IJstijd : roman
Maartje Wortel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Das Mag Uitgevers, 2016 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : WORT |
Annick Vandorpe
em/ov/18 n
In 2009 debuteerde Maartje Wortel (°1982) met de bundel Dit is jouw huis en vestigde ze meteen haar naam als een nieuwe en eigenzinnige stem in de Nederlandse letteren. Zes jaar en twee romans later keert de schrijfster terug naar haar eerste liefde, het korte verhaal.
Vrolijk zijn de dertien stukken van Er moet iets gebeuren niet te noemen. De personages worstelen met zichzelf, met hun naasten, hun verleden of hun (beperkte) toekomst. De jonge vrouw uit het openingsverhaal 'Het kamp' lijdt aan depressie - al wordt dat nergens met zoveel woorden gezegd - en probeert steeds weer nieuwe behandelingen uit, tevergeefs.
Het jongetje dat in 'Tomer en Elias' het woord voert, moet naar de pijpen dansen van een jaloerse en dominante oudere broer, die minder onschuldig blijkt dan hij zich voordoet. De vrouw uit het titelverhaal heeft een zoon verloren, en zij en haar man zoeken wanhopig naar een manier om verder te leven. Eenzaam in hun verdriet weten ze niet meer hoe ze met elkaar moeten omgaan.
Alledaagse situaties krijgen bij Maartje Wortel iets bevreemdends door haar directe en tegelijk suggestieve manier van vertellen. We buitelen het hoofd van haar personages in en worden gedropt in hun chaotische innerlijke wereld. Hun verslagenheid of stuurloosheid zet ze op ons over zonder uitleg of duiding te geven - het is aan ons om de context te achterhalen.
Glansrijk geeft ze haar vertellers een eigen stem en laat ze hen direct in onze geest opstaan, hoe weinig we ook over hen weten. Vaak ontdekken we pas aan het eind van het verhaal of we met een man of een vrouw te maken hebben.
Samenkomen
Melancholie doordrenkt deze bundel. De personages lijden onder een nijpend eindigheidsbesef, of het nu gaat om de eindigheid van een leven, van een liefdesrelatie of om de kortstondigheid van alles wat ze meemaken. Geliefden en naasten spannen zich in om elkaar te begrijpen, maar worden geconfronteerd met fundamentele eenzaamheid.
Dat samenkomen soms toch lukt, laat de schrijfster zien in 'Het is al gebeurd', waar we opnieuw de man en de vrouw uit het titelverhaal treffen en deze keer in zijn huid kruipen. Hij richt zich tot zijn dode zoon: 'Mijn hele lichaam voelt continu dat er iets is. Het onheilspellende gevoel stroomt als dik bloed door al mijn aderen; en die tijd, al duurt het vaak slechts enkele seconden of minuten dat ik niet kan begrijpen waar dat gevoel vandaan komt, is vele malen erger, echt vele malen erger, dan te weten wat er mis is, hoe erg datgene wat er mis is ook is. Weten dat jij er niet meer bent is makkelijker dan het gemis te voelen en in dat moment tussen slapen en wakker worden wanhopig in mezelf te zoeken waar het gemis vandaan komt.'
Hoop
Maartje Wortel toont haar personages in al hun naaktheid en aandoenlijkheid en legt de pijn van het mens zijn bloot. Dat betekent niet dat Er moet iets gebeuren een zwartgallig boek is. Ze stopt humor in haar proza, houdt de toon licht, en af en toe overrompelt ze ons met een schitterend beeld of een spitse bedenking.
En er is altijd hoop. Hoop op liefde bijvoorbeeld. In 'De schrijver II' doet ze een boekje open over haar voormalige geliefden en haar huidige partner, Marie. 'Ik weet niet zeker of liefde bestaat,' aldus Maartje Wortel, 'ik weet alleen zeker dat je je leven lang kan blijven geloven in iets waarvan je niet zeker weet of het bestaat.'
ANNICK VANDORPE ■
Maria Vlaar
em/ov/20 n
De nieuwe uitgeverij Das Mag gaat het allemaal anders doen. Het werd tijd. Er zijn maar weinig uitgevers die innovatief reageren op de crisis in het boekenvak. Sinds 2010 is de omzet ieder jaar met zo'n 5 procent gekrompen, maar toch is het aantal titels dat op de markt komt groter dan ooit. Uitgeverij Das Mag, opgericht door Toine Donk en Daniël van der Meer, twee jonge redacteuren van het literaire tijdschrift Das Magazin, kondigt dan ook aan dat ze klein wil blijven: tien tot vijftien boeken per jaar. In een paar maanden tijd werd bij drieduizend oprichters, onder wie Arnon Grunberg en cabaretier Arjen Lubach, meer dan 190.000 euro opgehaald. Verder krijg je het e-boek gratis bij het papieren boek. De grootste online boekhandel Bol.com wordt slim de pas afgesneden door de lezer voor hetzelfde geld een luxueuzere editie te beloven als hij rechtstreeks bij de uitgeverij bestelt. Ook dat is innovatie.
De uitgeverij wil, in navolging van de festivals en leesclubs die rondom Das Magazin worden georganiseerd, een 'community vormen' en nieuwe lezers bereiken die daar graag bij willen horen. Uitgevers, schrijvers en lezers werken samen aan de promotie van het boek, is het idee. En de schrijver krijgt daarvoor meer dan bij veel andere uitgeverijen: de royalty's beginnen bij 15 procent van de verkoopprijs, in plaats van de sinds jaar en dag gebruikelijke 10 procent. Dat is aantrekkelijk voor schrijvers, en uitgeverij De Bezige Bij zag er dan al drie verdwijnen naar Das Mag: Charlotte Mutsaers, Maartje Wortel en Walter van den Berg.
