De waarheid omtrent Marie
Jean-Philippe Toussaint
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14113 |
Dirk Leyman
te/ep/10 s
Het imago van ironisch cultschrijver afschudden? Dat is nog niet zo simpel. Wereldwijd wordt het delicaat absurde oeuvre van Jean-Philippe Toussaint - denk aan klassiekers als Monsieur (1986) of De televisie (1989) - naar waarde geschat. Maar om nu te zeggen dat zijn boeken alom op het nachtkastje liggen? Nee, dat niet. "Je suis très connu, mais personne ne le sait", deed hij daar onlangs lacherig over in Le Nouvel Observateur.
Met zijn laatste drie romans sloeg Toussaint nieuwe paden in. Centraal stond de (fictieve) Marie Madeleine Marguerite de Montalte, de etherische mode-ontwerpster en kunstenares die het wat slome mannelijke hoofdpersonage geheel in de ban hield. Liefde bedrijven (2002) handelde over hun liefdesbreuk en speelde zich geheel in Tokio af. Het bejubelde Vluchten (2005) zoomde in op de dramatische gevolgen van de ruptuur, al leek er opnieuw een toenadering in de maak. Het slotakkoord werd bereid in De waarheid omtrent Marie (2010). Maar vorig jaar pikte hij zijn personages toch weer op en publiceerde hij Nue, een roman die op een haar na de Prix Goncourt miste.
Rijgt Toussaint alle vernuftige losse draadjes omtrent de mysterieuze Marie aan elkaar in Naakt? IJdele hoop. Toussaint zweeft nog eens boven de personages en schenkt hun wentelingen een zoveelste, fraaie bisronde. Hun liefde is nog niet aan zijn laatste stuiptrekkingen toe, par contre. Marie blijft de grillige allumeuse wier woorden en daden de bijna geobsedeerde verteller voortdurend op een goudschaaltje legt. Toch is ook Naakt compositorisch zo vernuftig en soepel geconcipieerd dat je je er helemaal aan overgeeft.
Honing met bijen
Naakt opent met een ronduit magistrale scène, die erom smeekt verfilmd te worden (en misschien bij voorkeur door de schrijver-cineast zelf). Toussaint laat er een naakte mannequin op de catwalk paraderen, terwijl haar lichaam met honing is ingesmeerd en een zwerm bijen haar op de hielen zit. Het is het pièce de résistance van de immer bevlogen Marie. Maar het is een kunstwerk met een fatale zwakke plek.
Wat volgt is literaire scenografie van de bovenste plank, waarin de tijd wordt bevroren. De rondedans tussen het weifelende, ietwat passieve hoofdpersonage en Marie laveert van Parijs via een expositie in Tokio naar het al vaker gebruikte vluchtpunt op het eiland Elba.
Naakt is de roman van de aarzeling, van wisselende humeuren en fluctuerende temperamenten, van een gewiekst emotioneel - maar altijd onderkoeld - positiespel. "Al wist ik dat we uit elkaar waren gegaan, ik leed allerminst onder die scheiding omdat we voortdurend samen waren", zo schrijft de verteller over de zomerperiode op Elba.
Je kunt Naakt ook "een geografisch ballet" noemen, zoals het Franse blad Télérama deed. Ze verwezen niet toevallig ook naar Roland Barthes' Fragments d'un discours amoureux. De liefde wordt door Toussaint geanalyseerd op haast filosofische wijze, zonder sentimentaliteit. Tot ze de personages door de vingers glipt of opnieuw onverwacht haar tentakels uitslaat.
In Naakt wemelt het van de gracieuze, vloeiende waarnemingen, alsof je je in een verhevigde dimensie bevindt, als een lichte koortsroes. Een ervaring die de uitstekende vertaling van Marianne Kaas helemaal recht doet.
Net op het moment dat je denkt dat Toussaint zich gaat vergalopperen, loodst hij situatiehumor binnen. Een definitief afscheid van Marie? Hoogstwaarschijnlijk laat Toussaint zijn muze en heldin binnenkort weer herrijzen. Als lezer krijg je nu al pretlichtjes in de ogen.
Jean-Philippe Toussaint, Naakt, Prometheus, 157 p., 17,95 euro
Vertaald door Marianne Kaas.
DIRK LEYMAN ■
Marijke Arijs
us/ug/14 a
Een sterk begin is het halve werk, moet Jean-Philippe Toussaint hebben gedacht. In de openingspagina's van zijn jongste roman stuurt de Belgische schrijver een poedelnaakt topmodel de catwalk op in een jurk van honing, met een zwerm bijen achter zich aan. Voorwaar, een ijzersterk binnenkomertje. De originele japon is de nieuwste creatie van Marie, van wie Toussaint maar geen afscheid schijnt te kunnen nemen, want de exuberante modeontwerpster speelt de hoofdrol in maar liefst vier van zijn romans.Liefde bedrijven (2002) beschreef de terminale fase van de liefdesrelatie van Marie en de verteller. Sindsdien ondernemen de twee vruchteloze pogingen om uit elkaar te gaan. Het tweede deel van de reeks,Vluchten, werd bekroond met de Prix Médicis 2005, enDe waarheid omtrent Marie werd met de Prix Décembre 2009 gehonoreerd. Hun geschiedenis, die begint met een einde, eindigt nu inNaakt met een nieuw begin.
