Misdaad en straf
Fjodor M. Dostojevski
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Van Oorschot, © 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BOLA |
Wim Fievez
De roman bestaat uit twee brieven, beide geschreven vanuit het perspectief van een grootvader. In de eerste legt de opa, homoseksueel, slavist, globetrotter en ook anderszins een typische hippie, in een brief aan zijn kleinzoon uit hoe het toch is gekomen dat hij zo'n ondergeschikte rol heeft gespeeld in de problematische opvoeding van zijn zoon. De verantwoording daarvoor legt hij volledig bij zijn ex-vrouw, die hem uit gevoelens van wraak een normale omgang met zijn zoon totaal onmogelijk zou hebben gemaakt. Zijn vertelling houdt zich aan de grote lijnen; het gaat om heftige emoties maar het verhaal blijft desalniettemin op een afstand. Opa waant het gelijk aan zijn kant. In de veel kortere tweede brief richt de grootvader zich tot de moeder van zijn kleinzoon en doet ook bij haar zijn beklag over het feit dat zij er alles aan doet haar zoon uit zijn beurt te houden. De geschiedenis lijkt zich te herhalen. Is het noodlot? Nee, vaderinstinct en genetische voorbestemming. Autobiografische inslag, voor sommige lezers waarschijnlijk veel herkenning. De auteur (1951), een zeer geprezen vertaler van Russische literatuur, publiceerde in 2014 zijn eerste roman 'De zachte held'*.
Rob Schouten
rt/aa/31 m
Gefrustreerde (groot)vader wil (klein)zoon terug. Dat is geloof ik de kortst mogelijke samenvatting van Hans Bolands 'Vaderinstinct'. Boland, slavist, vertaler van onder meer Dostojevski en winnaar van de Martinus Nijhoffprijs, maakt van zijn hart geen moordkuil. Hij is na de vechtscheiding met moeder Anna en vervolgens afkeer jegens schoondochter Ciska (geen idee of de namen echt zijn, maar er staat nergens dat dit een roman is) zijn zoon Domenico en zijn kleinzoon Trampie (troetelnaampje) kwijtgeraakt en hij is vastbesloten ze terug te winnen. Daartoe schrijft hij, na ongetwijfeld lang geworstel in de werkelijkheid, twee brieven, een aan Trampie waarin hij uitlegt wat er allemaal gebeurd is en een aan Ciska, waarin hij haar rol in de verwijdering aan de kaak stelt.
De verteller, kind van de hippiejaren zestig heeft zich door Anna die een kind wilde, het huwelijk in laten lokken, ondanks het feit dat hij homo en polygaam is: het resultaat is Domenico, maar ook een scheiding waar de honden geen brood van lusten. Want ondanks de vrijheid-blijheidgedachte en de verwerping van burgerlijke idealen wil Anna helemaal niet alleen verder, en neemt ze wraak door haar zoon tegen de vader op te zetten. En waar vroeger de kinderen van 'ontrouwe' vrouwen werden afgepakt zijn tegenwoordig de 'ontrouwe' mannen de klos. Dat is het lot van Boland die zijn hele onderneming als volgt inzet: "Ik zal voorzichtig moeten zijn bij het formuleren van de waarheid. Dat is niet gemakkelijk voor iemand met mijn temperament, die als koopman of als diplomaat geen dag zou overleven. Ik wil maar één ding: de waarheid recht doen. Wat heb ik anders aan mijn getuigenis? Schrijf ik het niet in de eerste plaats voor mezelf? En als de waarheid pijn doet is het dan niet in de eerste plaats mijn pijn? Net zo goed als het mijn waarheid is? Mijn woord is voor jouw vader noch voor jou [Trampie-RS] noch voor wie dan ook heilig, maar voor mijzelf wél."
'Vaderinstinct' is de klassieke hartekreet van een wanhopig mens, heen en weer geslingerd tussen het verlangen de waarheid te spreken en dat wat hij verloren heeft terug te krijgen. Wat volgt is een treffend verhaal over de sixties, de naïeve idealen van flowerpower, een jong stel dat naar het platteland trekt om van de (seksuele) vrijheid te genieten, en het in duigen vallen van die droom. Zeer herkenbaar en met een fijn pennetje beschreven door Boland, die echter wel erg voor eigen parochie preekt.
Zoals zijn partner Anna door de scheiding wordt overvallen zo wordt ook de lezer dat, er is eigenlijk geen enkele andere aanleiding dan dat de man het wij-gevoel dat aan hun samenzijn begint te kleven, niet lang verdraagt. En dus vertrekt hij. Volgen boosheid, ruzie over opvoeding, schoolkeuze, alimentatie, kortom de klassieke ingrediënten van een vechtscheiding.
Hoe naargeestig het onderwerp ook, het literaire effect is niet gering: Boland duwt je met je gezicht in de gefrustreerde ziel van de wanhopige vader, zijn woede, zijn moeite om kalm te blijven, zijn verlangen naar contact met zoon en kleinzoon. Hij schrijft ergens, nadat hij zijn kleinzoon in de tijd dat ze elkaar nog wel eens zagen, van het stotteren heeft afgeholpen: "Niets is heilzamer dan vaderinstinct - of het moet opa-instinct zijn." Maar wat hij zijn tegenstanders (de twee moeders) verwijt, de Dostojevskiaanse neiging tot zelfdestructie, geldt ook voor hem zelf. Want zijn apologetische aanval is wars van elke diplomatie. Hij gaat tekeer waar hij tekeer wil gaan en pleegt in de brief aan zijn schoondochter zelfs een soort karaktermoord. Kortom, de lezer is getuige van een strijd op het scherpst van de snede. Maar die lezer wordt vanzelf ook in de rol van rechter en advocaat gedwongen en dan moet hij constateren dat de boze Boland zijn doel voorbijschiet, geen oog heeft voor de ander en zijn eigen rol wel erg vergoelijkt.
Wel prachtige portretjes zoals dit van de mentor van zijn zoon: "Op ouderavonden - die ik nimmer miste - ontving hij je languit achterover hangend op zijn stoel. Hij droeg half dichtgeknoopte overhemden, zodat je zicht had op de lillende, harige speklaag die over zijn broekriem kwabde. Daarbij strekte hij zijn achterpoten in geitenwollen sokken en Hema-sandalen tot pal onder je snufferd."
Het is zeer de vraag of je daar moeders en (klein)zonen mee vermurwt. Lezers wel, en daar gaat het in de literatuur om.
Van Oorschot; 144 blz. € 17,99.
oordeel
Herkenbaar, met fijne pen geschreven, niet heel zelfreflectief.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.