Te huur
Maartje Wortel mag de spits afbijten: haar verhalenbundel Er moet iets gebeuren is de eerste boekpublicatie van Das Mag. Is de uitgeverij ook op literair gebied aan het innoveren? Wortel is een van de auteurs die het goed doen bij het festivalpubliek; haar verhalen zijn toegankelijk, haar personages (vaak Maartje Wortel zelf) herkenbaar voor de luisterende hipsters en haar lijzige stemgeluid onderstreept de onderkoelde humor in haar verhalen. Literair gezien is zij de nazaat van realistische schrijvers als Mensje van Keulen.
Dertien verhalen telt de bundel, waarvan een paar die verrassen. Zo is daar het verhaal 'Daar is de hond', waarin de hond van een echtpaar doodgaat en de man dan zelf voor hond gaat spelen. Een absurdistisch tafereeltje dat indruk maakt. Ook geslaagd is 'De vogels achterna', over Ronnie die moeilijk kan focussen en die kwaad is op alles en iedereen, en 'Een honger te stillen' over een oudere vrouw die een etage verhuurt en in ruil daarvoor gestreeld wil worden door de beoogde huurder, een mooi gegeven.
De humor die op een podium werkt, bokst op papier echter nauwelijks tegen de somberte op, en de toegankelijkheid van Wortels verhalen blijkt zich dan tegen haar te keren. Zo verprutst ze het sterke verhaal 'Het is al gebeurd', waarin een vader zijn zoon die zelfmoord pleegde, probeert te bereiken via de voicemail van zijn telefoon die werkloos 'thuis in de keukenla tussen de wijnopeners, scharen, pleisters' ligt, door aan het slot de vader demonstratief zijn eigen berichten te laten afluisteren. In een ander verhaal schrijft Wortel 'Ik was weg. Weg. Dat was ik', voor het geval de lezer het nog niet snapt. En over een opstijgend vliegtuig: 'Alle apparaten moeten worden uitgeschakeld, de tafeltjes ingeklapt, de stoelen moeten terug rechtop worden gezet.' Ja, zo gaat dat. Kan er niets aan de verbeelding van de lezer worden overgelaten?
Navelstaarderij
Andere verhalen gaan over jonge geliefden die tobben met de liefde, en die verrassen niet. Na weer een stuklopende-relatie-verhaal weet je het wel zo'n beetje: het is kennelijk geen feest om te leven in Amsterdam anno nu. Maartje Wortel schrijft niet alleen nogal braaf, maar ook niet beeldend genoeg om te blijven boeien. Schrijven is ook kijken naar de ongerijmdheid van de wereld om je heen, en dat op een nieuwe manier beschrijven.
Het verhaal 'De schrijver II', veruit het langste van de bundel, spant de kroon wat betreft navelstaarderij. Ze beschrijft daarin haar eigen leven, opnieuw getob met geliefden ('Voor mijn toenmalige vriendin K. stopt het verhaal hier'), over hoe zij leeft als schrijfster en welke uitgeversfeestjes ze frequenteert, en hoe haar volgende boek gaat heten:Camping. Redelijk incestueus, zeker als je de opdracht van de bundel tot je door laat dringen: 'Voor Daniël en Toine. Niets zomaar.' Een boek opdragen aan je uitgevers, is dat de innovatie waarop het boekenvak zit te wachten? Of de lezers?
MAARTJE WORTEL
Er moet iets gebeuren.
Uitgeverij Das Mag, 242 blz., 19,95 euro (e-boek inbegrepen).
De auteur: debuteerde in 2009 met een verhalenbundel en schreef daarna de romans Half mens en IJstijd. Zij maakte de overstap van uitgeverij De Bezige Bij naar Das Mag.
Het boek: realistische en licht absurdistische verhalen waarmee ze op podia succes heeft.
ONS OORDEEL: Wortel is een traditioneel realistische verteller die de neiging heeft tot navelstaren, maar die ook onderkoeld en licht ironisch uit de hoek kan komen.
Maria Vlaar ■
Anneke van Ammelrooy
Een terugkerend thema in deze emotioneel vlakke verhalen is de gekozen actie door hoofdfiguren in een bepaalde leeftijdsfase: vrouwen en mannen tijdens een dieptepunt in hun huwelijk, dating door een 67-jarige, de tweede grote liefde van een lesbische twintiger, kinderen in een gezin op zoek naar vastigheid en bescherming wat uitdraait op incest, de relatie tussen een dochter en haar gekke vader in een verzorgingstehuis die weggewenst wordt door haar moeder. De titel, ontleend aan een van de verhalen, suggereert radicale of stevige actie, maar dat valt meestal tegen in deze verhalen. Veel figuren lijken te lijden aan een soort blikvernauwing, maar die is wel realistisch, ze weten nu eenmaal niet meer dan ze weten en wat hen mogelijk te wachten staat. De gewilde stijl van korte zinnen over banaliteiten die de situatie moeten aangeven, laat vaak weinig ruimte voor literaire wendingen en doet de aandacht verslappen, maar de schrijfster heeft dan ook heel bewust gekozen voor het weglaten van klassieke middelen om spanning te creëren. En toch intrigeren enkele verhalen. De auteur (1982) won met haar verhalenbundel 'Dit is jouw huis'* de Anton Wachterprijs 2010.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.