Het is een keertje wat anders, want aan aflopende liefdesrelaties heerst er in de literatuur bepaald geen gebrek, maar scheidingen met een happy end zijn met een kaarsje te zoeken. De vier delen kunnen los van elkaar en in willekeurige volgorde gelezen worden, maar het geheel is meer dan de som van de delen. Elke roman vertelt dezelfde geschiedenis vanuit een andere invalshoek. De cyclus kreeg de overkoepelende titelMarie Madeleine Marguerite de Montalte mee, beslaat een periode van ruim en jaar en eindigt met Allerheiligen - in het Frans 'la Toussaint', wat allicht geen toeval is. De auteur mag dan wat melancholischer ingesteld zijn dan vroeger, hij blijft een onverbeterlijke grappenmaker. De kwajongensachtige boeken van deze geboren en getogen Brusselaar, die wordt geprezen om zijn laconieke toon en zijn gortdroge humor, hebben steevast een metafysische inslag. In zijn jongste verdiept onze landgenoot zich nadrukkelijk in kwesties van esthetische aard.
Pendelen
De creaties van Marie inspireren hem tot intelligente reflecties over het scheppingsproces. Perfectie wordt tevergeefs nagejaagd, weet de verteller, aangezien het leven nu eenmaal van toevalligheden aan elkaar hangt. Ook in de kunst moet ruimte zijn voor 'het toeval, het onbedoelde, het onbewuste, het noodlottige en niet-voorspelbare'. Zodra die theoretische fundamenten zijn blootgelegd, kan het verhaal van start gaan. Niet toevallig stapelen de toevalligheden zich daarin op.
De fans zullen zich niet ontheemd voelen. De auteur stuurt zijn personages steeds naar dezelfde locaties en laat hen daar min of meer dezelfde dingen doen, want 'is elke ware liefde (.) niet altijd, onvermijdelijk, een herbeleven, omdat de liefde maar één doel heeft en als enig streven te volharden in haar bestaan?' Het is per definitie meer van hetzelfde en dat geldt ook voor het scheppen van een kunstwerk of het schrijven van een boek. Toussaint pendelt druk heen en weer tussen twee eilanden, Japan en Elba, met een tussenstop in Parijs. Een aantal scènes worden als het ware verdubbeld. De reis gaat weer naar Tokio, waar de tentoonstelling van Marie voor de tweede keer wordt aangedaan, en naar Portoferraio, waar zich eens te meer een sterfgeval heeft voorgedaan. InDe waarheid over Marie woedde op het eiland een stevige brand. Deze keer steekt de schrijver de fik in de plaatselijke chocoladefabriek.
Vloeibaar
De roman begint honingzoet en baadt naar het einde toe in een misselijkmakende chocoladegeur, maar dat levert geen zoetelijke lectuur op, wel integendeel. Er is weliswaar sprake van bloemetjes en bijtjes, maar voor het allemaal zover is stroomt er een heleboel water naar zee. Letterlijk, want het vloeibare element is omnipresent. Marie wordt gekenmerkt door een 'oceanische gesteldheid', ze huilt tranen met tuiten en het regent overvloedig, want alles stroomt en niets is blijvend, wist Heraclitus al. In kunstige, golvende zinnen probeert Toussaint het verglijden van de tijd voelbaar te maken, want daar is het hem uiteindelijk om te doen.
Naakt is een boek als een tijdmachine, waarin een vernuftige verteltechniek wordt gehanteerd. De werkelijkheid wordt gereconstrueerd in het bewustzijn van de verteller, op grond van herinneringen, getuigenissen, dromen en fantasieën, zodat het heden zich voor hem in het verleden lijkt af te spelen, in zijn geheugen of in een denkbeeldig elders. Op die manier schuiven verschillende tijdlagen vlotjes over elkaar heen in een telescopische roman, waarin liefde en dood, eros en thanatos naadloos samengaan. Alles eindigt met een grandioze finale, waarin heden, verleden en toekomst op virtuoze wijze in elkaar overvloeien.
JEAN-PHILIPPE TOUSSAINT
Naakt.
Vertaald door Marianne Kaas, Prometheus, 160 blz., 17,95 ?. Oorspronkelijke titel: 'Nue'.
De auteur: Belgisch schrijver en cineast die in 1985 debuteerde. In 2002 verscheen het eerste deel van de cyclusMarie Madeleine Marguerite de Montalte.
Het boek: het sluitstuk van een vierdelige reeks over een aflopende liefdesgeschiedenis.
ONS OORDEEL: Toussaint laat verschillende tijdlagen over elkaar heen schuiven in een virtuoze roman met een indrukwekkende finale.
¨¨¨¨¨
Marijke Arijs ■
Matthieu Kockelkoren
Over zijn fascinatie voor de veelzijdige, intrigerende en wispelturige zakenvrouw Marie heeft de verteller alias Jean-Philippe Toussaint nog deze vierde roman geschreven, na 'De liefde bedrijven', 'Vluchten' en 'De waarheid omtrent Marie'. Het verhaal begint ditmaal in Tokio waar Marie als modeontwerpster een zeer gewaagde japon zal vertonen. Het decor verspringt daarna naar Parijs waar de gelieven terugkomen van een reis naar Elba en de relatie stuk gaat. In het vervolg van de roman worden zij beiden ieder op hun manier gekweld door elkaars afwezigheid en breekt een periode aan van koppig en melancholiek wachten. Marie pakt als eerste de draad weer op met opnieuw Elba als decor en een onverwachte bekentenis. De boek is in speelse stijl met ironische terzijdes een onderhoudend mengsel van conventioneel liefdesverhaal en licht surrealistische avonturenroman dat ragfijn en met aandacht voor detail en zelfanalyse verteld wordt. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.