Pharaon
Bolesław Prus
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Veen klassiek, 2015 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10629 |
Joseph Pearce
i /ul/29 j
De 46-jarige Stanislaw Wokulski is verliefd op de veel jongere Izabela Lecka. Zo verliefd zelfs, dat hij denkt dat hij door waanzin is gegrepen. 'Volgens mij heeft iemand mijn ziel verwisseld', zucht hij. De wanhoop van Wokulski is begrijpelijk: dankzij zijn gezond verstand was hij erin geslaagd tot een van de rijkste kooplui van Warschau uit te groeien. Waarom zet hij zijn succes dan op het spel voor de liefde van een vrouw die niets dan minachting en weerzin voor hem voelt?
De Lecki's zijn van adellijke afkomst, en hoewel ze verarmd zijn - Izabela's vader flirt met een faillissement - houden ze vast aan een strikte sociale hiërarchie. Voor Izabela is Wokulski een boerenpummel, een parvenu, een 'impertinente nouveau riche' die niet eens Engels spreekt. Dokter Szuman noemt het kind bij zijn naam. '(Wokulski) is een koopman', aldus de Joodse arts, 'dus heeft hij geen recht op een jonkvrouw'.
In zijn Geschiedenis van de Poolse literatuur noemt Czeslaw Milosz De pop van Boleslaw Prus (1847-1912) de beste Poolse roman aller tijden. De Nobelprijswinnaar voor Literatuur 1980 heeft niet enkel recht van spreken, hij heeft het wellicht ook bij het rechte eind. Althans, als je ervan uitgaat dat de 19de-eeuwse realistische roman het summum van de romankunst vertegenwoordigt.
In dat geval is De pop (1890) inderdaad een magistraal werk. Prus schildert een verbluffend panorama van een samenleving in volle verandering. Het verhaal speelt zich af in 1878-1879. Het land is een provincie van het Russische rijk. Een prikkelbare provincie, want de Polen nemen geregeld de wapens op tegen de bezetter.
Hoewel de roman zich zogoed als altijd in Warschau afspeelt, houdt Prus zich niet bezig met een sfeerschepping van die steedse omgeving. Het karakter en het gedrag van zijn protagonisten, daar is het hem om te doen. Prus vult zijn verhaal ook met veel nevenpersonages. Het belangrijkste is Ignacy Rzecky, de oude en loyale klerk van Wokulski. Rzecky houdt een dagboek bij. Het geeft Prus de gelegenheid om niet alleen scherpe commentaar bij de ontwikkelingen in het liefdesdrama van Wokulski en Lecka te leveren, maar ook heldere opinies over de Poolse samenleving te formuleren.
Ironie
Opvallend is de minieme rol van de katholieke kerk. Als personages gewetensproblemen hebben, zoeken ze oplossingen bij zichzelf of bij vrienden en kennissen, niet bij de pastoor. Des te opvallender is de plaats die Joden in het boek krijgen. Wokulski en Rzecki zijn de enigen die hen een goed hart toedragen. Alle anderen hebben een hekel aan 'smouzen'. 'De Joden denken erover om ons helemaal kaal te plukken', zegt Pitulski, de kapper. En in zijn dagboek noteert Rzecki dat het zelfs niet aan geruchten ontbreekt 'dat Joden christenkinderen ontvoeren en doden om matzes van te maken'.
Prus begon zijn schrijfcarrière met sketches in humoristische tijdschriften. Zijn gevoel voor ironie komt in De pop tot volle wasdom. Het vormt een perfect tegenwicht tegen de tragiek van een goede, brave en gulle man die, verblind door een hopeloze liefde, zijn ondergang tegemoet gaat.
JOSEPH PEARCE ■
Johan de Boose
i /un/26 j
Wat voor de Polen een meesterwerk is, kan het nu ook voor het Nederlandstalige publiek worden. De Poolse literatuur is al bijzonder rijk en gevarieerd, daarvan getuigen dichters als Czeslaw Milosz, Wislawa Szymborska en Zbigniew Herbert (de eerste twee zijn Nobelprijswinnaars), en nu krijgen we Boleslaw Prus erbij! Vergelijk hem met Flaubert in Frankrijk, Tolstoj in Rusland of Multatuli bij ons, dát niveau. Dat wil zeggen: de auteur van een geraffineerd, realistisch verhaal waarin het sociale klimaat van de negentiende eeuw op de drempel van de twintigste eeuw verweven wordt met een ontroerend en tragisch liefdesverhaal.De pop is een caleidoscopische roman over een tijdsgewricht waarin sociale frustraties, imperialisme, groeiend nationalisme en antisemitisme een grote rol spelen.
