Liefhebben
Elfriede Jelinek
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 12769 |
Alexandra De Vos
em/ov/28 n
Het geld regeert de wereld. Dat is voor de 21ste-eeuwse consument, die van voor en die van na de kredietcrisis, een waarheid als een koe. Een heilige koe ook, want het is moeilijk om als kritische eenling aan de zijlijn te gaan staan als je ondertussen nog je flatscreen, je iPhone en die vliegvakantie naar de Caraïben moet afbetalen. Maar uiteraard is hebzucht geen moderne uitvinding, de honger naar bling en goud is zo oud als de mens. En zo oud als de menselijke mythen. Kent u ze nog, de sagen waarin helden en goden, gedwarsboomd door klein grut als dwergen en golems, elkaar naar het leven staan vanwege een goudschat of een betoverde ring die de drager wereldheerschappij belooft?
Denk aanIn de ban van de ring, en aan de peperdure Tolkien-verfilmingen die zo indrukwekkend van het flatscreen spatten. Denk vooral aanDe ring van de Nibelungen en aan de componist die uit die Oudgermaanse vertelling een donderend noodlotsdrama puurde. Wie ooit de gelijknamige, vijftien uur durende operacyclus van Wagner uitzat weet dat het gehele ondermaanse aan goudkoorts ten onder kan gaan. Oppergod Wodan, zijn strijdvaardige Walküre-dochter Brunhilde en haar held Siegfried eindigen allemaal in het vuur. Volgens de socialistische schrijver George Bernard Shaw had Wagner de excessen van het kapitalisme voor ogen en was deRing-cyclus niet alleen revolutionair op artistiek gebied. Eigenlijk zei Wagner op kunstzinnige wijze wat tijdgenoot Marx ook al had gezegd in zijnDas Kapital: alle menselijke banden gaan aan geldzucht ten onder.
Steve Jobs
Maar wat doen we nog met Marx en Wagner, met die mijlpalen van inzicht en grandeur, als wij in onze eigen strijd met het almachtige geld verwikkeld zijn? Een goed idee: geef ze aan Elfriede Jelinek, de Nobelprijswinnares met een grondige hekel aan alles wat naar geld en macht ruikt. Laat het haar allemaal aan elkaar smeden: Marx, Wagner, kredietcrisis en consumentencultuur en ziedaar: in het Wagnerjaar 2013 leverde ze een boze, sardonische theatertekst af.
Rijngoud recapituleert het apocalyptische Wagner-libretto, maar Jelinek gooit er bommetjes uit het huidige tijdsgewricht tussen. Blijkt dat Wodan zijn Walhalla - een machtig godenpaleis, zo machtig dat het dak in de nevelen verdwijnt - op krediet heeft laten bouwen. 'Een situatie zoals in veel gezinnen', oordeelt dochter Brunhilde laconiek. Maar in de daaropvolgende dialoog zal zij haar vader flink de oren wassen over diens hebzuchtig, zeg maar kapitalistisch en paternalistisch, bewind. Want papa kan de lening niet terugbetalen, papa maakt schulden en doet beloften die hij niet houdt. Papa zet geen onderbetaalde arbeiders meer in, maar reuzen, omdat die geen machines nodig hebben. Papa heeft nu zijn oog op de goudschat van de Nibelungen laten vallen, en op de Ring die macht en rijkdom belooft. Maar daarvoor zal hij dwergen en reuzen tegen elkaar moeten opzetten, en zijn dochter, die niet meegaat in het plan, moeten opofferen. 'Diefstal om te beginnen, diefstal om te eindigen, tussendoor bedrog', vat Brunhilde het samen.
En of het niet goed afloopt. Alleen een vrij man, een held, kan Wodan tot staan brengen en Brunhilde uit haar door Wodan opgelegde slaap bevrijden. De nog wakkere Brunhilde zoekt hem alvast op het internet, en daar straalt hij vanop een profielfoto op een datingsite: de lichtende held, 'hij die is gekomen, opgeroepen door een wonderlijke beroering van de toetsen'. Hij lijkt trouwens verdacht veel op Steve Jobs, wiens gouden Apple-bedrijf wel wat weg heeft van de mythische Gouden Appelen der jeugd, die de goden up-to-date houden.
Belastingparadijs
De held noch de protesterende maar tot passiviteit veroordeelde Brunhilde kunnen op tegen de macht van het geld. Dat wisselt van gedaante naargelang het uitkomt - goud, biljetten, aandelen, koersen - en baant zich langs goden- en mensenharten een weg naar wereldheerschappij. Dat het ondertussen alles bederft, de aarde, de liefde, de kleine beleggers met hun zweterige handjes én überkapitalisten à la Wodan - dat zal het een rotzorg zijn. 'Het geld wil helemaal niets. het is er. Het is het bestaan zelf. Het leeft in zalige afzondering op zonnige hoogte. Het weet dat het voortleeft in hen die het bezitten.'
En, de godendeemstering en wereldbrand daargelaten, is dat niet net dezelfde boodschap die Jelinek al bracht in een zwarte komedie aan de vooravond van de kredietcrisis? InDe contracten van de koopman praat het geld ook rechtstreeks tegen de lezer, en verwoest het doorsneegezinnen om daarna in een zonnig belastingparadijs te gaan rentenieren. Dat werk is trouwens even explosief en bitter-grappig alsRijngoud.
Voor de moderne, drukbezette en door schuldaflossing voortgedreven lezer-consument is het misschien wat veel gevraagd om zich eerst een Wagnerlibretto en de speerpunten van Marx' verzameld werk eigen te maken. En zonder die voorkennis ontploffen veel van Jelineks tekstbommetjes in het luchtledige. Het is dus fijnproeverij voor een nichepubliek, ditRijngoud, maar wie van gepeperd én complex houdt, mag het zich laten smaken.
ELFRIEDE JELINEK
Rijngoud.
Vertaald door Inge Arteel, Querido, 238 blz., 22,99 ? (e-boek 13,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'Rein Gold'.
De auteur: Oostenrijkse die in 2004 de Nobelprijs voor de Literatuur won.
Het boek: een actualisering van een oude sage met een mespuntje Marx.
ONS OORDEEL: boos, gepeperd en complex.
¨¨¨èè
Alexandra De Vos ■
J. IJbema
Prozatekst (in het Duits een Bühnenessay genoemd) waarin een moderne Brünnhilde en haar vader Wotan een twistgesprek voeren. Zij klaagt hem aan wegens zijn onverantwoordelijke financiële activiteiten en hebzucht, hij verdedigt zich tegen haar antikapitalistische betogen. Dit dispuut bestaat uit lange monologen waarin actuele Duitse thematiek wordt verweven met de motieven uit de Nibelungensage en Wagners Nibelungenring. De Nobelprijswinnaar Jelinek (1946) vraagt veel van de lezer. In een robuuste taal associeert ze in lange uitweidingen rondom marxistische thema’s als macht, zelfverrijking en onderdrukking die een financiële apocalyps veroorzaken. Vanwege de stijl en de Duitse thematiek een boek dat - ondanks de beeldende taal en de knappe vertaling - voor veel lezers niet erg toegankelijk zal zijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.