Wat er gebeurde in het gekkenhuis
Eda Kriseová
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Voetnoot, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : KRIS |
Erwin van Klinken
Tragikomische verwordingsroman uit 2007, die zich afspeelt in Tsjechië na de Praagse lente van 1968, die het begin was van 20 jaar communistische censuur. Het verhaal gaat over een historicus die een zelf geschreven boek wil publiceren, maar tegen de censuur van het regime oploopt. Hierop vraagt hij zijn buurvrouw het onder haar naam te publiceren. Na een succesvolle publicatie krijgt zij alle aandacht en verandert ze van een timide vrouw in een gewaardeerd en gelauwerd burger. Het omgekeerde gebeurt met de schrijver, hij kwijnt weg en zijn aanvankelijke minachting tegenover de vrouw slaat om in radeloze devotie. Deze innerlijke crisis staat centraal in het boek. Hij probeert van alles om haar voor zich te winnen, bespiedt haar lange tijd door een deurspionnetje en overschrijdt alle morele grenzen. Het boek heeft een autobiografisch element, Kriseova heeft ook zelf 20 jaar niet mogen publiceren. Het boek is uiteindelijk voltooid en gepubliceerd na het einde van deze censuur tijdens de Fluwelen Revolutie van 1989 en nu in het Nederlands vertaald. Nummer 28 in de Moldaviet-reeks met Tsjechische werken van de Stichting Voetnoot.
Yolanda Entius
em/ov/30 n
Een goede pocket deed, voor de komst van de smartphone, bij mij ook echt dienst als pocket: een boekje dat je in je zak kunt stoppen. Jarenlang waren de gele boekjes van het Duitse Reclam favoriet. Die waren zo klein dat ze zelfs in de binnenzak van je colbertje pasten: zo had je altijd wat te lezen. Zó klein zijn ze niet, de boekjes uit Moldavietreeks van uitgeverij Voetnoot, mooi zijn ze wel: uniform uitgegeven boekjes met pareltjes - Moldaviet is een edelsteen - uit de Tsjechische literatuur. Nummer 1, 'Het gouden hoofd' van Jáchym Topol, verscheen in 2007; onlangs verschenen nummer 28, 'De naam' van Eda Kriseová, en 27, 'Blijf bij ons' van Marek Šindelka.
In Nederland maakte Šindelka naam met 'Anna in kaart gebracht' en 'Metaalmoeheid'. Nu verschijnt 'Blijf bij ons', een kort verhaal uit 2011, sprankelend vertaald door Edgar de Bruin. 'Blijf bij ons' laat zich nog het beste omschrijven als de huwelijkstrip van twee echtelieden die langs elkaar heen praten én neuken. Het is een als in een koortsige roes geschreven verslag van een avondje uit van een televisiepresentator met zijn vrouw en vrienden, en hun verblijf daarna in een vakantiehuisje. Gefortuneerde mensen, werkzaam bij de media, in de kunst of advocatuur. Jong en 'knap'. "Meer kan ik niet bedenken", zegt de presentator brutaal over een van hen.
Schijnbaar moeiteloos trekt Šindelka alle registers open in deze hedendaagse zedenschets waarin een poëtische natuurbeschrijving zomaar kan ontaarden in een bijna cynische kwalificatie van de mensheid als een 'kwaadaardig gezwel'. Er wordt te veel gedronken, ruzie gemaakt; we krijgen een verhaal over een molenaar die 'door de schoorsteen van Buchenwald werd gejaagd', ze doen kroegen aan waar neo-nazi's de Hitlergroet brengen, en er wordt uiteraard flink wat aan gebabbeld. Over kunst die 'zeg maar, op een doodlopende weg' zit. "Er is immers helemaal geen communicatie meer met de toeschouwer, de kunst zit, zeg maar, in zichzelf opgesloten", 'wauwelt' ene Tómaš. Maar in deze gemeenplaatsen schuilt ook het hoofdmotief van Šindelka's verhaal: eenzaamheid. 'Blijf bij ons' is niet alleen een aansporing om niet weg te zappen, het staat ook voor een diep menselijk verlangen. Geen moment overigens de aanvechting gehad te zappen. Wat een wervelwind, deze Šindelka.
Ook Kriseová's 'De naam', in treffend bonkig Nederlands vertaald door Hank Geerts, las ik in één ruk uit. Het verscheen in 2007, maar Kriseová schreef het aan de vooravond van de Fluwelen Revolutie in 1989. Tijd en plaats van handeling zijn het Praag van ná de Praagse Lente waar de Russische tanks in 1968 een einde aan maakten - Kriseová mocht niet meer publiceren. Een lot dat ook de historicus Milan uit Kriseová's novelle treft; die verdient als vrachtwagenchauffeur de kost. Milan heeft een boek geschreven over 'de grote slag bij Hradec Králové', een historische gebeurtenis die de Nederlandse lezer niet veel zegt, maar we begrijpen dat hij zich in bochten heeft gewrongen om het 'wrede en gehate stempel van de klassenstrijd' zoveel mogelijk, maar net niet helemaal, buiten zijn verhaal te houden. En met succes. Het boek wordt aanvaard, alleen de schrijver ervan toch niet.
Hij vraagt daarom of zijn buurvrouw Marie, voor wie hij niets dan minachting voelt, haar naam wil lenen aan zijn boek. Ze gaat al te graag akkoord. Het boek komt uit, Marie wordt uitgenodigd voor een tv-programma. Ze bloeit onder alle aandacht zo op, dat Milan verliefd op haar wordt. Maar ook hij ondergaat een gedaanteverwisseling - de andere kant op, uiteraard. In een grauw decor voltrekt zich een komisch en onontkoombaar schaakspel tussen de schrijver en de pseudo-auteur, waarbij Kriseová haar held stap voor stap naar het tragikomische einde voert.
Stop maar in uw zak dus, zo'n Moldavietje, en geniet, terwijl u op een guur perron op die verlate trein wacht.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.