceld niet willen noemen, maar actueel is het wel.
Onze hoofdpersoon weet het ook allemaal niet. Moet hij echt 'tot slaaf gemaakte' zeggen in plaats van 'slaaf', heeft hij het jonge meisje dat hem versiert werkelijk onrecht aangedaan, overdrijft de BLM-beweging niet? Hij heeft eigenlijk geen mening over alles wat er persoonlijk en sociaal op hem afkomt, maar wordt er wel door verpletterd.
Tegenover hem staan personen die steviger in hun schoenen staan, zoals de pragmatische dakdekker en zoals zijn zwarte collega Jeffrey die genuanceerde ideeën over het vermeende racisme van de Amerikaanse politie ventileert. Dit is niet alleen een roman over brandende kwesties, maar ook een waarin de waarden van de witte man, het meest onder vuur liggende species van onze tijd, nadrukkelijk worden geteld en gewogen.
Van Straten heeft voor zijn sociaal-politieke inzichten vruchtbaar leentjebuur gespeeld bij verschillende non-fictie-auteurs (hij noemt ze netjes in zijn verantwoording) maar een traktaat is zijn boek daar niet van geworden, daarvoor staat de halfzachte natuur van zijn hoofdpersoon te zeer in het middelpunt. Geplaagd door overmatig veel schuldbesef en wankelmoedigheid ploetert hij door een ongrijpbaar bestaan.
Hij heeft als enige in het boek geen naam en dat is geen toeval, hij is een nobody met wie je je niet makkelijk identificeert; persoonlijk had ik moeite zijn overwegingen en daden te volgen, maar een ding staat in dit boek vast: 'het Avondland', de westerse, witte cultuur die deze sukkelende denker heeft voortgebracht, staat 'in de uitverkoop' en niemand lijkt het nog te willen hebben.
Nijgh & Van Ditmar, 288 blz. € 21,50.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.