Voor wie de klok luidt
Ernest Hemingway
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, cop. 2014 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : VANM |
Annick Vandorpe
il/pr/09 a
Jan van Mersbergen (1971) had al vijf titels op zijn naam staan toen hij in 2011 doorbrak met de 'carnavalsroman' Naar de overkant van de nacht. Door een vernuftig spel van associaties laat hij zijn lezers laveren tussen de binnen- en buitenwereld van de verteller, een man die tijdens carnavalsnacht zijn leven in de ogen kijkt en door een roetsjbaan van emoties wordt meegesleurd. De roman kreeg een warm onthaal bij de kritiek, sleepte de BNG Nieuwe Literatuurprijs in de wacht en kwam op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs. Momenteel wordt gewerkt aan een verfilming.
Behalve een typische stijl, gekenmerkt door een sobere taal en afgemeten zinnetjes waarin elk woord doorweegt, heeft van Mersbergen zich ook een bepaalde thematiek eigen gemaakt. Bijna altijd schrijft hij over mannen, zwijgzame mannen die zuipen en neuken en zich stoer voordoen maar in feite vechten met onzichtbare demonen. Mannen die op de vlucht zijn. In zijn nieuwe roman, De laatste ontsnapping, is die vlucht nog nadrukkelijker aanwezig dan in vorig werk.
In het begin van het verhaal zitten de vier personages, twee vaders en twee kinderen, in het vliegtuig naar Zuid-Frankrijk. De protagonist, Ivan, gaat er optreden. De andere vader, die naamloos blijft, fungeert als verteller. De gebeurtenissen aan de Côte d'Azur worden afgewisseld met flashbacks naar het begin van hun vriendschap.
Ivan komt uit het voormalige Joegoslavië. Toen hij in dienstplicht moest, is hij van huis weggelopen en naar Nederland gevlucht. Sindsdien zijn twintig jaar verstreken. In een Amsterdamse nachtclub voert hij elke avond een ontsnappingsact op waarin hij uit een brandend harnas moet zien te breken. Door te drinken en vrouwen te versieren drong hij zijn verleden terug, tot hij op een dag werd opgebeld door een tienjarig kind dat zei: jij bent mijn vader. Toen Ivan Deedee zag, herkende hij zijn eigen bloed. De donkere spichtige jongen leek als twee druppels water op zijn broertje en bracht liefdevolle, pijnlijke herinneringen boven.
Aandoenlijk en herkenbaar
Zo avontuurlijk als Ivan is, zo burgerlijk is de verteller. Met zijn vrouw en twee kinderen woont hij in een groot huis aan een park. Door toedoen van zijn zoon Ruben, de beste kameraad van Deedee, kwam hij met Ivan in contact. Hij was toen net ontslagen en bang dat zijn gezin aan de grond zou raken. Ivan liet hem het anders bekijken. "Je hebt alles, zei hij. Het enige wat je moet doen is focussen. Jij hebt alles, maar je bent verliefd op je hypotheek." De woorden komen hard aan en leggen de kiem van een mateloze bewondering voor de avontuurlijke Joegoslaaf.
Van Mersbergens personages spreken weinig, maar hun handelingen zeggen genoeg. Soms is de schrijver evenwel te scheutig met symboliek, waardoor bepaalde passages iets melodramatisch krijgen.
Het weekend aan de Côte d'Azur markeert een sleutelmoment voor de mannen. Terwijl Ivan de confrontatie aangaat met het verleden, moet de verteller zijn belabberde vaderschap onder ogen zien. Hij merkt hoe Ivan en Deedee naar elkaar toe groeien en beseft hoe ver hij van Ruben staat, terwijl hij nota bene al tien jaar met hem onder één dak woont. Wanneer hij dan eindelijk met zijn zoon op het strand zit en niets omhanden heeft, voelt hij zich "als een zandkorrel die vecht tegen de branding". Onbeholpen, maar óók aandoenlijk en herkenbaar.
Jan van Mersbergen, De laatste ontsnapping, Cossee, 224 p., 18,90 euro.