De nouveau riche Wokulski wordt verliefd op Izabela, een schoonheid die behoort tot de oude Poolse adel. Hij verzet hemel en aarde om haar hart te veroveren en om Izabela's vader op andere gedachten te brengen, maar dat blijkt veel moeilijker dan verwacht. Zijn verhaal wordt afgewisseld met dat van de romanticus Rzecki, die heimwee heeft naar het revolutionaire jaar 1848, en met dat van een jonge wetenschapper, Ochocki, die krankzinnige toekomstdromen heeft.
Prus (spreek uit: Proes) heette eigenlijk Aleksander Glowacki en was afkomstig uit een aristocratische familie. Hij leefde van 1847 tot 1912. Met andere woorden: tijdens zijn volledige leven bestond Polen niet als natie. Tot eind achttiende eeuw was Polen, dat een dubbelmonarchie vormde met Litouwen, het grootste land van Europa geweest, maar toen werd het land bezet door drie buurvolken: Russen, Pruisen en Habsburgers. 123 jaar lang zou het van de kaart verdwijnen, om pas aan het eind van de Eerste Wereldoorlog opnieuw op de kaart te verschijnen. In die 123 jaar trokken veel Polen weg - Frédéric Chopin was wellicht de bekendste 'vluchteling' uit die tijd. Ongetwijfeld heeft dit politieke klimaat, waarin de Polen koortsachtig op zoek waren naar hun identiteit, bijgedragen aan de meesterstatus van Prus' boek. Prus slaagde er namelijk in om de levens van verschillende bevolkingslagen in deze moeilijke tijden voortreffelijk weer te geven. Het gaf de Poolse lezer het gevoel dat Polen nog niet verloren was, net ook de boodschap waarmee het Poolse volkslied opent.
In een breder perspectief bleek Prus veel meer te zijn dan de chroniqueur van een onbestaand koninkrijk: hij laat namelijk de hele negentiende eeuw de revue passeren vanuit een buitengewoon menselijk perspectief, het 'Poolse positivisme', zoals het later is genoemd.
Veel van wat hij beschrijft heeft hij zelf meegemaakt. In 1863 was hij actief betrokken bij de januari-opstand tegen de Russische tsaar Aleksander II. Hij raakte gewond en verbleef een tijdlang in de cel. In zijn vrije tijd hield hij zich bezig met biologie, en van professie was hij journalist.
De pop behoort tot de wereldliteratuur en moet door iedereen worden gelezen. Dat kan nu ook door het Nederlandstalige publiek, dankzij de uitstekende vertaling van Karol Lesman, nestor onder de Poolse vertalers.
(Johan de Boose)
BOLESLAW PRUS
De pop.
Vertaald door Karol Lesman, Atlas/Contact, 24,99 euro (e-boek 14,99 euro).
H. van Vlaanderen
De goedmoedige Stanislaw Wokulski is hopeloos verliefd op de aristocratische Izabella. Hij is een koopman uit Warschau die met hard werken en slim zakendoen veel geld heeft verdiend. Zij is een hautaine, verwende jonge vrouw, die vooral bezig is met bals en banketten en al verschillende huwelijkskandidaten heeft afgewezen. Zij kijkt op Wokulski neer. Hoewel hij af en toe momenten van twijfel heeft, probeert hij via haar vader, die bankroet is, hen financieel te helpen, koopt onder andere hun huis. Zij blijft echter hooghartig en met andere mannen flirten. Wokulski gaat naar Parijs, een stad waarin hij vrijheid en geloof in de toekomst ervaart. Toch gaat hij terug naar Warschau en na lang aarzelen denkt Izabella dat een rijke man toch wel interessant kan zijn en zij stemt toe in een huwelijk. Tijdens een treinreis hoort Wokulski een gesprek tussen haar en een van haar aanbidders en gaan zijn ogen open. Hij gaat op de rails liggen, maar wordt gered door een baanwachter die hij ooit geholpen heeft. Een gedetailleerde romantische beschrijving van de geschiedenis van Polen, enkele boeiende personages en een romantische, onmogelijke liefde. Deze weemoedige roman van de Poolse auteur (1847-1912) verscheen in 1887 als feuilleton in een krant.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.