Grensgebieden
Gerald Murnane
Gerald Murnane (Auteur), Wim Boevink (Inleider), Thijs van Nimwegen (Vertaler), Sander Grasman (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Signatuur, 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MURN |
Roderik Six
rt/aa/11 m
Een globetrotter kun je de Australische auteur Gerald Murnane niet noemen. Sinds de dood van zijn vrouw in 2009 heeft hij zich teruggetrokken in Goroke, een gehucht waar bij de laatste volkstelling 299 zielen werden geturfd. Naar eigen zeggen heeft hij nog nooit gevlogen en verlaat hij zelden de staat Victoria. Af en toe doet hij de bar in een lokale golfclub, en verder slijt hij zijn dagen aan zijn schrijftafel, omringd door zijn archief, waarin hij al jarenlang verzonnen paardenraces bijhoudt.
Enige schrijfmanie is hem niet vreemd. In een briefwisseling met de Amerikaanse essayist en fotograaf Teju Cole (opgenomen aan het einde van dit boek) beschrijft hij gedetailleerd de steensoort waaruit zijn werkkamer is opgetrokken en geeft hij met enige trots toe dat zijn langste brief ooit op twintigduizend woorden afklokte. Dat komt neer op een halve roman. Ligt ook nog in een kast: een opsomming van alle personen voor wie hij ooit een boontje heeft gehad, ongeacht of hij de mensen in kwestie ooit ontmoet had. Die liefdeslijst telt zeventigduizend woorden.
In zijn fictie springt hij echter spaarzaam om met taal. De vlakte , oorspronkelijk in 1982 verschenen en nu pas in het Nederlands vertaald, telt amper 160 pagina’s, maar heeft een haast onmetelijke diepgang. Terwijl Murnane echo’s van Kafka en Beckett oproept, laat hij zijn verteller, een regisseur die een film wil draaien over de Australische vlakte, verzinken in een labyrint van gedachten over de leegte, de ruimte en de immer onbereikbare horizon. Jarenlang zal de regisseur in het landhuis van zijn weldoener verblijven, verdwalend in eindeloze bibliotheken, hunkerend naar een spookachtige vrouw, piekerend over de ideale manier om het landschap cinematografisch recht te doen. Stel u Sisyphus voor, maar dan in een woestijn, en zonder rots om te rollen.
Zijn medepersonages zijn haast absurde constructies. Blijkbaar wemelt het Australische binnenland van obsessieve dichters die verbeten stijlwedstrijden uitvechten, van bakkeleiende filosofen en door heraldiek bezeten landeigenaars. Niemand lijkt er gelukkig maar niemand denkt eraan om te vertrekken, en het enige wat hen schijnt te binden is een blinde haat tegenover kustbewoners. Misschien zijn zij de rotsen, wanhopig op zoek naar een duwende hand.
De vlakte geeft niet meteen al zijn geheimen prijs – daarvoor dringt een tweede lezing zich op – maar wie wil ervaren hoe taal als een fata morgana kan aanvoelen, is bij Murnane aan het juiste adres.
****
Signatuur (oorspronkelijke titel: The Plains), 160 blz., € 21,99.
Karlo Keersmaekers
Een ik-figuur komt aan in een stadje op de vlakte en bestudeert de cultuur van de ‘plainsmen’. De bedoeling van de man is daarover een film te maken, die hij de titel ‘Het binnenland’ zal geven. Regelmatig zakken aristocratische landeigenaars af naar het stadje. Zij roepen inwoners op voor een kort gesprek. Nadien beslissen ze of ze de kandidaat al dan niet in dienst nemen om het door hen voorgestelde project uit te voeren. Het lukt de man. Hij reist af naar het landgoed, werkt er aan zijn scenario en maakt kennis met het leven van de landeigenaar. Gerald Murnane (1939) is een Australische schrijver. Het boek dat oorspronkelijk in 1982 verscheen, is zijn enige boek dat in het Nederlands vertaald werd. De vlakte ‘… is eenvoudigweg een handige bron van metaforen …’ (p. 130) Met deze omschrijving geeft de auteur de essentie weer van dit wonderlijke boek. Het boek leest niet gemakkelijk omdat telkens weer het thema van de vlakten en de verschuivende horizon, net als dat van de geest, eindeloos veranderlijk is, oneindig uitgestrekt en in wezen ongrijpbaar. Het boek is geen echt verhaal, eerder beschrijvingen die ruimte geven voor interpretatie en/of meditatie. Mogelijk een interessant boek voor leesgroepen of ervaren lezers.
Abdelkader Benali
ru/eb/29 f
De lange zinnen van Gerald Murnane rollen als machtige golven over me heen, ik weet bij elke zin niet waar die me aan het einde brengen zal. Des te verbazingwekkender wordt het wanneer ik erachter kom dat deze barokke taal door de schrijver met een vinger bij elkaar is getypt! U leest het goed, niet twee vingers, maar slechts een. Terug in het boek voel je de zwaarte van die arbeid, de traagheid ervan, de waanzin ervan.