ANNICK VANDORPE ■
30/06/2014
Wanneer het naamloze hoofdpersonage, tevens de verteller van dit verhaal, Ivan leert kennen, de vader van de beste vriend van zijn zoon, wordt hij zich geleidelijk aan pijnlijk bewust van zijn rol als ouder. Ivan wist kort daarvoor zelfs niet dat hij een zoon had, maar die heeft na lang aandringen zijn vaders naam aan zijn moeder kunnen ontfutselen en contact gezocht. Terwijl Ivan en zijn zoon stukje bij beetje een relatie opbouwen, groeit tussen de twee vaders een vriendschap. De verteller volgt Ivan in het Amsterdamse nachtleven en krijgt langzaamaan inzicht in zijn verleden en afkomst uit een niet nader bepaalde regio in de Balkan.
Beide mannen zijn niet echt spraakzaam, dus uitgebreide dialogen komen er niet aan te pas, maar toch weet van Mersbergen karakters en situaties treffend te schetsen. In een niet-chronologische structuur wordt het verhaal aan een gestaag tempo geconstrueerd. In het begin zitten de twee vaders en hun zonen op het vliegtuig naar Zuid-Frankrijk, waar Ivan een ontsnappingsact gaat opvoeren. Pas als de hele voorgeschiedenis min of meer geschetst is, wordt de cirkel vervolledigd.
De verteller is zijn job verloren en weet niet wat hij met zijn tijd moet doen. Wat meer met zijn zoon optrekken? Het tekort aan interesse en aanwezigheid van weleer hebben echter al een mogelijk onoverbrugbare brug geslagen tussen de twee. Ivan bevindt zich mutatis mutandis in een gelijkaardige situatie, maar kan met een schone lei beginnen en tast onwennig af om de juiste omgang te vinden. Hij wordt echter geplaagd door onverwerkte trauma’s en de breuk met zijn ouders en jongere broertje toen hij naar Nederland emigreerde.
In een zeer heldere taal, treffende scènes en met een zakelijke en laconieke insteek ontspint Van Mersbergen de geplaagde zielenroerselen van twee mannen die op een onverwacht punt in hun leven plots geconfronteerd worden met de verantwoordelijkheden van het ouderschap en beseffen dat ze waarschijnlijk eerst bij zichzelf te rade zullen moeten gaan om nog iets van hun situatie te kunnen maken. De verteller weegt zijn eigen leven steeds meer af aan dat van Ivan en laat zich al snel en gewillig meenemen in diens wereld. Voor andere personages, buiten de twee kinderen, is er bijna geen plaats. Dat levert een zeer direct menselijk portret op, ook omdat alles vanuit het standpunt van het hoofdpersonage geïnterpreteerd wordt.
Wanneer het boek uit is, blijven nog vele implicaties van het verhaal hangen. Een inhoudelijk sterk, beklijvend, waarachtig en uitstekend verteld verhaal.
[Benjamin De Vos]
L.A.A. Kruse
Ivan (41) is vlak voor de oorlog gevlucht uit het voormalige Joegoslavië en woont twintig jaar in Nederland. In jenever en vrouwen zoekt hij vergetelheid voor traumatische herinneringen aan z’n ouders en jongere broer, die meevocht in de oorlog en sneuvelde. Hij heeft zoveel succes in het Amsterdamse uitgaansleven met een Houdini-achtige act, dat hij wordt gevraagd op te treden tijdens een voetbaltoernooi aan de Côte d’Azur. Inmiddels staat zijn leven op zijn kop: hij is gebeld door een jongen van 10, Deedee, die beweert dat Ivan zijn vader is. Het komt tot een ontmoeting en Deedee blijkt het evenbeeld van Ivans broer. Met Deedee, diens boezemvriend Ruben en vader (ik-verteller) vliegt Ivan naar Zuid-Frankrijk. Daar voert hij voor de laatste keer zijn act op, een ultieme ontsnapping, met bijna fatale afloop en probeert hij eindelijk uit een impasse te komen: vrijheid of verantwoordelijkheid? Sober vertelde maar sfeervolle, melancholische, spannende en ontroerende psychologische roman over een tweevoudige vader-zoonrelatie, met suggestieve details en symbolen (o.a. merel en nest; vlieger). Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.