Juist bij dit gebeeldhouwde proza komt het aan op een heel precies vertalen, de vertaler moet zich als het ware de denktaal van de auteur eigen maken om de volheid van de zinnen recht te kunnen doen, dat stroperige dat er ook in zit kan niet snel vertaald worden. De vertalers zijn daarin geslaagd. Hoe recenseer je een roman die zich in drie regels laat samenvatten, want het vindt plaats in een ingeslapen stadje in de binnenlanden van Australië, in het boek aangeduid als de vlakte, waar een filmmaker zich aandient in de hoop op een dag een film te kunnen maken over de vlakte. In afwachting van audiëntie bij de landheren die hij wellicht zal kunnen verleiden om deel te nemen aan de film, luistert, observeert en wacht de filmmaker. Er wordt wat afgepraat door het achterdochtige en masculiene herenvolk. Onderwerp van gesprek is wat de vlakte betekent voor deze mensen; stuk voor stuk worstelen ze met de leegte ervan, de grootsheid ervan, de immensiteit die alles wat neigt naar cultuur lijkt te bespotten. Tegen de achtergrond van die uitgestrekte wereld laat Murnane zien dat alles wij mensen maken op z'n best een magere poging is om te komen tot betekenis. De vlakte wint altijd.
De landheren, hoewel boers en hovaardig, praten als Romeinse filosofen over de nut en nadelen van de vlakte, de onmogelijkheid om eraan te ontsnappen, de onmogelijkheid om ermee samen te vallen.
Murnane was een onbekende schrijver die de afgelopen jaren in het Engelstalige gebied is ontdekt. 'De vlakte' is al van 1982, maar via de tamtam van schrijvers als Coetzee en Teju Cole heeft het zijn weg naar een breder lezerspubliek gevonden. Wat we weten van Murnane is dat zijn fascinatie voor de vlakte niet geheel aan de verbeelding is ontsproten. Een mooi profiel in The New York Times wekte mijn nieuwsgierigheid naar deze schrijver woonachtig te Gorkake, een gehuchtje van tweehonderd inwoners in het zuidoosten van Australië, een kruimel op de rand van het tafellaken, waar hij zich al decennialang geleden heeft teruggetrokken. Murnane reist niet, vliegt niet, geeft geen lezingen en gaat elke avond op tijd naar bed. Een conferentie rond zijn werk moest in zijn dorp georganiseerd worden, hij vertikte het om zijn leefgebied te verlaten.
Het lezen van 'De vlakte' deed me denken aan het werk de Argentijnse schrijver Borges en de Italiaan Calvino, in hun gretigheid naar het verzinnen van nieuwe, mysterieuze werelden waar de verbeelding vrij spel heeft, werelden waarin de dingen toch net wat even anders gaan dan je denkt. In die verwarring ontstaat ruimte voor verwondering, verbazing en soms ook ergernis, wanneer de zoveelste verwachting toch niet wordt ingelost - literatuur van de bovenste plank eigenlijk, zo speels de grenzen van de verbeelding zoeken.
Zoals Borges en Calvino nooit een breed publiek zullen aanspreken, zal dat ook gelden voor Murnane, hij zal dat vast niet erg vinden. Daar is zijn werk dan te weinig romanesk voor, er is geen verhaallijn, karakterontwikkeling of opzichtig gebruik van literaire trucjes om de lezer te laten meeleven met de held van het verhaal. Het grootste deel van het boek wordt opgevuld met wachten. De vergelijking met Beckett die Teju Cole legt is daarin gerechtvaardigheid omdat ze beiden de mens bezien als gast in wachtruimte waar na verloop van tijd het wachten geen doel meer hoeft, maar doel op zich is geworden. Ik vind het altijd wel fijn wanneer het boek mijn geduld op de proef stelt en me toch weet te verbazen, al begrijp ik niet altijd wat er staat, maar je voelt wel de vingers van Murnane tikken, we zijn aanwezig bij het moment dat de roman zichzelf schrijft en je voelt de overgave van de auteur aan dit moment, hij schrijft als het ware de zinnen achterna, mompelend, indirect, met omwegen.
Een roman die geen antwoorden biedt, wel bewondering afdwingt. Na 160 pagina's intensief zinnen lezen sla je dicht, zonder een jota dichter bij het geheim te zijn gekomen. Ik denk dat de roman gaat over verlossing en hoe we in afwachting van verlossing onze eigen verhalen en mythes creëren om de tijd tot dat moment mee te doden. De vlakte van de mensheid ligt in hem, eindeloos diep en ver, je hoeft geen vliegtuig te pakken om er te geraken.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.